Nga đang trên con đường
dẫn đến hủy diệt
Cứ mỗi ngày trôi qua, cuộc chiến ở Ukraina trở thành một bi kịch lớn hơn đối với người dân Ukraina nhưng cũng là mối đe dọa lớn hơn đối với tương lai của châu Âu và thế giới nói chung. Hiện chỉ có một quốc gia có thể có đủ sức mạnh để ngăn chặn nó, và quốc gia đó không phải là Hoa Kỳ, mà là Trung Quốc.
Nếu Trung Quốc tuyên bố rằng, thay vì giữ thái độ trung lập, họ tham gia tẩy chay kinh tế đối với Nga – hoặc thậm chí chỉ cần lên án mạnh mẽ cuộc xâm lược vô cớ vào Ukraina và yêu cầu nước này rút quân – thì điều đó có thể khiến Vladimir Putin sốc đến mức có thể ngưng cuộc chiến tàn khốc này. Ít nhất thì điều đó sẽ khiến Putin tạm dừng cuộc chiến, vì trên thế giới ông ta không còn đồng minh đáng kể nào khác ngoài Ấn Độ.
Tại sao Chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc lại có lập trường như vậy, điều này dường như sẽ làm suy yếu giấc mơ chiếm Đài Loan của ông giống như cách mà Putin đang cố gắng chiếm giữ Ukraina? Câu trả lời ngắn gọn là trong tám thập kỷ qua, hòa bình tương đối giữa các cường quốc đã dẫn đến một thế giới toàn cầu hóa nhanh chóng. Đây chính là chìa khóa cho sự trỗi dậy kinh tế nhanh chóng của Trung Quốc và đã giúp cho khoảng 800 triệu người Trung Quốc thoát khỏi nghèo đói kể từ năm 1980. Hòa bình là rất có lợi cho Trung Quốc. Sự tăng trưởng liên tục của quốc gia này phụ thuộc vào khả năng xuất khẩu của Trung Quốc và khả năng học hỏi từ thế giới hội nhập ổn định và hiện đại hóa các thị trường tự do.
Toàn bộ cuộc mặc cả giữa Đảng Cộng sản Trung Quốc và công dân Trung Quốc – Đảng Cộng sản sẽ nắm quyền cai trị trong khi người dân ngày càng khá giả hơn về mặt kinh tế – phụ thuộc đáng kể vào sự ổn định của nền kinh tế toàn cầu và hệ thống thương mại giữa các quốc gia.
Đối với các chiến lược gia Trung Quốc với suy nghĩ cũ – rằng bất kỳ cuộc chiến nào làm suy yếu hai đối thủ chính của Trung Quốc thời hiện đại – Mỹ và Nga – đều là tốt cả, thì tôi sẽ nói như sau: Mỗi cuộc chiến đều mang theo những đổi mới (những cách thức mới để chiến đấu, chiến thắng và tồn tại), và cuộc chiến ở Ukraina không phải là ngoại lệ.
Chúng ta đã thấy ba “vũ khí” được triển khai theo những cách mà chúng ta chưa từng thấy trước đây hoặc chưa từng thấy trong một thời gian dài, và Trung Quốc cần nghiên cứu tất cả các vũ khí này một cách khôn ngoan. Bởi vì nếu Trung Quốc không giúp ngăn chặn Nga ngay bây giờ, những vũ khí này cuối cùng sẽ khiến Putin phải phục tùng – có nghĩa là một ngày nào đó chúng có thể được sử dụng để chống lại Trung Quốc nếu nước này chiếm Đài Loan – hoặc các vũ khí này sẽ gây thiệt hại cho Nga đến mức ảnh hưởng kinh tế sẽ tỏa ra khắp nơi trên toàn cầu. Những vũ khí này thậm chí có thể khiến Putin làm điều không tưởng với kho vũ khí hạt nhân của mình, nên có thể gây mất ổn định và thậm chí phá hủy nền tảng toàn cầu mà tương lai của Trung Quốc đặt trên đó.
Sự đổi mới quan trọng nhất trong cuộc chiến này là việc sử dụng loại bom hạt nhân kinh tế có sức phá hoại tương đương, được một siêu cường và những người có siêu năng lực triển khai đồng thời. Hoa Kỳ cùng với Liên minh châu Âu và Anh, đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Nga. Những biện pháp trừng phạt này đang làm tê liệt nền kinh tế của Nga, đe dọa nghiêm trọng đến các công ty Nga và lấy đi tiền tiết kiệm của hàng triệu người Nga với tốc độ và phạm vi chưa từng có, tương đương với một vụ nổ hạt nhân.
Putin hiện tại đã nhận ra điều đó – và nói rõ ràng như vậy vào ngày 5/3 rằng: Các biện pháp trừng phạt do Hoa Kỳ và EU lãnh đạo “giống như một lời tuyên chiến”. (Vladimir, bạn vẫn chưa cảm nhận hết lệnh trừng phạt này đâu!)
Thứ hai, bởi vì thế giới hiện nay ràng buộc quá chặt chẽ với nhau, các cá nhân, công ty và nhóm hoạt động xã hội có quyền lực có thể áp dụng các biện pháp trừng phạt và tẩy chay của riêng họ mà không cần bất kỳ lệnh cấm nào của chính phủ. Điều này làm gia tăng sự cô lập và bóp nghẹt kinh tế của Nga hơn là những gì các quốc gia có khả năng làm.
Những tác nhân mới này – một loại phong trào phản kháng đoàn kết trên toàn cầu ủng hộ Ukraina đang cùng nhau phá hủy Putin và nước Nga. Hiếm có khi nào, một quốc gia to lớn và hùng mạnh như Nga lại bị phá hủy về chính trị và kinh tế nhanh chóng đến như vậy.
Vũ khí thứ ba vừa mới vừa cũ, đó là vũ khí tinh thần và cảm xúc: Phương Tây đã tìm lại được tiếng nói của mình. Đối mặt với cuộc tấn công thô sơ mang tính hủy diệt của Nga chống lại một nền dân chủ đầy khuyết điểm nhưng đầy khát vọng như Ukraina, thế giới tự do đã được kích thích. Nước Mỹ và các xã hội tự do nói chung thường trông có vẻ ngu ngốc và đầy chia rẽ – cho đến khi họ không như vậy nữa. Để biết thêm chi tiết, hãy hỏi Adolf Hitler.
Ba loại vũ khí này đủ để thu hút sự chú ý của Trung Quốc. Vì vậy, hãy xem xét kỹ hơn cách thức chúng hoạt động trong thực tế.
Chính quyền Biden, trong nỗ lực ngăn cản Putin, đã đưa ra một gói trừng phạt kinh tế sâu rộng và mạnh mẽ, đồng thời cảnh báo nhà lãnh đạo Nga rằng nếu xâm lược Ukraina, Putin sẽ đánh cược tất cả số vốn của mình – khả năng phát triển kinh tế của nước Nga và chế độ của ông ta. Thật bi thảm, Putin đã đặt cược tất tay, và kết quả thu được rất nhanh chóng và tàn nhẫn.
Theo Barron’s đưa tin, thị trường chứng khoán dựa trên đồng rúp của Nga đã bị đóng cửa kể từ khi các tổ chức tài chính lớn của Nga bị áp đặt lệnh trừng phạt hoặc bị loại khỏi hệ thống của Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT), nhưng “danh sách tài chính thứ cấp bằng đồng đô la của các công ty Nga ở London vẫn đang giao dịch. Sự phá hủy giá trị thị trường của các công ty Nga thật đáng kinh ngạc ”. Barron’s nói thêm rằng cổ phiếu của Sberbank, ngân hàng lớn nhất của Nga, “đã giảm hơn 99% kể từ giữa tháng 2, trước đó cổ phiếu của nó giao dịch ở mức khoảng 14 đô la Mỹ.” Vào thứ tư tuần trước tại thị trường chứng khoán London, “cổ phiếu của ngân hàng này chạm đáy ở mức 1 xu Mỹ”.
Hôm 3/3, các cơ quan xếp hạng Fitch và Moody’s đã hạ bậc kinh tế Nga 6 bậc xuống trạng thái “rác”, với nhận định rằng các lệnh trừng phạt của phương Tây khiến khả năng trả nợ của Nga rất đáng nghi và sẽ làm suy yếu nền kinh tế”, Reuters đưa tin.
Kể từ khi Putin phải đối mặt với các lệnh trừng phạt vào năm 2014 vì sáp nhập Krưm và kích động cuộc nổi dậy ở miền đông Ukraina, ông đã tích lũy dự trữ ngoại tệ và vàng – trị giá khoảng 630 tỷ USD – để cố gắng tránh cho Nga khỏi bị ảnh hưởng do các lệnh trừng phạt toàn cầu, bằng cách cung cấp cho ngân hàng trung ương của mình tất cả tài chính cần thiết để bảo vệ giá trị của đồng rúp. Và ông ấy nghĩ như vậy là ổn.
“Hóa ra là chiến lược dự trữ ngoại hối của Nga có một lỗ hổng lớn: Khoảng một nửa số tiền dự trữ được giữ ở nước ngoài trong các ngân hàng nước ngoài – và bây giờ Nga không thể lấy chúng ra” do các lệnh trừng phạt, tạp chí Fortune nhận xét. Vì vậy, số tiền tiết kiệm bằng đồng rúp của nhiều người Nga đang bị hủy diệt.
Bloomberg dẫn lời Marina Gretskaya, một người Nga 32 tuổi sống ở London, người đã chuyển đến làm việc trong lĩnh vực truyền thông vào năm ngoái. Cô giữ một tài khoản tiết kiệm bằng đồng rúp trong một ngân hàng trực tuyến của Nga tên Tinkoff. Hai tuần trước, tài sản của cô tại Tinkoff có trị giá 7.400 USD. Hôm 28/2, đồng rúp mất giá mạnh hơn 30% so với đồng đô la. So với trước, số tiền này đã bốc hơi hơn 2.000 đô la. “Mất toi một tháng lương,” cô nói. Sự mất mát tương tự cũng xảy ra đối với hàng chục triệu người Nga – và nó chỉ mới bắt đầu.
Nhân tiện, trong thế giới ràng buộc lẫn nhau này, hãy đoán xem ai là người sở hữu một phần đáng kể đội bay thương mại của Nga. Không phải là nước Nga đâu.
Theo Reuters, gần 2/3 số máy bay thương mại của Nga được chế tạo bởi Boeing (334 máy bay phản lực) hoặc Airbus (304). Một phần đáng kể trong số đó thuộc sở hữu của các công ty cho thuê Ailen. AerCap có trụ sở tại Dublin, công ty cho thuê máy bay lớn nhất thế giới, sở hữu “152 máy bay trên khắp Nga và Ukraina trị giá gần 2,4 tỷ đô la”, The Irish Times đưa tin. Ngoài ra, các công ty có trụ sở tại Dublin là SMBC Aviation Capital và Avolon sở hữu 48 máy bay mà cho các hãng hàng không Nga thuê.
Các lệnh trừng phạt của EU yêu cầu các công ty này thu hồi tất cả các máy bay mà cho các hãng hàng không Nga thuê vào cuối tháng Ba. Và Boeing và Airbus đã thông báo rằng họ sẽ không còn bảo dưỡng hoặc cung cấp phụ tùng thay thế cho bất kỳ chiếc máy bay nào trong số này. Vào ngày 5/3, hãng hàng không nhà nước của Nga Aeroflot cho biết họ sẽ tạm dừng tất cả các chuyến bay quốc tế vì “điều kiện hiện tại ngăn cản hoạt động của các chuyến bay”. Các chuyến bay nội địa chắc chắn cũng sẽ bị ngừng theo.
Nga trải dài trên 11 múi giờ. Nếu điều này kéo dài, sự kìm kẹp của chính quyền trung ương Nga đối với các vùng đất Nga có thể bắt đầu được nới lỏng. Ở vùng Viễn Đông của Nga, có rất nhiều thành phố gần Bắc Kinh hơn Matxcơva. Chỉ nói vậy thôi…
Bây giờ, hãy thêm vào các biện pháp trừng phạt, tẩy chay và các điểm gây áp lực đến từ các tác nhân không phải nhà nước. Tôi thích nhất là Jack Sweeney, một sinh viên 19 tuổi của Đại học Trung tâm Florida, người đã tạo tài khoản Twitter RUOligarchJets, chuyên theo dõi các máy bay phản lực riêng của các tỷ phú Nga thân cận với Putin. Bloomberg lưu ý: “Mặc dù chàng trai 19 tuổi không phải là người duy nhất cung cấp những dịch vụ như vậy, nhưng điều khiến tài khoản của anh ấy trở nên khác biệt là“ khả năng truy cập dễ dàng và cửa sổ hấp dẫn” mà nó mang lại để độc giả có thể theo dõi cuộc sống của những người bạn thân của Putin.
Tài khoản này đã thu hút được 53.000 người theo dõi chỉ trong vài ngày, và hiện tại nó đã có gần 400.000 người theo dõi. Một cá nhân duy nhất Sweeney đang gây khó khăn cho những người bạn của Putin trong việc che giấu sự giàu có không hợp pháp của họ.
Đây là sự toàn cầu hóa của sự phẫn nộ về đạo đức: Nó đi từ việc xem một đoạn video ngắn trực tuyến cho thấy các binh sĩ Nga bắn vào một cơ sở năng lượng hạt nhân của Ukraina, đến một nhân viên đăng video đó trên trang Facebook của họ, cho tới một nhóm nhân viên gửi email video đó cho sếp của họ hoặc đưa nó lên Slack. Điều này khác với việc giám đốc điều hành của họ làm phải điều gì đó để giữ công nhân và khách hàng của họ.
Việc này đang xảy ra ở các công ty trên toàn thế giới. Ngay sau khi Putin xâm lược Ukraina, riêng BP cho biết họ sẽ ngừng hoạt động ở Nga sau khi làm việc với một công ty dầu mỏ ở Nga trong khoảng 30 năm liền. Việc Nga để mất chuyên môn kỹ thuật dầu khí của BP là một đòn mạnh giáng vào đầu.
Nước Nga và người Nga hiện đang bị tẩy chay từ mọi hướng – từ những vũ công balet đến đội bóng đá, từ công ty đến dàn nhạc – và nó đang ngày càng bị thúc đẩy bởi các cá nhân và các nhóm nhỏ có siêu năng lực. Và khi trình kích hoạt tẩy chay xuất hiện trên toàn cầu, nó sẽ hành động không khoan nhượng.
Như The Times đã đưa tin vào tuần trước, “Một ngày sau khi ban tổ chức Thế vận hội mùa đông Paralympic thông báo rằng họ sẽ cho phép các vận động viên Nga và Belarus tham gia cuộc thi, ban tổ chức đã thực hiện một cú quay xe tuyệt vời và cấm luôn các vận động viên từ cả hai quốc gia thi đấu vào đêm trước Lễ khai mạc.”
Tuy nhiên, có hai mối nguy hiểm lớn với những đổi mới này. Nếu quả bom hạt nhân kinh tế mà Hoa Kỳ và các đồng minh vừa kích nổ ở Nga có thể nghiền nát nền kinh tế của Nga một cách nhanh chóng và sâu sắc như tôi đã tiên đoán, sẽ có một mối nguy hiểm dù xa vời, rằng Putin sẽ có những hành động thái cực lớn hơn, thậm chí không thể tưởng tượng được, như phóng một vũ khí hạt nhân thực sự.
Nguy cơ thứ hai – và đặc biệt là Trung Quốc nên ghi nhớ điều này – là trong khi các quốc gia có thể chọn dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt vào một thời điểm nào đó vì những lý do thực tế cốt lõi, thì các chủ thể phi quốc gia có thể không chịu ngừng việc trừng phạt. Đây là những tổ chức có tính phi tập trung cao.
Khi Anonymous – tập đoàn hacker toàn cầu – thông báo rằng họ đang cố gắng đánh sập các trang web của Nga, việc này không theo lệnh của chính phủ; tổ chức này chỉ đơn độc hành động. Nga sẽ kêu gọi ai để Anonymous chấp nhận ngừng bắn đây?
Putin hoàn toàn không biết gì về thế giới mà ông đang sống, và vì vậy, ông đặt cược tất tay vào sòng bạc toàn cầu hóa của thế kỷ 21, nơi cuối cùng thì nhà cái bao giờ cũng thắng – hoặc không còn nhà cái nào hết.
Có những dấu hiệu cho thấy Trung Quốc nhận ra một số thực tế mới này – rằng không có quốc gia nào là quá lớn để có thể bị tiêu diệt trong thế giới đang ràng buộc lẫn nhau này.
Nhưng bản năng ban đầu của Trung Quốc dường như là cố gắng cách ly bản thân nó khỏi thực tế đó, thay vì tham gia vào để giúp đảo ngược sự hung hãn của Putin. Tôi nói: Chúc may mắn nhé. Trung Quốc không thể được kết nối và ngắt kết nối với thế giới trong cùng một thời điểm.
Vì vậy, tôi hy vọng không chỉ rằng các nhà lãnh đạo của Trung Quốc không đặt cược tất cả tương lai của họ vào việc nhanh chóng chiếm lấy Đài Loan. Tôi hy vọng Bắc Kinh sẽ tham gia cùng với phương Tây và phần còn lại của thế giới để chống lại Putin. Trung Quốc sẽ nổi lên như một nhà lãnh đạo toàn cầu thực sự nếu làm được điều đó. Thay vào đó, nếu họ chọn cách đi cùng với kẻ sống ngoài vòng pháp luật, thế giới sẽ kém ổn định hơn và kém thịnh vượng hơn trong tương lai gần – đặc biệt là với Trung Quốc.
Tập Cận Bình, ông sẽ lựa chọn như thế nào?
Thomas L. Friedman / The New York Times
Cù Tuấn dịch
________________
Đỗ Hứng gởi
