Bổn Thiện, Bổn Ác

Theo Ngài Thế Thân (世親, Vasubandhu), một Luận sư xuất sắc của Thuyết Nhất Thiết Hữu Bộ, “Thế giới này là kết quả của hành vi thiện hay bất thiện của chúng sinh trong quá khứ. Hành vi ấy được tích lũy trong nhiều đời, từ vô thủy, tùy điều kiện thích hợp mà xuất hiện NHƯ LÀ thế giới.

Thế giới bên ngoài được biến thái bởi thức của cộng đồng nghiệp. Thế giới xuất hiện do ảnh hưởng của cộng đồng bởi lực tăng thượng của nghiệp lực tất cả hữu tình.

Mỗi khi thức xuất hiện là tự nó phân đôi thành chủ thể và đối tượng tương ứng. Thức chỉ có thể nắm bắt được đối tượng được cấu trúc bên trong CHÍNH NÓ.”

Tâm tánh của con người có khi hiền thiện như thánh nhơn, cũng lắm khi độc hại còn hơn ác quỉ. Chỉ cho cái ngã của mình là tốt hơn người khác.  Từ hư vô tới big bang, evolution, đến có con người trong vòng vài triệu năm, rồi sẽ sinh trụ hoại diệt, tuyệt chủng như khủng long cũng không ảnh hưởng gì tới trái đất (ecosystem.) Trái lại, nó có thể tốt hơn cho các chúng sinh khác. Bởi vì, thật ra, chúng nhân sinh chỉ là những ký sinh trùng, ăn bám (parasites,) và tiêu diệt những sự sống khác trên trái đất.  Ngay cả giết hại lẫn nhau hàng loạt, để phục vụ cho cái tham lam vô tận của chính mình.  Con người làm việc thiện thì ít, làm điều ác thì nhiều, cũng vì cái bổn tính tham sân si quá độ.  Càn văn minh, càng đòi hỏi nhiều nhu cầu phức tạp hơn để thỏa mãn cái tham vọng không cùng, mà thiên nhiên chỉ có giới hạn, không thể đào tạo hơn, cung cấp kịp cho lòng tham không cùng của con người.  Cái cộng nghiệp lẫn tiệm nghiệp đó tích lũy từ vô lượng kiếp nên khó mà giác ngộ, thành Phật nhất, trong tất cả các chúng sinh.  Vì vậy, con người, đa số là giống vật đại gian ác nhất trên thế gian.  Cho nên mới bị nghiệp quả nặng nề, đau khổ hơn các sinh vật khác trên thế gian. 

Đức Thế Tôn phân tích, “Do tâm tánh của con người như vậy cho nên hình tướng của con người là như vậy; do bản thể của con người như vậy cho nên nghiệp lực của con người là như vậy; do tạo tác của con người như vậy gây ra nghiệp nhơn như vậy cộng thêm nghiệp duyên như vậy cho nên nghiệp quả của con người là như vậy; vì nghiệp báo của con người như vậy cho nên từ xưa đến giờ cứu cánh của con người cũng là như vậy.”