10 quốc gia bên bờ vực phá sản đều tham gia “Vành đai và Con đường”
Các Quốc gia nầy đều tham gia
" Một Vành Đai - Một Con Đường "
( One Belt - One Road )
Cho nên SỤP VÀO BẪY NỢ chệt
Chiến lược ngoại giao ‘bẫy nợ’ của Trung Quốc
Nguồn: Brahma Chellaney, “China’s Debt Trap Diplomacy”, Project Syndicate,2 3/01/2017.
Biên dịch: Trịnh Ngọc Thao | Hiệu đính: Lê Hồng Hiệp
Nếu có một thứ mà giới lãnh đạo Trung Quốc thực sự vượt trội thì đó chính là việc sử dụng công cụ kinh tế để gia tăng lợi ích địa chính trị của đất nước mình. Thông qua sáng kiến “Một vành đai, một con đường” trị giá 1 nghìn tỷ USD, Trung Quốc đang hỗ trợ xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng ở các nước đang phát triển nằm ở các vị trí chiến lược, thường là bằng cách cung cấp các khoản vay khổng lồ cho chính phủ các nước này. Từ đó, các nước ngày càng sa vào bẫy nợ khiến họ trở nên dễ bị chi phối trước ảnh hưởng của Trung Quốc.
Việc cho vay để xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng dĩ nhiên là không xấu. Nhưng các dự án mà Trung Quốc đang hỗ trợ thường không nhằm hướng đến hỗ trợ nền kinh tế địa phương, mà nhằm tạo điều kiện thuận lợi để Trung Quốc tiếp cận dễ hơn với các tài nguyên thiên nhiên, hoặc để mở cửa thị trường cho các hàng hóa xuất khẩu giá rẻ, kém chất lượng của Trung Quốc. Trong nhiều trường hợp, Trung Quốc thậm chí còn đưa công nhân xây dựng của mình đến làm việc, dẫn tới thu hẹp lượng công ăn việc làm được tạo ra cho người bản địa.
Một số các dự án đã hoàn thành hiện vẫn đang thua lỗ kéo dài. Chẳng hạn như sân bay quốc tế Mattala Rajapaksa của Sri Lanka, vốn mở cửa vào năm 2013 gần Hambantota, hiện được mệnh danh là sân bay vắng khách nhất thế giới. Tương tự, Cảng Magampura Mahinda Rajapaska tại Hambantota vẫn rất vắng vẻ, giống như cảng Gwadar của Pakistan với chi phí đầu tư nhiều tỷ USD. Nhưng với Trung Quốc, các dự án này đang hoạt động đúng như mục tiêu xây dựng: Các tàu ngầm tấn công của Trung Quốc đã hai lần neo đậu ở các cảng của Srilanka, và gần đây hai tàu chiến của Trung Quốc đã được đưa vào hoạt động giúp đảm bảo an ninh cho cảng Gwadar.
Theo một nghĩa nào đó, việc các dự án đó hoạt động kém lại tốt hơn cho Trung Quốc. Rốt cuộc, gánh nặng nợ nần đè lên vai các nước nhỏ càng lớn thì ảnh hưởng của Trung Quốc với các nước đó càng tăng. Trung Quốc hiện đã sử dụng ảnh hưởng của mình để thúc đẩy Campuchia, Lào, Myanmar và Thái Lan ngăn chặn một ASEAN đoàn kết chống lại việc Trung Quốc theo đuổi một cách hung hăng các yêu sách lãnh thổ trên Biển Đông.
Hơn nữa, một số nước ngập trong các món nợ từ Trung Quốc đang bị ép phải bán cổ phần trong các dự án do Trung Quốc hỗ trợ tài chính hoặc trao quyền quản lý chúng cho các công ty quốc doanh của Trung Quốc. Ở các quốc gia có rủi ro về tài chính, Trung Quốc hiện đang yêu cầu được sở hữu cổ phần đa số ngay từ đầu. Chẳng hạn, vào tháng 1/2017, Trung Quốc đã ký một thỏa thuận với Nepal nhằm xây dựng một con đập khác phần lớn do Trung Quốc sở hữu ở đây, trong đó Tập đoàn Tam Hiệp Trung Quốc do nhà nước sở hữu nắm 75% cổ phần.
Như thể chừng đó là chưa đủ, Trung Quốc hiện đang đi thêm các bước để đảm bảo các nước này sẽ không thể thoát khỏi các món nợ của mình. Để đổi lấy việc điều chỉnh thời hạn trả nợ, Trung Quốc yêu cầu các nước giao cho mình hợp đồng xây dựng các dự án bổ sung, qua đó biến khủng hoảng nợ của họ kéo dài mãi. Tháng 10 năm ngoái, Trung Quốc xóa khoản nợ 90 triệu USD cho Campuchia, chỉ nhằm giành thêm các hợp đồng lớn mới.
Một số nền kinh tế đang phát triển đang rất hối tiếc về quyết định nhận các khoản vay của Trung Quốc. Các cuộc biểu tình đã bùng phát do tình trạng thất nghiệp tràn lan, được cho là do việc bán phá giá hàng hóa Trung Quốc, giết chết ngành sản xuất trong nước. Các cuộc biểu tình càng trở nên trầm trọng hơn do việc Trung Quốc đưa lao động Trung Quốc đến làm việc tại các dự án của mình.
Các chính phủ mới ở một số nước, từ Nigeria đến Sri Lanka, đã đề nghị điều tra các nghi án hối lộ của Trung Quốc với các nhà lãnh đạo tiền nhiệm. Tháng trước, quyền Đại sứ Trung Quốc tại Pakistan, Zhao Lijian, đã tham gia một vụ tranh cãi trên Twitter với các nhà báo Pakistan về các cáo buộc tham nhũng ở các dự án và việc sử dụng phạm nhân Trung Quốc làm công nhân ở Pakistan (không phải là điều gì mới ở Trung Quốc). Zhao gọi các cáo buộc đó là “vớ vẩn”.
Nhìn lại, chiêu bài của Trung Quốc dường như khá rõ ràng. Nhưng quyết định của nhiều nước đang phát triển chấp nhận các khoản vay của Trung Quốc là có thể hiểu được. Không được các nhà đầu tư tổ chức quan tâm, họ không tìm được nguồn vốn cho các dự án cơ sở hạ tầng lớn. Thế nên khi Trung Quốc xuất hiện, hứa hẹn các khoản đầu tư rộng lượng với tín dụng dễ dàng, tất cả họ đều nhận lời. Chỉ sau này thì mọi thứ mới trở nên rõ ràng hơn rằng mục đích thực sự của Trung Quốc chính là thâm nhập thương mại và gây ảnh hưởng chiến lược, nhưng khi đó thì mọi chuyện đã quá trễ, và các nước này bị dính vào một vòng luẩn quẩn với các món nợ từ Trung Quốc.
Sri Lanka là một trường hợp điển hình nhất. Mặc dù là một nước nhỏ, Sri Lanka lại nằm ở vị trí chiến lược giữa các cảng miền Đông của Trung Quốc và Địa Trung Hải. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gọi Sri Lanka là một nhân tố sống còn trong việc hoàn thành Con đường Tơ lụa trên Biển.
Trung Quốc bắt đầu đầu tư mạnh vào Sri Lanka trong suốt 9 năm cai trị gần như độc tài của Tổng thống Mahinda Rajapaksa, và Trung Quốc đã bảo vệ cho Rajapaksa tại Liên Hiệp Quốc khỏi các cáo buộc về tội phạm chiến tranh. Trung Quốc nhanh chóng trở thành nhà đầu tư và là chủ nợ hàng đầu của Sri Lanka, và là đối tác thương mại lớn thứ hai, qua đó có được ảnh hưởng ngoại giao lớn.
Đó là một hành trình thuận lợi cho Trung Quốc cho đến khi Rajapaksa bất ngờ bị đánh bại trong cuộc bầu cử đầu năm 2015 bởi Maithripala Sirisena, người đã hứa trong chiến dịch tranh cử là sẽ đưa Sri Lanka thoát khỏi bẫy nợ của Trung Quốc. Đúng như lời hứa, ông đã đình chỉ các dự án lớn của Trung Quốc.
Nhưng mọi chuyện đã quá trễ. Chính phủ Sri Lanka đứng trước nguy cơ vỡ nợ. Thế nên, như một tờ báo quốc doanh của Trung Quốc đã nói, Sri Lanka không còn cách nào khác phải “quay lại và ôm lấy Trung Quốc lần nữa”. Sirisena, vốn cần thêm thời gian để trả các khoản nợ cũ cũng như cần thêm các khoản tín dụng mới, đã chấp thuận hàng loạt các yêu cầu của Trung Quốc, tái khởi động các dự án đã bị đình chỉ, như dự án Thành phố cảng Colombo trị giá 1,4 tỷ USD, và trao cho Trung Quốc các dự án mới.
Gần đây, Sirisena cũng đồng ý bán 80% cổ phần ở cảng Hambantota cho Trung Quốc với giá khoảng 1,1 tỷ USD. Theo Đại sứ Trung Quốc tại Sri Lanka, Yi Xianliang, việc bán cổ phần tại các dự án khác cũng đang được thảo luận, nhằm giúp Sri Lanka “giải quyết các vấn đề tài chính của mình”. Hiện tại, Rajapaksa đang cáo buộc Sirisena đã trao cho Trung Quốc các nhượng bộ quá đáng.
Bằng cách kết hợp các chính sách an ninh, kinh tế và đối ngoại, Trung Quốc đang thúc đẩy mục tiêu tạo nên các liên kết của một phạm vi bá quyền về thương mại, viễn thông, giao thông và an ninh. Nếu các nước vì vậy mà ngập đầu trong các món nợ thì các vấn đề tài chính của họ chỉ càng hỗ trợ thêm cho mưu đồ thực dân mới của Trung Quốc. Các nước hiện vẫn chưa rơi vào bẫy nợ của Trung Quốc nên lưu ý và làm bất cứ điều gì có thể để tránh rơi vào vòng xoáy đó.
Brahma Chellaney, giáo sư ngành nghiên cứu chiến lược tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách ở New Delhi và nghiên cứu viên tại Học viện Robert Bosch ở Berlin, là tác giả của chín cuốn sách, trong đó có Asian Juggernaut, Water: Asia’s New Battleground và Water, Peace, and War: Confronting the Global Water Crisis.
Copyright: Project Syndicate 2017 – China’s Debt Trap Diplomacy
Subject: 10 quốc gia bên bờ vực phá sản đều tham gia “Vành đai và Con đường”
10 quốc gia bên bờ vực phá sản đều tham gia “Vành đai và Con đường”
Theo hãng tin AP, Sri Lanka không phải là nền kinh tế duy nhất gặp khó khăn nghiêm trọng. Nhiều quốc gia trên thế giới, bao gồm Lào, Pakistan, Venezuela Guinea, và Việt Nam,đã lên tiếng báo động.
Áp lực kinh tế đã thúc đẩy làn sóng biểu tình, việc vay nợ lãi suất cao ngắn hạn để cung cấp tiền cho các gói cứu trợ COVID-19, đã làm chất chồng thêm nợ cho các quốc gia vốn đang phải vật lộn để thực hiện nghĩa vụ trả nợ của mình. Theo số liệu của Liên Hợp Quốc, trong số các quốc gia nghèo nhất thế giới, có hơn một nửa quốc gia đang lâm vào cảnh khó khăn trả nợ hoặc có nguy cơ vỡ nợ cao.
Nhìn vào tình hình trả nợ của các nước nghèo trong năm nay, số liệu từ Ngân hàng Thế giới cho thấy, các nước nghèo nhất thế giới phải trả tổng cộng 35 tỷ USD nợ cho các chủ nợ nhà nước và tư nhân trong năm nay, 40% trong số đó phải trả cho Trung Quốc.
Dựa trên tính toán này, các nước nghèo sẽ phải trả khoản nợ của Trung Quốc lên tới 14 tỷ đô la Mỹ trong năm nay, đây chỉ là con số có thể thấy ở bề mặt, còn các khoản nợ tích lũy ẩn của Trung Quốc thì khó có thể ước tính. Trong bối cảnh khó khăn về tài chính, khoản nợ 14 tỷ đô la Mỹ tỷ này có khả năng trở thành các khoản nợ khó đòi của Trung Quốc.
Về việc có những quốc gia nào có thể trở thành Sri Lanka thứ hai, Hãng tin AP điểm tên 10 quốc gia gồm: Afghanistan, Pakistan, Lào, Myanmar, Thổ Nhĩ Kỳ, Lebanon, Zimbabwe, Ai Cập , Việt Nam và Argentina có nền kinh tế cũng đang trên bờ vực phá sản.
Trong số đó, dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Trung ương Argentina ở mức thấp nguy hiểm và tỷ lệ lạm phát năm nay dự kiến sẽ vượt quá 70%.
Trong khi ở Ai Cập, gần ⅓ trong số 103 triệu người sống trong cảnh nghèo đói. Dự trữ ngoại hối ròng của nước này tiếp tục giảm, và các nước như Ả Rập Xê Út, Qatar và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đã cam kết cung cấp 22 tỷ USD tiền gửi và viện trợ như đầu tư trực tiếp.
Tình hình c Tỷ lệ lạm phát ở Việt Nam đã vượt quá 70% khiến đời sống của nhiều người lâm vào cảnh khó khăn.
ủa Lào cũng rất thê thảm. Ngân hàng Thế giới cho biết, dự trữ ngoại hối của Lào hiện tương đương với giá trị nhập khẩu chưa đầy hai tháng. Giá cả tăng và tỷ lệ thất nghiệp có thể sẽ dẫn đến gia tăng nghèo đói.
Lebanon là một trong những quốc gia mắc nợ nhiều nhất thế giới và nền kinh tế của nước này suy giảm 18% vào năm ngoái, dự báo năm nay gần như sẽ không tăng trưởng.
Tỷ lệ lạm phát ở Zimbabwe đã vượt quá 130% khiến đời sống của nhiều người lâm vào cảnh khó khăn, năm 2008, quốc gia này đã xảy ra siêu lạm phát lên tới 500 tỷ phần trăm. Hiện nay tình trạng này liệu nó có lặp lại hay không, cũng là điều rất đáng lo ngại.
Ngoại trừ Sri Lanka, quốc gia được nhiều người biết đến vì rơi vào bẫy nợ “Vành đai và Con đường”, và dẫn đến sự sụp đổ kinh tế trầm trọng hơn. Trong danh sách 9 quốc gia có thể phá sản mà hãng tin AP đã liệt kê, ngoại trừ việc Afghanistan muốn tham gia “Vành đai và Con đường” nhưng Trung Quốc không hồi đáp, các quốc gia còn lại đều tham đã gia vào sáng kiến ”Vành đai và Con đường” của Trung Quốc.
Học giả Mỹ: Bắc Kinh rơi vào bẫy nợ do chính mình đào
ĐCSTQ đã đưa ra sáng kiến “Vành đai và Con đường” trên mặt trận quốc tế, và các nước đang phát triển có nền kinh tế mong manh đã rơi vào bẫy nợ. Ông Bùi Mẫn Hân (Pei Minxin), một học giả Mỹ nổi tiếng am hiểu về các vấn đề Trung Quốc, đã viết một bài phân tích trên Nikkei Asia, chỉ ra rằng Bắc Kinh đã cung cấp hàng trăm tỷ USD cho các ước nghèo trong 15 năm qua.
Hiện nay, những quốc gia nghèo này đang phải đối mặt với tình trạng vốn đầu tư chảy ra nước ngoài và thiếu lương thực, khiến việc trả các khoản vay của Trung Quốc ngày càng khó khăn, đồng thời cũng khiến Trung Quốc (ĐCSTQ) rơi vào bẫy nợ do chính mình tự đào. Tuy nhiên, trước mắt cũng không có lựa chọn nào tốt để trèo ra khỏi cái “hố tự đào” này.
Trong một bài bình luận được đăng trên Nikkei Asia, ông Bùi Mẫn Hân đề cập rằng cùng việc Nga xâm lược Ukraine, lạm phát cao, lãi suất tăng và suy thoái kinh tế sắp xảy ra ở Mỹ và châu Âu, nhiều nước nghèo đang phải đối mặt với những khó khăn kinh tế nghiêm trọng nhất kể từ khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Những quốc gia nghèo này, vốn đã vay hàng trăm tỷ đô la Mỹ trong 15 năm qua, hiện đang phải đối mặt với tình trạng khan hiếm vốn (nguồn vốn đầu tư chạy khỏi) và thiếu lương thực. Chính phủ của những quốc gia thu nhập thấp này thậm chí còn phát hiện ngày càng khó có thể trả được các khoản nợ của Trung Quốc, thậm chí một số quốc gia có khoản nợ (Trung Quốc) tích lũy chồng chất còn nhiều hơn những gì thấy trên bàn, ước tính rằng các khoản cho vay không tiết lộ của Trung Quốc dành cho các nước đang phát triển đã chiếm ít nhất 15% GDP của các nước này.
Trung Quốc là chủ nợ lớn nhất đối với các nước nghèo này, và gần 2/3 các khoản vay của các nước này là dành cho cơ sở hạ tầng. Trong tình hình kinh tế suy thoái ngày nay, các dự án cơ sở hạ tầng đã được xây dựng như đường thu phí, bến cảng và nhà máy điện sẽ bị ảnh hưởng đến doanh thu do giảm lưu lượng và tiêu thụ điện, khiến khó có thể bù đắp để trả các khoản vay của Trung Quốc. Ngoài ra, vì các khoản vay của Trung Quốc thường dùng tài nguyên để làm thế chấp, nên rủi ro vỡ nợ trong thời kỳ suy thoái này sẽ tăng lên đáng kể. Nhu cầu giảm sẽ khiến giá hàng hóa chủ lực giảm, hiện giờ chỉ ngoại trừ giá năng lượng như dầu là tăng cao, những nhân tố này cũng khiến cho thu nhập cần thiết để trả nợ bị giảm.
Ông Bùi Mẫn Hân cho rằng trên thực tế, Bắc Kinh không có lựa chọn nào tốt để thoát khỏi hố tiền lớn mà họ đã tự đào, bởi vì trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế, việc Trung Quốc gây áp lực trả nợ lên các chính phủ vỡ nợ như Sri Lanka là vô ích và thậm chí phản tác dụng. Bắc Kinh không chỉ bị mất tiền mà còn bị hủy hoại danh tiếng. Nếu các khoản nợ của các nước nghèo bị hủy bỏ hoàn toàn, sẽ dẫn đến thiệt hại lớn cho các ngân hàng quốc doanh của Trung Quốc, và chính quyền Bắc Kinh cuối cùng sẽ phải bù đắp. Do đó, ông Bùi Mẫn Hân đề nghị có thể miễn giảm các khoản nợ của các nước nghèo nhất. Đầu tiên. Đặc biệt là ở các nước thu nhập thấp ở châu Phi cận Sahara, nơi chiếm khoảng một nửa các khoản cho vay ở nước ngoài của Trung Quốc, nếu Bắc Kinh có kế hoạch xóa phần lớn nợ, thì có thể ưu tiên cân nhắc đến các nước này.
Ông Bùi Mẫn Hân nói thêm rằng Trung Quốc cũng có thể lựa chọn cơ cấu lại các khoản nợ, giảm lãi suất và tạm ngừng trả nợ, hoặc thậm chí kéo dài thời hạn cho vay, để tránh nguy cơ vỡ nợ. Đồng thời, Trung Quốc nên hợp tác với các nhà tài trợ và chủ nợ quốc tế khác để giúp các nước đang phát triển vượt qua cơn bão kinh tế toàn cầu sắp ập đến. Cuộc khủng hoảng năng lượng toàn cầu hiện nay do Nga xâm lược Ukraine đã khiến lạm phát tăng vọt. Cùng với việc nền kinh tế thế giới đang bị bao phủ bởi nhiều mây mù, Trung Quốc nên chuẩn bị cho cuộc khủng hoảng nợ mà họ đã tạo ra, bây giờ là cơ hội tốt nhất cho Trung Quốc, nhưng điều trớ trêu là kẻ gây ra những vấn đề này cũng lại chính là ĐCSTQ.
_____________
Đỗ Hứng gởi
