Tôi và người phụ nữ này ngồi cạnh nhau suốt một chuyến bay từ Bangkok về Sài Gòn. Cô ta có rất nhiều nét tính cách, kiểu hành xử làm tôi thấy chán ghét:
- Cô chen lấn, không biết lịch sự.
- Cô nói chuyện rất to và cười rất to, và thường cười những chuyện không đáng cười.
- Cô ngồi không đúng chỗ của mình trên máy bay. Ghế của cô cách đó ba hàng, cô vẫn lao xuống ngồi hàng của tôi để được ngồi gần bạn. Cô nói: “Ngồi ở đâu chả được”.
- Cô rất béo, nên người cô tràn sang chỗ của tôi, cô rất hay va chạm vào người tôi và... cười hờ hờ.
- Cô hỏi rất nhiều, không quan tâm tôi có nhu cầu giao tiếp hay không.
- Cô thường xuyên yêu cầu tôi rời khỏi ghế để cô ra ngoài đi toalet. Một chuyến bay cô đi toalet tới năm lần.
- Cô xức dầu gió liên tục.
Tôi đã chịu đựng cô suốt ba tiếng đồng hồ, bởi chuyến bay của chúng tôi bị delay tận một tiếng rưỡi trên máy bay.
Ban đầu tôi cực kỳ khó chịu, tôi chỉ mong thoát khỏi người đàn bà cục mịch quê mùa này càng sớm càng tốt. Nhưng khi máy bay thông báo sẽ khởi hành muộn, máy bay tắt luôn máy lạnh, tôi cười chua chát: đáng đời nhé, càng muốn thoát khỏi đây nhanh thì càng chậm mà thôi. Tôi quay sang cô, cố quan sát người phụ nữ làm mình chán ngán này, nhìn chăm chú. Có lẽ cô biết tôi đang nhìn, cô quay sang nhìn lại và cười:
- Xin lỗi nha, nãy giờ phiền quá chời.
Tôi thấy mình mỉm cười lại và một câu nói bật ra từ vô thức:
- Không có, đâu có gì phiền. Vui mà.
Cô lại nhe răng cười:
- Ờ. Vui mà. Hơ hơ hơ.
Bỗng dưng trong tôi trào ra một cảm giác rất lạ. Tôi không còn ghét người phụ nữ mà mới trước đó một phút tôi còn muốn thoát khỏi cô ấy nữa. Tôi nói thôi để tôi vào giữa cho, cô ra ngoài mà đi vệ sinh cho tiện. Cô đồng ý. Thế là tôi ngồi giữa hai người phụ nữ. Họ là bạn của nhau trong suốt mấy chục năm. Người bên phải tôi thì trái ngược hoàn toàn. Đó là một người thành công, nhã nhặn, đã đi nhiều nơi trên thế giới. Cô kể tôi nghe về show Thúy Nga ở Las Vegas, kể những chuyến đi của mình tới mọi nơi trên thế giới. Người phụ nữ thành công ấy là bạn của người phụ nữ cục mịch nhà quê bên trái tôi trong hơn nửa đời người.
Chuyến bay của tôi thế là nhẹ nhàng hơn. Tôi nghĩ chỉ cần tôi quay sang phải, chú tâm đối thoại thì mình sẽ có vô vàn những bài học hay. Nhưng tôi thấy mình cứ bị hướng sự quan tâm sang bên trái. Người phụ nữ ấy bị thấp khớp, mỗi lần đứng dậy đều rất khó khăn. Mỗi lần cô ngồi xuống tôi đều quàng tay qua thắt dây an toàn cho cô dù cô cứ bảo gắn vào lát tháo ra cũng vậy. Người xung quanh dần khó chịu vì cô nói to, họ quay xuống nhìn cô, tôi nhìn họ mỉm cười và có ý gửi sự xin lỗi đến họ. Người ta nghe mùi dầu và bắt đầu hỏi ai xức dầu mà khó chịu vậy. Tôi lập tức nói vào: “Mùi dầu thơm quá, dễ chịu quá”. Tôi nói thế để người phụ nữ quê mùa kia đỡ tủi thân. Nào ngờ cô móc chai dầu ra xịt vào tay rồi trét thẳng lên mũi tôi.
- Thơm thì hửi. Hơ hơ hơ.
Tôi bật cười. Rồi cô mời tôi ăn chewing gum, cô ép tôi ăn cái bánh mì của Bamboo, cô bảo tôi phải uống nước táo đi, miễn phí mà. Và ngạc nhiên là cô bảo gì tôi cũng làm. Lúc này, tôi chưa ý thức được vì sao nỗi ác cảm ban đầu của tôi lại biến mất tăm không hình tích như vậy. Chỉ biết tất cả những thứ khó chịu cô mang lại bỗng dưng được chuyển hóa.
Trái với người bạn thành công bặt thiệp bên tay phải tôi, cô là một người nội trợ. Cô từ quê lên, lấy chồng và không biết nhiều về thế giới bên ngoài. Cuộc đời của cô chỉ gói gọn trong nhà, trong bếp. Kiến thức của cô hạn chế, làm sao mình có thể đòi hỏi người ta phải hành xử văn minh được. Cô làm gì cũng vội vã, chen hàng, lấn làn nhìn rất khó chịu, nhưng khi cô buộc miệng than: “Bỏ chồng con ở nhà mấy bữa lo quá. Không biết ăn uống sao”, tôi bỏ qua hết. Rõ ràng là cô đi chơi chuyến này là vì bạn thân rủ. Nếu không phải vì người bạn thân hơn 30 năm kia ép đi, có lẽ cô sẽ không bao giờ rời xa cái nhà và cái bếp của mình.
Và khi tôi thấy cô, dù chân thấp khớp nặng vẫn tay xách nách mang cố chạy thật nhanh đến chỗ xuất nhập cảnh, tôi thấy tim mình chùng xuống và tôi biết cảm giác thân cận này ở đâu ra rồi.
Người phụ nữ ấy rất giống mẹ tôi.
Mẹ tôi sẽ không bao giờ rời xa ngôi nhà mình. Đám cưới tôi, đám ma người thân, thôi nôi cháu nội, mẹ tôi đi đúng một ngày là về. Mẹ tôi chưa đi một chuyến du lịch đúng nghĩa nào trong đời. Mẹ tôi ôm lấy gánh bún, ôm lấy nhà bếp, luôn bất an khi rời khỏi nhà, luôn lo không biết ai nấu ăn cho ba tôi và em trai tôi. Cái nghèo ám ảnh mẹ tôi đến mức mẹ tôi luôn trong trạng thái phải đi làm. Sinh tôi được vài ngày mẹ đã bỏ tôi ở nhà cho bà nội, lao ra đường mưu sinh. Mẹ tôi đã làm đủ thứ nghề trên đời, thợ may, thợ bạc… cho đến khi ổn định với gánh bún. Mẹ tôi luôn ăn đồ nguội hâm lại vì đồ nóng để cho chồng con ăn. Mẹ tôi có một định nghĩa hạnh phúc lạ kỳ nhưng không cá biệt: mẹ hạnh phúc khi chồng và các con mình hạnh phúc.
Rồi bỗng dưng trên chuyến bay về Sài Gòn, người mẹ cục mịch quê mùa ra đường vẫn mặc nguyên bộ đồ bộ của tôi bỗng dưng hiện ra trước mắt tôi trong hình hài người đàn bà kia. Mẹ tôi chục năm nay vẫn chiến đấu với bênh tiểu đường và thấp khớp. Nhưng cũng như người đàn bà kia, mẹ lúc nào cũng cười. Sự lạc quan biến mẹ thành một chiến binh bất khuất. Và hỡi ôi, tôi biết vì sao tôi phải bảo vệ người đàn bà kia rồi. Bởi vì thâm tâm tôi dậy lên một mong ước:
- Sau này, nếu mẹ tôi có phải đi đâu đó ra chốn văn minh một mình, mong người ta sẽ không kỳ thị mẹ tôi, mong người ta không đánh giá và mong sẽ có ai đó bảo vệ và giúp đỡ bà.
Và mẹ tôi lẫn người đàn bà nhà quê ngồi cạnh tôi ba tiếng trên máy bay kia có phải cá biệt không? Không đâu. Họ nhiều lắm. Trên mảnh đất hình chữ S này, những người như họ mới chiếm đa số. Họ là những con người không mưu cầu danh phận, tiền tài, khám phá thế giới… Trong đầu họ chỉ có chồng và con. Nhìn đôi chân thấp khớp sải từng bước thật nhanh để về nấu cơm tối cho chồng con kia, tôi tràn ngập một tình thương. Họ có thời gian để khám phá thế giới, có thời gian giao tiếp xã hội, học hỏi những điều hay đâu mà bắt họ phải sống văn minh theo định nghĩa của đám đông. Toàn bộ thời gian trên đời, họ đã dành hết cho người thương rồi.
Nên sau này khi thấy một người nhà quê cục mịch trên máy bay hay ở nơi công cộng, tôi biết mình sẽ phải kiên nhẫn và bao dung với họ. Vì tôi mong sẽ có người bao dung và kiên nhẫn với mẹ tôi nếu một ngày mẹ tôi quyết định khám phá thế giới.
Tuệ Lâm
____________
Đỗ Hứng gởi