Kho bạc của Nga dồi dào nhờ dầu thô và Hoa Kỳ
Theo một phân tích mới được công bố, chiến tranh ở Ukraina chuẩn bị bước sang năm thứ ba và Nga đang sở hữu một khối lượng tiền lớn chưa từng có, nhờ vào doanh số bán dầu thô cao kỷ lục, lên tới 37 tỷ đô la cho Ấn Độ vào năm ngoái. New Delhi tiến hành lọc, chế biến và xuất khẩu sang Mỹ dưới dạng sản phẩm dầu mỏ, trị giá hơn 1 tỷ đô la.
Theo nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch – CREA (tài liệu được chia sẻ độc quyền sử dụng với CNN), nguồn tiền này, mà rốt cuộc Matxcơva là bên được hưởng lợi, xuất phát từ việc Ấn Độ đã nhập khẩu lượng dầu thô của Nga nhiều gấp 13 lần kể từ khi nổ ra chiến tranh. Điều này có nghĩa là New Delhi đã thay thế các khách hàng phương Tây trong việc mua dầu thô của Nga, những khách hàng tẩy chay nguồn nhiên liệu này của Matxcơva trong khuôn khổ những trừng phạt phương Tây ban hành nhắm vào Nga kể từ khi nước này xâm lược Ukraina.
Mặc dù việc Nga bán dầu thô cho Ấn Độ không bị ảnh hưởng bởi lệnh trừng phạt và hoàn toàn hợp pháp, các tuyến giao thương hàng hải cho thấy khối lượng nhiên liệu khổng lồ được vận chuyển có thể liên quan đến cái gọi là “hạm đội ma” gồm các tàu chở dầu thô, được Matxcơva đặc biệt tạo ra để tìm cách che giấu việc giao dịch với ai và như thế nào, đồng thời giúp Kremlin thu được lợi nhuận tối đa.
Vào đầu tháng này, CNN dường như đã chứng kiến một hoạt động giao dịch phức tạp ở ngoài khơi cảng Gythio của Hy Lạp. Hai tàu chở dầu – một lớn, một nhỏ – áp sát nhau để chuyển dầu từ tàu này sang tàu kia, và đôi khi với mục đích ngụy trang nguồn gốc và điểm đến cuối cùng.
Cả hai đều khởi hành từ Nga vài tuần trước đó. Theo công ty giám sát vận chuyển Pole Star Global, chiếc đầu tiên thuộc sở hữu của một công ty có trụ sở tại Ấn Độ bị cáo buộc vi phạm lệnh trừng phạt và chiếc còn lại trước đây thuộc sở hữu của một cá nhân hứng chịu các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ.
David Tannenbaum tại Pole Star Global cho biết : “Việc chuyển dầu (đôi khi) được thực hiện một cách hợp pháp, nhưng chúng cũng được sử dụng như một chiến thuật bất hợp pháp để lách các lệnh trừng phạt, bởi họ tìm cách tung hỏa mù với các cơ quan chức năng nhằm che giấu lượng dầu này đến từ đâu và cuối cùng ai sẽ mua chúng.”
Các nhà phân tích cho biết hàng chục vụ chuyển giao tương tự diễn ra mỗi tuần ở vịnh Laconia của Hy Lạp, một địa điểm thuận tiện trên đường đến kênh đào Suez và các thị trường châu Á.
Đầu tháng 2, bộ Tài Chính Hoa Kỳ đã ban hành gói trừng phạt mới đối với các tàu và công ty bị nghi ngờ vận chuyển dầu thô của Nga và vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ. Hành động này nhằm ngăn cản hoạt động của “hạm đội ma”.
Vào cuối năm 2022, Hoa Kỳ đã dẫn đầu một liên minh gồm nhiều quốc gia nhất trí “áp giá trần”, cam kết không mua dầu thô của Nga trên 60 đô la/thùng. Những quốc gia này cũng cấm các công ty vận tải và công ty bảo hiểm, những công ty then chốt trong ngành vận tải biển toàn cầu, tạo điều kiện thuận lợi cho việc buôn bán dầu thô của Nga cao hơn mức giá đó.
Viktor Katona, người đứng đầu bộ phận phân tích dầu thô tại công ty nghiên cứu thương mại Kpler, cho biết : “Áp giá trần là nguyên nhân thực sự kích hoạt việc hình thành hạm đội ma. Chuỗi cung ứng càng dài thì việc kiểm soát hoạt động chuyển dầu từ tàu này sang tàu khác cũng như việc xác định chi phí thực sự của mỗi thùng dầu Nga càng trở nên khó khăn.”
Một số giao dịch dầu mỏ giữa Nga và Ấn Độ được thực hiện công khai và trực tiếp. Windward, một công ty trí tuệ nhân tạo hàng hải, đã phân tích cho CNN những hoạt động vận chuyển toàn cầu và phát hiện các tàu chở dầu đã thực hiện 588 chuyến đi trực tiếp từ Nga đến Ấn Độ vào năm ngoái.
Nhưng một số buôn bán, trao đổi giữa hai nước diễn ra phức tạp hơn, như CNN đã chứng kiến ngoài khơi bờ biển Hy Lạp. Pole Star Global đã kiểm tra tuyến đường tương tự và phát hiện vào năm ngoái, có hơn 200 tàu từ Nga di chuyển tới vịnh Laconia, chuyển dầu sang tàu khác, sau đó, tàu tiếp nhận này đi tiếp đến Ấn Độ.
Tannenbaum tại Pole Star Global cho biết công ty “nghi ngờ” động cơ chính của những hoạt động chuyển giao này nhằm lách các trừng phạt vì “gần như tất cả các tàu đó” đều có mối liên hệ với Mỹ hoặc Liên Hiệp Châu Âu và phải áp giá trần. “Vịnh này khép kín. Vì vậy, họ có thể thực hiện những hoạt động đó một cách bí mật.”
Ami Daniel, giám đốc điều hành của Windward, cũng đưa ra nhận định tương tự : “Hoạt động này nằm trong khuôn khổ những nỗ lực có hệ thống, có phương pháp của Nga, nhằm khiến mọi thứ trở nên phức tạp hơn.”
Hạm đội ma đã cho phép Nga tạo ra một cơ cấu vận chuyển song song để lách các lệnh trừng phạt của phương Tây, với hàng trăm tàu chở dầu không rõ nguồn gốc, sử dụng các tuyến đường phức tạp. Windward ước tính hạm đội này đã tăng lên 1.800 tàu vào năm ngoái.
Lợi nhuận nhờ việc Ấn Độ mua dầu thô của Nga đã làm suy yếu tác dụng của các lệnh trừng phạt dầu mỏ mà tổng thống Nga Vladimir Putin phải hứng chịu. Doanh thu của Nhà nước Nga tăng vọt lên mức kỷ lục 320 tỷ đô la vào năm 2023 và dự kiến sẽ còn tiếp tục tăng. Theo một số nhà phân tích, khoảng một phần ba số tiền đó đã được dùng cho cuộc chiến ở Ukraina vào năm ngoái và một tỷ lệ lớn hơn sẽ được dùng để đóng góp cho cuộc xung đột vào năm 2024.
Nguồn tiền mà điện Kremlin sở hữu đã đặt Matxcơva vào vị trí thuận lợi để duy trì một cuộc chiến kéo dài, trong khi Ukraina đang phải vật lộn để tiếp tục nhận được tài trợ thiết yếu từ phương Tây.
Theo phân tích của nhà kinh tế Howard Shatz của RAND, dựa theo số liệu do bộ Tài Chính Nga công bố, dòng tiền ra-vào của Nhà nước Nga đều ở mức cao nhất từ trước đến nay vào năm 2023. Tuy nhiên, Matxcơva vẫn chưa tìm được cân bằng về ngân sách, một dấu hiệu cho thấy chi phí khổng lồ phục vụ cho cuộc chiến cũng như những tác động liên quan đến doanh thu dầu mỏ từ các lệnh trừng phạt.
Ông Shatz nói : “Mặc dù doanh thu tăng vọt, nhưng thâm hụt ngân sách vẫn cao ở mức thứ ba từ trước tới giờ, chỉ sau các năm 2022 và 2020. Thuế sản xuất trong nước và nhập khẩu đều cao và hiệu quả, nghĩa là họ đang đánh thuế chính người dân của mình để chi trả cho cuộc chiến này.”
Ấn Độ biện minh cho hành động mua dầu của Nga như một cách để giữ giá dầu trên thế giới ở mức thấp hơn bởi New Delhi không cạnh tranh với các quốc gia phương Tây để mua dầu mỏ ở Trung Đông. Bộ trưởng Dầu khí và Khí Tự Nhiên Ấn Độ Hardeep Singh Puri nói với CNBC tuần trước : “Nếu chúng tôi quay sang mua dầu của Trung Đông, giá mỗi thùng dầu sẽ không dừng ở mức 75 đô la hay 76 đô la. Nó sẽ tăng lên 150 đô la.”
Vai trò phức tạp của Ấn Độ trong thương mại dầu mỏ toàn cầu cũng được phản ánh qua các sản phẩm dầu mỏ được chế biến từ dầu thô của Nga. Một phần dầu thô được tinh chế thành các sản phẩm dầu tại các nhà máy lọc dầu ở bờ biển phía Tây Ấn Độ, sau đó chúng được xuất khẩu sang Mỹ và sang các nước khác vốn đã ký lệnh trừng phạt đối với dầu mỏ của Nga. Các sản phẩm được tinh chế bên ngoài Nga không nằm trong phạm vi trừng phạt, một thiếu sót mà các chuyên gia gọi là “lỗ hổng về nhà máy lọc dầu”.
Phân tích của CREA ước tính, từ đầu tháng 12/2022, khi lệnh áp giá trần được đưa ra, đến cuối năm 2023, Mỹ là nước nhập khẩu lớn nhất các sản phẩm làm từ dầu thô của Nga mà Ấn Độ lọc và chế biến, trị giá 1,3 tỷ đô la. Ước tính của tổ chức này dựa trên trên dữ liệu năng lượng và vận chuyển được công bố.
Giá trị xuất khẩu của các sản phẩm dầu của Nga tăng lên đáng kể khi các đồng minh của Mỹ thực thi các lệnh trừng phạt chống lại Matxcơva, cũng nhập khẩu nguồn dầu này. CREA ước tính các sản phẩm dầu làm từ dầu thô của Nga trị giá 9,1 tỷ đô la đã được các quốc gia này nhập khẩu vào năm 2023, tăng 44% so với năm trước.
Matxcơva cũng tìm ra cách kiếm lợi hơn từ quá trình lọc dầu và xuất khẩu này. Một trong những cảng và nhà máy lọc dầu của Ấn Độ chấp nhận dầu thô của Nga nằm ở Vadinar, và được điều hành bởi công ty có tên Nayara Energy do tập đoàn dầu mỏ Nhà nước Nga Rosneft sở hữu 49,1%. CREA ước tính Mỹ đã nhập khẩu các sản phẩm dầu trị giá 63 triệu đô la được tinh chế ở Vadinar vào năm 2023 và khoảng một nửa lượng dầu thô sử dụng trong nhà máy là của Nga.
Ngoài ra, nghiên cứu của tổ chức này cho biết thêm rằng lượng dầu xuất khẩu từ Vadinar “dẫn đến nguồn thu thuế đáng kể cho điện Kremlin dưới hình thức đánh thuế dầu thô xuất khẩu của Nga” và cũng thông qua lợi nhuận mà Rosneft kiếm được từ việc tinh chế và bán lại cho các đối thủ phương Tây của Matxcơva.
Giới phân tích nhận định, khoản tiền mà Nga có thể kiếm được rất lớn, nhờ việc lách các lệnh trừng phạt, cho dù mức độ “luồn lách” này chỉ ở mức rất nhỏ, bởi vì hoạt động vận chuyển dầu mang lại lợi nhuận khổng lồ. Daniel tại Windward cho biết : “Chúng ta đang nói về hoạt động kinh doanh có khả năng sinh lời một cách đáng kinh ngạc. Có một sự cám dỗ rất lớn đối với các nhà giao dịch. Họ có thể kiếm được từ 10 đến 40 triệu đô la trong vòng 4 hoặc 5 tháng. Tôi không chắc trên thế giới có cơ hội nào khác để có thể kiếm được từng ấy tiền.”
Nguồn : CNN
Phan Minh /RFI
21/02/2024
______________
Đỗ Hứng gởi
