Những điểm du ngoạn như Hoyt Arboretum, International Rose Test Garden ở đây nổi tiếng đến nỗi người ta đã đặt biệt danh cho Portland là “Thành phố Hoa Hồng.” Ngoài ra, gần đó còn có ngôi vườn Nhật với tên Portland Japanese Garden cũng là một thắng cảnh bốn mùa thơ mộng và tuyệt đẹp mà du khách không thể nào bỏ qua được, nhất là vào mùa Thu với cảnh sắc lá thu phong rực rỡ hớp hồn lữ khách.

Mùa Thu Portland thường thì từ giữa Tháng Mười đến giữa Tháng Mười Một. Khoảng thời gian này tiết trời Portland đã dần vào lạnh. Tuy chưa đủ lạnh khiến du khách phải mặc áo ấm mùa Đông, nhưng cũng vừa đủ lạnh để thay đổi màu sắc rừng lá của vùng Tây Bắc Hoa Kỳ.

Ngôi vườn Nhật Bản Portland được thiết kế nhằm giới thiệu các điểm văn hóa của Nhật đến các đất nước bên ngoài. Kể từ sau cuộc thất trận Đệ Nhị Thế Chiến, người dân Nhật đã thay đổi rất nhiều trong mọi phương diện của đời sống. Những điểm văn hóa không thích hợp với thế giới bên ngoài, chỉ thích hợp với họ, họ giữ lại trong đất nước họ. Nhưng một điểm đặc biệt, họ đã biết dùng những điểm văn hóa đặc thù riêng của họ, cải thiện nó và giới thiệu đến thế giới. Họ đã và đang chinh phục thế giới bằng các nét văn hóa nhằm đưa đời sống văn hóa của con người thăng hoa hơn trong kiếp sống ngắn ngủi đời người.

Portland Japanese Garden là một trong những điểm văn hóa Nhật ở Portland. Vườn có một diện tích khá lớn tọa lạc trên một vùng đỉnh đồi cao của Washington Park. Nhờ ở vị trí cao như thế nên ngôi vườn gần như thoát ra khỏi âm thanh ồn ào của phố thị. Từ bãi đậu xe, bạn phải đi bộ leo dốc một đoạn đường cao khá dài để đến cổng vườn, hai bên dốc đường những hàng cây phong với lá đang đổi màu khiến cho người ta cảm nhận ngay được không gian mùa Thu nơi đây.

Khi mua vé vào cửa, bạn luôn nhận được một bản đồ hướng dẫn đường đi thưởng ngoạn trong vườn. Nhưng có mấy ai còn chú tâm điều này khi bước chân của mình vừa chạm đến cổng vào! Bạn cảm nhận ngay được lời nhạc “mùa Thu quyến rũ anh rồi!” của Đoàn Chuẩn-Từ Linh là sự quyến rũ đó có thật. Những sắc màu lá phong biến đổi theo cái lạnh của tiết trời Thu tạo ra một không gian mà người thưởng ngoạn chỉ biết đứng ngây người ra thưởng thức. Không gian mùa Thu của ngôi vườn Nhật lôi cuốn bước chân của bạn theo vẻ đẹp của nó. Cái đẹp mà người ta không thể nói ra hay diễn tả hết được bằng lời nói.

Portland Japanese Garden có thể chia làm bốn khu khác nhau, mỗi khu có một ý nghĩa khác nhau tùy theo tâm tư của người thưởng ngoạn. Có khu rực rỡ màu sắc thắm lá phong, có khu xanh tươi cây cối, và có khu khô cằn sỏi đá. Cũng giống như đời người có thời xanh tươi tuổi trẻ, có thời nắng chiều rực rỡ và có thời khô cằn như sỏi đá ngây ngô.

Cũng cần nói thêm đôi chút, phong thái thiết kế vườn Nhật khác hẳn phong thái vườn của Trung Hoa hay các đất nước Âu Châu. Sự khác biệt đó có ngay từ tín ngưỡng tôn giáo. Người Nhật tin vào Thần Đạo, tin vào thần đều hiện diện trong mọi sự sống cho dù đó là sự sống của cây cối đá hoa. Vì thế thiên nhiên là sự sống hoà hợp giữa tất cả vạn vật, ngôn ngữ để thiên nhiên có thể “nói chuyện” với nhau là sự tĩnh lặng.

Với người Nhật, Đá-Nước-Cây là những điểm căn bản sự sống của bốn mùa Xuân Hạ Thu Đông. Điểm văn hóa này đã in sâu vào phong thái thiết kế vườn của người Nhật.

Khu vườn Flat Garden và Strolling Pond Garden được xem như hai khu vườn mùa Thu rực rỡ đẹp nhất với những cây phong lá đỏ, lá vàng, lá xanh đổi màu xen kẽ vào nhau. Bạn có thể chụp cả hàng ngàn tấm ảnh đẹp khác nhau, nhưng tôi vẫn không tin có tấm ảnh nào có thể đẹp hơn ở đôi mắt bạn.

Flat Garden được thiết kế là một khu vườn có thể chinh phục người thưởng ngoạn qua không gian bốn mùa. Có nghĩa là mùa nào đều có không gian đẹp mùa đó – lá thu phong Nhật cho mùa Thu, hoa anh đào nở rộ cho mùa Xuân, cây black pines (thông) cho mùa Đông và thảm đá trắng cào tượng trưng cho nước vào mùa Hạ. Sau lưng vườn là một gian nhà Nhật. Bên trong là một phòng triển lãm tranh ảnh, bên ngoài là hành lang nơi du khách đứng ngắm nhìn thưởng thức không gian vườn. Tôi chợt bắt gặp một người khách, có lẽ là người Nhật, anh ngồi yên lặng thiền định với không gian thu phong vườn ở nơi đây.

Flat Garden đẹp lắm, nhưng vẫn chưa lay động tâm tư tôi như ở khu vườn Strolling Pond Garden. Đây mới chính thật không gian vườn Nhật, đưa ký ức tôi trở lại với mùa Thu ở các ngôi đền Kyoto-Nikko. Cây cầu Nguyệt Kiều (Moon Bridge) quyện với các hàng cây phong đỏ rực lửa bên cạnh con suối, lững lờ chảy từ từ xuống hồ cá koi cho tâm người lữ khách nhập hồn với không gian Thu để rồi cảnh nảy sinh tình – tình sinh thơ:

“Dừng chân ta đứng ngắm
Núi đồi lá thu phong
Lá vàng – long lanh nắng
Lá xanh – xanh sắc thắm
Lá đỏ – sắc tương tư
Bên cầu – suối trầm tư
Đàn cá koi lờ lững
Không gian Thu với Người”

Đối diện Nguyệt Kiều là một Tea House cho du khách cần ngồi nghỉ ngơi thưởng ngoạn khung cảnh Tea Garden của khu vườn. Sau đó, từ Nguyệt Kiều bạn thả người theo dòng suối nước. Đi qua một đoạn cầu zig-zag, người khách cảm nhận được sự thong thả nhẹ nhàng bình yên khi nhìn đàn cá koi lờ lững uốn lượn dưới chân. Ngoài ra, khách còn có dịp thưởng ngoạn không gian một tòa tháp đèn đá năm tầng (pagoda lantern) đơn độc bên cạnh rừng Thu gần đó.

Kế tiếp, bạn hãy đến hai khu vườn còn lại. Khu vườn Natural Garden nằm cách xa hẳn hai khu vườn trên. Trên đường đi bạn sẽ gặp các tượng thần đá như là các hộ pháp bảo vệ sự bình yên cho lữ khách. Đây cũng là một điểm văn hóa tôn giáo của người Nhật.

Thảm cỏ xanh dẫn đường du khách đến một khu rừng nhỏ xanh tươi biểu tượng cho thiên nhiên trước khi bạn bước vào một thế giới vườn khô cằn của sỏi đá và cát (Sand and Stone Garden). Đây là một phong thái thiết kế vườn hết sức đặc thù của Nhật.

Thảm đá trắng thường thì biểu tượng cho nước, cho biển cả, cho sự sống. Các vạt cào biểu tượng cho sóng! Người Nhật tin vào con số 8 nên trong văn hóa Nhật lúc nào cũng nói đến tám tầng mây, tám đợt sóng. Vì thế nếu bạn chú ý, các tảng đá luôn luôn có tám vạt cào chung quanh. Nhưng để làm được tám vạt cào cong hay thẳng một cách đều đặn trên thảm đá trắng không phải là điều ai cũng có thể làm được.

Còn cách xếp đặt các tảng đá bên trong vườn đều có ý nghĩa của nó tùy theo người thiết kế muốn nhắn gửi ý nghĩa gì cho người đời. Trong vườn Sand and Stone Garden, người ta cho rằng tượng đá cao lớn đứng giữa tượng trưng cho Phật Đà và bảy tảng đá nhỏ là bảy chú hổ con. Cả bảy con hổ con đều hướng nhìn về Phật. Và tùy bạn, bạn có quyền hiểu theo ý bạn về tám tảng đá này.

Khu vườn này đưa trí nhớ tôi trở lại với ngôi chùa Ryoanji và ngôi vườn thiền đá ở Kyoto, một trong những ngôi chùa đã giúp tôi nhập tâm với triết lý thiền luận. Vườn đá của chùa Ryoanji được thiết kế xếp đặt theo hình ảnh của một “hổ con vượt núi.” Ngôi vườn thiền đá này không những trở thành một thắng cảnh của chùa mà còn là một nét văn hóa về triết lý và lịch sử đặc biệt nổi tiếng của Nhật.