1.1. Hatha yoga(Khống-chế du-già 控制瑜伽;  S: Haṭhayoga):  Được gọi là phương pháp yoga rèn luyện thân.
 
Hatha yoga- Wikipedia
 Hatha yoga – Wikipedia tiếng Việt
 
Hatha yoga là nền tảng của tất cả các môn yoga. Hatha có nghĩa là Mặt Trời (hat) và Mặt Trăng (ha), là cân bằng giữa căng và giãn, vận động và nghỉ ngơi.
Hatha yoga về căn bản là sự thanh tẩy thể xác thông qua các bài tập cơ thể bao gồm hàng ngàn tư thế gọi là asana. Thanh tẩy thể xác dẫn đến sự hài hòa và phát triển các quá trình tâm linh. Hatha yoga là hình thức phổ biến nhất ở phương Tây, nhưng không hiệu quả mấy vì chỉ dừng lại ở mức rèn luyện một cách nghiêm khắc để mang lại lợi ích cho cơ thể.

Một yogi (người tập luyện yoga) muốn đi đến đỉnh cao phải qua ngưỡng cửa Hatha yoga này. Ai muốn sống hoàn hảo trong cuộc đời với mọi chu toàn bổn phận thì đây là đường đi lý tưởng nhất. Gọi Hatha yoga là dưỡng sinh tức là chưa nói hết giá trị của nó, vì trong Hatha yoga có các môn khác và trong các môn khác đều có Hatha yoga.
Dù ở vào pháp môn nào, các bước căn bản mà một yogi phải theo là:
- Giới (Yama)
- Luật (Niyama)
- Điều thân (Asana)
- Điều khí (Pranayama)
- Điều tâm (Pratyahara)
- Tập trung (Dharana)
- Thiền (Dhyana)
- Định (Samadhi)
 
1.2. Rāja yoga(皇者瑜伽;  S: Rājayoga): Được gọi là phương pháp yoga rèn luyện tâm.
 
  
Rāja yoga- Wikipedia
 Raja yoga – Wikipedia tiếng Việt
Rāja yoga là những bài tập luyện về tâm theo Yoga Sutra (Du-già kinh) của tổ sư Patañjali viết ra. Rāja có nghĩa là "hoàng gia", do vậy Rāja yoga còn được gọi là yoga của hoàng gia. Người tập phải hướng đến việc làm chủ bản thân và cuộc đời của mình thông qua việc rèn luyện ý chí, tình thương và ý nghĩ.

Patañjali mở đầu Yoga Sutra bằng câu "Yogash chitta vritti nirodhah", tạm dịch: "Yoga là việc kiềm chế những xao động trong trường của ý nghĩ". Cũng giống như là dòng điện tỏa ra điện trường, tập hợp các ý nghĩ tốt, xấu và trung lập tạo trường của các ý nghĩ gọi là chitta. Các ý nghĩ hỗn độn tạo nên các cuộn xoáy trong trường ý nghĩ, gọi là vritti. Cuối cùng, nirodhah là một từ diễn tả việc điều khiển, kiềm chế, quản lý nhưng không có tính chất ép buộc.
Patanfali sống giữa thế kỷ thứ 2 tCN (khoảng năm 150 tCN) đã viết tác phẩm Du-già kinh (瑜伽經;  S: Yogasūtra) là đúc kết từ các tài liệu về Yoga trong giai đoạn từ thế kỉ thứ 5 đến thế kỉ thứ 3 tCN. Patanfali đã mô tả tám cấp của Yoga (S: Aṣṭāṅgayoga) dưới đây, bao gồm thân và tâm với những điểm đặc thù sau:

1/. Ngoại chế (制戒;  S: Yama), còn gọi là chế giới được hiểu là sự tự kiểm soát trong mọi hành động, bao gồm: bất sát sinh (S: ahiṃsā), chân thật (S: satya), không trộm cắp (S: asteya), phạm hạnh (S: brahmacaryā, ở đây là tuyệt dục) và không giữ vật sở hữu (S: aparigraha).

2/. Nội chế(內制;  S: Niyama), bao hàm sự thanh tịnh (S: śauca) của thân, khẩu và ý.  Đó là tâm thức hoan hỉ (S: saṃtoṣa), khổ hạnh (S: tapas), sự tu học (S:  svādhyāya) thánh điển ‘giải thoát’, lặp đi lặp lại âm tiết OṂ ॐ, quy y đấng Tự Tại (S: Īśvarapraṇidhāna), hiến dâng tất cả cho đấng tối cao.
Hai cấp Chế giới và Nội chế bên trên giúp hành giả tạo sự hoà hợp ở bản thân và dung hoà mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội, của con người và vạn vật xung quanh. Để đạt được sự an nhiên tâm thức lâu dài thì Patanfali cũng khuyên hành giả trau dồi những đức tính quan trọng khác như Từ, Bi, Hỉ và Xả (tứ vô lượng tâm).
- Từ là tình thương bao trùm vạn vật,
- Bi là tâm đồng cảm với chúng sinh,
- Hỉ là cảm thán niềm vui cùng người khác,
- Xả là tâm cảm thông trước khổ nhục cùng người khác.

3/. Toạ pháp(坐法;  S: Āsana) là phép ngồi vững chắc và dễ chịu. Tư thế ngồi vững chắc và dễ chịu đạt được qua tâm thức thư giãn tuyệt đối, qua tâm vô thức về các cặp đối đãi như nóng lạnh, khổ lạc v.v... và qua sự quán chiếu cái tuyệt đối vô biên.

4/. Điều chế (調息;  S: Prāṇāyāma) còn gọi là điều tức, đó là sự điều hòa và chế ngự hơi thở ra vào, là sự tách li hơi thở vào và thở ra. Việc điều chế hơi thở này mang ý nghĩa là điều hòa năng lượng sống (S: prana - sinh lực) và chính là nguyên nhân làm cho tâm thức được thuần phục.

5/. Chế cảm(制感;  S: Pratyāhāra)  không để ý cảm giác do các giác quan đưa lại. Nói cách khác, đó là rút những giác quan ra khỏi những đối tượng của chúng. Sự kiểm soát toàn hảo này chỉ có thể được thực hiện khi tâm thức đã được điều phục.

6/. Tổng trì (執持;  S: Dhāraṇa) còn gọi làchấp trì, đó là sự tập trung tâm thức (tư tưởng) vào một chỗ nhất định, rất cần thiết cho việc điều hòa và chế ngự tâm thức vốn có bản chất tán loạn, hồi hộp không yên. Những điểm tập trung được nhắc đến là luân xa (S: chakra) ở khu vực tim, chóp mũi, đầu lưỡi ...  Một đối tượng bên ngoài, ví như một bức tượng của một Thần thể cũng có thể được dùng làm điểm tập trung.

7/. Tĩnh lự(靜慮;  S: Dhyāna): còn gọi là Thiền, Định, Thiền định, Định tâm, đó là dòng tâm thức tương tục được gán vào đối tượng một cách tự nhiên, không bị một hoạt động tâm thức nào khác quấy nhiễu.

8/. Tam-ma-địa (三摩地;  S: Samādhi- Tam muội, Nhập định) là đỉnh điểm của quá trình thiền định. Nơi đây, sự hiện bày chân thật bản chất của đối tượng mà hành giả đang quán chiếu.  Đối tượng này là Thần linh của Ấn giáo hay Pháp (mọi sự vật trong vũ trụ) của Phật giáo.
Tám cấp của Yoga được xếp như sau:
- Hai cấp đầu tương quan đến việc tu trì giới luật.
- Ba cấp kế đến tương quan đến việc tu tập thân thể.
- Ba cấp cuối hướng dẫn trau dồi tâm thức. Đây chính là nội dung củaRaja Yoga.
Trong lúc tu luyện ba cấp 6-8 thì hành giả có thể chứng nghiệm một vài năng lực siêu nhiên (S: vibhūti), ví như biết được quá khứ vị lai, biết kiếp sống trước của mình, hiểu tiếng nói của chúng sinh ... Tuy nhiên, Patanfali cũng nói thêm là những năng lực siêu nhiên này có thể là chướng ngại trên con đường tu tập. Nếu hành giả tiến bước mà không để những năng lực này chi phối thì sẽ đạt đỉnh điểm của quá trình tu học, là viên mãn Tam-ma-địa.

2. Thiền Ấn giáo.

Trong 3 cấp liên hệ tới tâm thức được giới tôn giáo và triết học quan tâm nhất là 6,7,8  thì cấp 7 là Tĩnh lự (靜慮;  S: Dhyāna) lại được tiêu biểu đại diện. 
Từ nguyên Bắc Phạn (Sanskrit) là “dhyāna”, được chuyển qua Nam Phạn (Pali) là “jhana”, qua Tạng ngữ là “dzogchen”, qua Hoa ngữ là “ch’an 禪” (dịch đủ là ch’an-na), qua Nhật ngữ là “zen” (dịch đủ là zen-na), quaHàn ngữ là "son" và qua Việt ngữ là “thiền” (dịch đủ là thiền-na).
Có thể thấy rằng từ thiền trong ngôn ngữ Việt đầu tiên có nguồn gốc không ngoài giới Phật giáo Việt Nam.  Nhưng do bước đầu thiền truyền qua phương Tây bởi các thiền sư người Nhật, nên phương Tây thích giữ nguyên chữ zen hoặc dịch là “meditation” cho từ ‘thiền’.
Về chữ meditation của tiếng Anh được dịch trong ngôn ngữ Việt thông thường là “sự suy ngẫm; sự trầm tư”, trong Ấn giáo là “định”, trong Phật giáo là “thiền”, còn trong Kitô giáo là “suy niệm”. Sở dĩ được dịch như vậy có lẽ vì phần lớn nội dung của từng môi trường sinh hoạt có nhiều khác nhau. 
Phương pháp thực hành Rājayoga đã phát sinh rất nhiều kĩ thuật Yoga khác như: Kundalini yoga, Transcendental yoga, Kriya yoga v.v…Tất cả những phương pháp này thường được gọi là Thiền Yoga (E: Yoga Meditation) hay Thiền Ấn giáo (E: Hindu Meditation).
Yoga không mang tính tôn giáo, vì thế nó có mặt ở Ấn giáo, Kì-na giáo, Phật giáo … .  Một trong các trường phái lớn của Phật giáo Bắc tông là Duy Thức tông còn có tên gọi khác là Du-già hành phái (瑜伽行派;  S: Yogācāra), chính vì các đại biểu trường phái này đặc biệt chú tâm đến việc thực hành Yoga.
Chú thích:   Một số các hình thức tập luyện Yoga có tính cá biệt khác do các tổ sư khác sang lập như:
- Bhakti yoga: là con đường mộ đạo và tình yêu, tập trung vào thần thánh, hoặc tập trung vào một nhiệm vụ trong đời sống. Thông qua bhakti người phục vụ tâm linh.
          - Jnana yoga: Là con đường hiểu biết. Hiểu biết thu nhập được từ quan sát, nghiên cứu và thí nghiệm được hồi tưởng và suy ngẫm.
- Karma yoga(nhân quả): Là con đường phục vụ không vị kỷ. Người thực hiện dharma (nhiệm vụ) của mình trong công việc và hoạt động hằng ngày, không có sự gắn bó với hoạt động hay kết quả hoạt động.
- Mantra yoga: Là con đường cầu nguyện và âm thanh linh thiêng thông qua việc sử dụng mantra. Mantra linh thiêng nhất là Om hay Aum.
- Kundalini yoga: Là con đường sử dụng tư thế và mantra để tăng gia năng lượng kundalini cơ bản.
- Laya yoga: Là con đường sử dụng thiền định, vận khí, mantra để thanh tẩy hệ thống chakra và gia tăng kundalini.
- Tantra yoga: Là con đường tập trung vào sự đánh thức sức mạnh giới tính, được chuyển thành kundalini. Nghi lễ giả kim thuật bao gồm sự chuyển hóa kundalini để đạt đến sự trường thọ.

Xem thêm:

- Yoga – Wikipedia

- Hatha yoga – Wikipedia

- Raja yoga – Wikipedia

- Meditation - Wikipedia

- LƯỢC SỬ TRIẾT HỌC ẤN ĐỘ 

      
Theo trên, không khó để thấy rằng Thiền trong Ấn giáo được hiểu là thuần Thiền định, và Thiền trong Phật giáo được hiểu với nội dung bao gồm Thiền định và Thiền tuệ.  Việc đắc định là mục tiêu cuối cùng của Ấn giáo, nhưng chỉ là phương tiện cho bước kế tiếp của Phật giáo là Thiền tuệ. 
Nội dung của Thiền Phật giáo Trong Phật giáo, Thiền được chỉ rõ qua nhiều kinh điển, trong đó có hai tác phẩm chính là luận Thanh Tịnh Đạo chi tiết hơn về Thiền địnhvà kinhĐại Niệm Xứ chi tiết hơn về Thiền tuệ.

Vào thế kỷ III thiền được phổ biến qua Seria và Jordan. Thế kỷ XII thiền truyền qua Nhật bản, Âu Châu và Nga. Đến thế kỷ XVIII hầu hết các nước trên thế giới đều biết đến thiền. Qua những giao thoa văn hóa, thiền mang nhiều màu sắc dưới hình thức của các môn phái.
Nội dung của Thiền Phật giáo gồm Thiền định và Thiền tuệ được tóm tắt như dưới đây (Xin xem thêm nội dung đầy dủ ở bài “Sơ yếu Thiền Phật giáo”).
3.1. Thiền định.
Thiền định 禪定= Định 定= Thiền chỉ 禪止= Chỉ止(P: Shamatha-bhāvanā;  S: Śamatha-bhāvana;  E: Samatha meditation): 
Thiền định có mục đích chế ngự 5 triền cái và làm cho tâm thức trụ lại trên đối tượng.
Thiền định được chia ra làm 4 bậc định là Sơ thiền, Nhị thiền, Tam thiền và Tứ thiền. 
Kết quả sau cùng là hành giả đắc định hay nhập định như mong muốn. Thiền định là phương tiện cho bước kế tiếp là thiền tuệ. 


3.2. Thiền tuệ.
Thiền tuệ 禪慧 = Tuệ 慧 = Thiền quán 禪觀 = Quán 觀(P: Vipassanā-bhāvana;  S: Vipaśyanā-bhāvana;  E: Vipassana meditation, Insight meditation) :
Thiền tuệlà khám phá trọng đại của đức Phật Thích Ca, vượt lên hẳn đối với phương pháp thiền truyền thống của Ấn giáo. 
Thiền tuệ có mục đích làm cho tuệ phát triểnthôngqua quá trình công phu quán sát các đối tượng đang hiện hữu, diễn biến trong thân và tâm với mục đích để thấy ra tính Duyên khởi là vô thường và vô ngã nơi chúng.Đó là tâm thức nhận chân bản chất đối tượng.
Kết quả sau cùng là đắc tuệ (giác ngộ-giải thoát), là mục tiêu tối hậu và là đặc thù của Phật giáo. Tuệ giác tối hậu lúc đầu được xem nhưTuệ suy lý“biện tài vô ngại” với sự thấu hiểu nhanh chóng – là đốn ngộ; tuy nhiên sau đó, hành giả phải tiệm tu bằng con đường thiền tập nhằm giải trừ các tập khí để đi đến giác ngộ viên mãn. Kệ rằng:

Đốn ngộ tuy đồng Phật           頓悟雖同佛
Đa sanh tập khí thâm                       多生習氣深
Phong đình ba thượng dũng    風停波尚涌    
Lý hiện niệm du xâm.              理現念猶侵    

Dịch:

Đốn ngộ tuy đồng Phật
Nhiều đời tập khí sâu
Gió dừng sóng vẫn vỗ
Lý hiện niệm còn xâm.
Bảng đối chiếu Thiền định và Thiền tuệ
 

 


3.3. Tiêu điểm chính yếu trong thiền Phật giáo.      

Với sức mạnh của định và tuệ, hành giả soi sáng được bản chất của mọi sự mọi vật là Duyên khởi, từ đó dẫn đến chuyển hóa, tháo gỡ các trói mắc nơi nội tâm.
Mọi sự vật tuy hiện hữu nhưng không thực hữu (có mà không thực có); tất cả đều “Sinh diệt Vô thường, Duyên sinh Vô ngã” (đoạn trừ Si).  Điều này lại cho hành giả nhận chân về chính mình là:
- Không thực có cái ngã (= cái ta = thân + tâm = vật chất + tinh thần).
- Không thực có cái tự ngã bất biến (như linh hồn tự hữu và hằng hữu).
- Không thực có cái ngã sở (cái của mình);  nhờ đó, hành giả dần giảm đi ý muốn chiếm đoạt (đoạn trừ Tham) và ý muốn loại trừ (đoạn trừ Sân).
Trong kinh Sati Patthane, đức Phật dạy : “ Chúng ta hãy quán chiếu sâu sắc sẽ thấy rằng năm uẩn không phải là một thực thể, mà là hiện tượng của loạt các tiến trình vật chất và tâm thức; chúng (năm uẩn) sinh diệt một cách liên tục và nhanh chóng, chúng luôn biến đổi từng phút, từng giây; chúng không bao giờ tĩnh mà luôn động, và không bao giờ là thực thể mà luôn biến hiện ”.
Trong kinh Pháp Cú, câu 62:  “Con ta tài sản ta. Người ngu nghĩ quấy khổ. Thân ta còn không có. Con đâu tài sản đâu”.    

Một khi đã nhận chân thực tính của mọi sự mọi vật (pháp giới, thế giới), hành giả sẽ không để bị mê lầm trong thế giới ý niệm và ngôn ngữ chế định. Và khi không còn bị lừa nữa thì hành giả cũng không ngại gì đi vào cái dụng của của thế giới chế định ấy một cách thản nhiên. Đây chính là nền tảng sức mạnh của bậc giác ngộ trực diện trước các hỗn loạn khổ đau của thế giới này.
- Như thiền sư Ngộ Ấn (1020–1088) thời nhà Lý có bài kệ Thị tịch 示寂sau:
玉焚山上色常潤  Ngọc phần sơn thượng sắc thường nhuận,
蓮發爐中濕未桿   Liên phát lô trung thấp vị can.
Dịch nghĩa:
Giống như ngọc đốt trên núi cao màu vẫn tươi nhuần mãi
Hay như hoa sen nở trong lò lửa mà sắc vẫn ướt, chưa hề khô.
 
Dịch thơ của Ngô Tất Tố:
Trên núi ngọc thiêu, mầu vẫn nhuận,
Trong lò sen nở, sắc thường tươi.
- Như trong kinh Hoa Nghiêm đã nói đến ý này qua sự chứng đắc Tứ pháp giới 四法界 như sau:
1/. Sự (事)pháp giới:  Thế giới hiện tượng.
2/.Lý (理) pháp giới:  Thế giới bản thể.
3/.Lý Sự vô ngại pháp giới [Định]:  Hai thế giới hiện tượng và bản thể không khác và biến hóa hòa điệu nhau (tương tức tương nhập - 相即相入) như sóng và nước.  Đó là “Tất cả là một, một là tất cả”.
4/.Sự Sự vô ngại pháp giới [Tuệ]:  Thế giới hiện tượng luôn vận động và ảnh hưởng hòa điệu nhau(tương tác tương thuộc - 相作相屬haytương quan tương duyên- 相關相缘) trùng trùng vô tận,như nước và sữa hay vật chất và tinh thần. Đó là “Pháp giới trùng trùng Duyên khởi”.

Theo Phật giáo, mọi phiền não-khổ đau đều bắt nguồn từ tham-sân-si.  Vì thế, khi quán triệt sâu sắc và thực hành chuyên cần lý Duyên khởi qua con đường thiền tập, thì tham-sân-si sẽ dần bị dập tắt, phiền não nơi nội tâm theo đó mà tự đoạn diệt. Kết quả đoạn diệt viên mãn này là mục tiêu sau cùng của đạo Phật - đó là Niết-bàn (涅盤; P: Nibbāna;  S: Nirvāṇa).
+ Trong kinh Tương Ưng Bộ IV. Trang 404 có nêu rõ:
“Đoạn tận tham, đoạn tận sân, đoạn tận si, đây gọi là Niết-bàn”.
+  Trong  kinh Tạp A Hàm viết:
“Niết Bàn có nghĩa là dập tắt hoàn toàn ngọn lửa phiền não, là đoạn trừ nghiệp gây ra từ  ba bất thiện là Tham, Sân và Si.”
Thật vậy, Niết Bàn chính là tuệ giác về thực tại, đó là chấm dứt sự bám víu vào tri kiến sai lầm (Si), là chấm dứt bám víu vào dòng lưu chuyển gây khổ đau từ hai đối cực (Tham-Sân). Niết Bàn luôn là một hiện thực thanh tịnh-đầy sinh động trong thế giới biến dịch.
Chú thích: 
Có nhiều kiến giải về Định hay Thanh Tịnh như là trạng thái nội tâm tập trung và hướng nội tâm trở thành gỗ đá, tức rơi vào các cực đoan, ví dụ như nội tâm quán về Thiện-Ác hoặc Không Thiện-Không Ác. Đây là dạng thiền ngoài Phật giáo, mà trong Phật giáo gọi đó là hội chứng “Phật đá”.
Kỳ thật trong Phật giáo, Định hay Thanh Tịnh là nói cho trạng thái của một nội tâm sinh động và ổn định, do được soi sáng bởi lẽ thật Duyên khởi.  Tùy Duyên là đầu mối của một bộ não tinh xảo và nhạy bén, ứng xử thích nghi trong mọi hoàn cảnh nơi một bậc Thánh.


Một buổi ngồi thiền tại Thiền Viện Chơn Không Vũng Tầu
 

 

Trại sinh thiền hành trên bãi biển 
 

 
Nói tóm lại:
Thiền Ðịnh(Samatha-bhāvanā) nhằm đưa hành giả đến những thời khắc định (Samādhi) trong đó hành giả hưởng sự an lạc nhất thời, không tạo thêm nghiệp mới, nhưng phiền não gốc vẫn chưa diệt trừ, do đó không thể đưa đến giải thoát.
Thiền Tuệ (Vipassanā-bhāvanā) hayThiền Minh Sát (Satipatthāna-Vipassanā) với pháp hành Tứ Niệm Xứ, giúp hành giảthành tựu Chánh tri kiến bằng cách quan sát trực tiếp, thấy sự vật đúng như thực tướng của nó (yathābhutam) – nói riêng là thực tướng Duyên khởi của Ngũ uẩn, và nói chung là thực tướng Duyên khởi mọi sự mọi vật, từ đó đoạn trừ tận gốc rễ của vô minh, đưa đến giải thoát (tự do nội tâm).
Xem thêm:

- 16 tue minh sat - Đạo Phật Ngày Nay

-Hơi Thở Tinh Khôi – Những cái tuệ của Thiền Minh Sáthay Những cái tuệ của Thiền Minh Sát

- Tứ thiền định – Wikipedia tiếng Việt
- Năm mức định – Wikipedia tiếng Việt
 
Có thể nói rằng tuệ chứng của thiền quán gắn liền với động lực của tuệ, là tuệ nghiệp của bậc giác ngộ - chủ động nhân quả và sinh tử luân hồi, là mãi mãi vượt thoát khỏi mê nghiệp nơi chúng sinh từ tham-sân-si  trong cuộc sống vô tận.
                 - Thánh Đạo nào đã chứng.
                 - Thánh Quả nào đã chứng.
                 - Niết Bàn đã chứng qua Thánh Đạo-Quả nào.
                 - Những phiền não hay kết sử nào đã diệt tận.
                 - Những phiền não hay kết sử nào chưa diệt.

Xem thêm:
- Dhyāna in Buddhism - Wikipedia
- Thiền trong Phật giáo – Wikipedia tiếng Việt
 
- Zen - Wikipedia
- Thiền tông– Wikipedia tiếng Việt
 
- Tứ thiền định – Wikipedia tiếng Việt
 
- Trúc Lâm- Wikipedia
- Thiền phái Trúc Lâm – Wikipedia tiếng Việt
- Hơi Thở Tinh Khôi | ĐÀM LINH THẤT
 
 
VIDEO
- Thiền Tứ Niệm Xứ - Phần 1: Quán Thân - TT. Thích Nhật Từ
- Thiền Tứ Niệm Xứ - Phần 2: Quán cảm xúc
- Thiền Tứ Niệm Xứ - Phần 3: Quán tâm trên tâm
- Thiền Tứ Niệm Xứ - Phần 4: Quán Pháp 1: Quán Pháp như pháp
- Thiền Tứ Niệm Xứ - Phần 4: Quán Pháp 2: Năm uẩn, sáu giác quan và sáu đối tượng
- Thiền Tứ Niệm Xứ - Phần 4: Quán Pháp 3: Bảy yếu tố giác ngộ (Thất giác chi)
- Thiền Tứ Niệm Xứ - Phần 4: Quán Pháp 4: Tứ Thánh Đế
- Phương pháp Thiền Tứ Niệm Xứ 1 - Sư Tăng Định
- Phương pháp Thiền Tứ Niệm Xứ 2 - Sư Tăng Định
- Phương pháp Thiền Tứ Niệm Xứ 3 - Sư Tăng Định
- Phương phápThiền Tứ Niệm Xứ 4 - Sư Tăng Định
- Vấn đáp thiền Tứ Niệm Xứ- Sư Tăng Định
- Thực tập thiền Tứ Niệm Xứ- Sư Tăng Định
- Thiền Tứ Niệm Xứ - TS. Thích Nữ Diệu Hiếu
- Ni Sư Hằng Liên thuyết giảng trong khóa tu Thiền Tứ Niệm Xứ lần 10
- Sư Thích Pháp Đăng thuyết giảng trong khóa tu Thiền Tứ Niệm Xứ lần 11
- Ni Sư Liễu Pháp thuyết giảng trong khóa tu Thiền Tứ Niệm Xứ lần 12
- ĐĐ.Thích Ngộ Phương trả lời vấn đáp khóa tuThiền Tứ Niệm Xứ lần 15
- THIỀN MINH SÁT - VIPASSANA MEDITATION -[HD-720P]
- Zen Meditation Instruction (How to Meditate)
- Orientation to Zen 02 - Home Practice
 
 
 
 
Phần 3

Thiềnvà Kitô giáo

Meditation and Christianity

1. Tổng quan về thiền và Kitô giáo.
Có thể nói rằng hiện tại chưa có phương pháp chính thức nào được Giáo hội Kitô giáo công nhận và gọi là “Thiền Kitô giáo”cả!  Có thể do một số nhóm người nào đó – tu sĩ hay tín hữu, và thường là những nhà nghiên cứu, cố gắng hội nhập phương pháp thiền của phương Đông vào lãnh vực cầu nguyện-tĩnh tâm của Kitô giáo.
Nhiều giới nghiên cứu trong Kitô giáo Việt Nam qua đó đã có những luận biện dùng từ thiền thay cho từ suy niệm với nhiều mục đích cần thiết nào đó. Theo đó, từ thiền Kitô giáo(Christian meditation)nên được hiểu là Thiền và Kitô giáo(Meditation and Christianity). Điều này càng thấy rõ hơn về nội dung thiền Kitô giáo qua các học giả của tôn giáo này đã tiếp nhận phương pháp, gồm 2 xu hướng là hữu thần của Ấn giáo và vô thần của Phật giáo. 
- Nếu học giả hấp thu định của Ấn giáo, thì thiền Kitô giáo là thiền hữu thần. 
- Nếu học giả hấp thu định và tuệ của Phật giáo, thì thiền Kitô giáo là thiền vô thần.
Dưới đây là một số các ý tưởng của giới Kitô giáo nghiên cứu về thiền.
2. Sơ lược về sự tu học trong Kitô giáo:
2.1. Ẩn tu và chiêm niệm trước thế kỷ 20:
Theo truyền thuyết, Kitô giáo được xem như đã có nhiều vị có những tố chất thiền, như Moses, Poemen, Joseph … Câu nói của Moses là: “Hãy về tĩnh tọa trong phòng. Căn phòng sẽ dạy ta mọi sự” là một điển hình về thiền tính. Tuy nhiên, những vị này được cho biết là đều sống ẩn tu, và người đời sau không biết những nội dung hay phương pháp thực hành của họ là gì cả.

Pantaenus (…-200) - Wikipedia, the free encyclopedia

Desert Fathers - Wikipedia, the free encyclopedia

 

Stylite - Wikipedia, the free encyclopedia

John Main (1926-1982) - Wikipedia, the free encyclopedia
+ Lm. Merton, nhà thần học của Công Giáo, có công đào sâu ý niệm về thiền.
+ Lm. Main có công dạy về luyện thiền. Trước khi đi tu, Lm.Main đã học thiền với một đạo sư Ấn giáo. Sau khi thụ phong linh mục, Main lập ra 2 thiền viện một ở Luân Đôn và một ở Gia Nã Đại. Hiện tại vị kế nghiệp Lm Main là Lm Laurence Freeman (1951-?).
3.2. Cầu nguyện và tĩnh tâm với thiền Phật giáo.

Kyozan Joshu Sasaki (1907-2014)) - Wikipedia, the free encyclopedia

Gần đây Kitô hữu Việt hải ngoại cũng biết tới thiền qua sự giới thiệu của Linh mụcChu Công (1918-2004), Tu Viện Trưởng dòng Tra-pít. Linh mụcChu Công đã thụ huấn thiền với thiền sư Phật giáo Nhật Bản làJoshu Sasaki- hiệuRoshi. Vì thế thiền Kitô giáo có đặc điểm của thiền Phật giáo.  Để tránh sự nhạy cảm trong giới Kitô giáo, các danh xưng “thiền sư” hay “guru” được thay thế là “minh sư” trong những đoản văn vấn đáp thiền được phổ biến.

Một số các nhà tư tưởng Kitô giáo đã giải thích và cho rằng thiền là dạng cầu nguyện tập trung (centering prayer). Cầu nguyện tập trung là đặt tất cả ý thức sự hiện hữu của mình an trú trong thời điểm hiện tại với Chúa.
- Lm Chu Công nói: “Ta không tìm bình an, không tìm giác ngộ, không tìm gì cho mình… Chúa là tất cả của giờ cầu nguyện” (Phật giáo)
- Lm Merton cho rằng: cầu nguyện không phải chỉ là đứng trước Thiên Chúa để nói một điều gì, mà là để “Kinh nghiệm niềm vui cuộc sống trong sự hiện diện của Ngài” (Ấn giáo).

Sau đây là một số ý tưởng liên quan đến việc cầu nguyện trong quan điểm thiền Kitô giáo.
Khi ngồi “cầu nguyện”, ta không có ý cầu nguyện bất cứ điều gì, dù là cầu nguyện với Thiên Chúa. Ta cũng không hy vọng bất cứ điều gì xảy ra, dù là hy vọng vào Thiên Chúa. Ta đóng lại mọi giác quan, mọi xúc cảm, mọi suy nghĩ, mọi lo lắng, mọi ràng buộc, để chìm vào cõi im lặng của hư vô. Trong thiền, mọi tìm cầu đều dứt bặt.
Nhiều nghiên cứu đã cho rằng phương pháp cầu nguyện của Kitô giáocó thể được thể hiện qua 3 hình thức: suy niệm, mặc tưởng vàchiêm nghiệm.
- Suy niệm(E: meditation): Ngồi yên để nghĩ tưởng về một đối tượng, như nhớ nghĩ về lời thánh kinh, môt mẩu chuyện trong đời sống Chúa Jesus hay một vị Thánh rồi cầu xin ơn trên soi sáng, hoặc thầm hỏi và rút ra bài học, đây là phương pháp cầu nguyện có sự tham gia của lý trí.
- Mặc tưởng(E: introspection - sự tự xem xét nội tâm; sự nội quan): Trái với suy niệm, mặc tưởng dựa vào trực giác, đón nhận sự soi sáng bằng một tâm hồn thành thật không cần lý luận.       

Tuy nhiên, cả hai hình thức tĩnh tâm nầy đều hướng về một đối tượng được cho là thực tại, đó là một Thiên Chúa gần gủi có quyền năng, nghĩa là có sự phân biệt giữa chủ thể vầ khách thể.        

- Chiêm niệm(E: contemplation):  

+Về nghĩa truyền thống, chiêm niệm chỉ cho tâm trí quan sát, xem xét một cách yêu mến-thích thú về Thiên Chúa, còn gọi là nguyện ngắm (= cầu nguyện bằng một sự ngắm nhìn yêu thích Thiên Chúa).  Thánh nữ Têrêsa Cả cho biết : "Theo tôi, nguyện ngắm chính là một cuộc trao đổi thân tình giữa hai người bạn, thường chỉ là một mình đến với Thiên Chúa mà ta biết là Đấng yêu thương ta" (Vida 8 )

+ Ngày nay hình thức này thường được các nhà thần học trình bày trong cầu nguyện, mà theo đó, Thiên Chúa không còn là một đấng "Siêu Thần", mà là "Bản thể đơn sơ ban đầu" hay còn gọi là "Tánh linh", là "Tình yêu" vốn tự hữu trong vạn vật mọi loài.

Các nhà tâm linh Thiên Chúa kêu gọi người hành pháp chiêm niệm phải đặt mình trong trạng thái "Vô niệm", để tâm trống không. Bởi muốn đạt được tới chiêm niệm hoàn hảo, lý trí con người cần được giải thoát hoàn toàn... được thong dong mọi lý luận. Như vậy, muốn đạt tới thế giới tuyệt đối, phải thoát ly tất cả mọi ý niệm, mọi tri giác (thấy biết từ các giác quan).
Ý tưởng này được các nhà nghiên cứu xem là tiếp cận với lời của Thiền sưThanh Nguyên Duy Tín đời Tống thuộc pháp hệ của Vân Môn tông (雲門宗) [Truyền Đăng Lục, quyển 22] khi nói về hành  trình tu tập của mình, từ lúc đầu cho tới khi ngộ đạo, với ba câu ngắn như sau:
“Trước khi gặp thiện tri thức, tôi thấy núi sông là núi sông.
Sau khi gặp thiện tri thức chỉ dạy, tôi thấy núi sông không phải là núi sông.
Sau ba mươi năm, tôi thấy núi sông là núi sông”.
Thiền sư đã chia quá trình tu tập làm ba giai đoạn theo trình độ nhận thức của mình:
- Giai đoạn (1) Cảm nhận về núi sông (hay mọi hiện tượng khác) khi còn là một phàm phu, trước khi tu.
- Giai đoạn (2) Cách nhìn núi sông, vạn vật, theo chân lý Duyên khởi “vô thường-vô ngã”, trong khi tu.
- Giai đoạn (3) Cảm nhận về núi sông (hay mọi hiện tượng khác) sau khi đã ngộ đạo giải thoát.

Meister Eckhart(1260-1327) - Wikipedia, the free encyclopedia
Thầy cả Meister Eckhart, tu sĩ dòng Đa Minh đã từng nói rằng:
"Ở đây tâm khảm của Thiên Chúa là tâm khảm của tôi và tâm khảm của tôi là tâm khảm của Thiên Chúa".
" Phải từ bỏ Thiên Chúa để đi đến Thiên tánh”  …
Các ý tưởng này cũng làm cho các nhà nghiên cứu liên tưởng tới một lời dạy nhiều thâm ý của Thiền sư Lâm Tế (?-866/867) đời nhà Đường, đó là: "Phùng Phật sát Phật, phùng Tổ sát Tổ: Gặp Phật giết Phật, gặp Tổ giết Tổ ".      

2)Tĩnh tâm (= thinh lặng):
 

              
Sau đây là một số ý tưởng liên quan tới thinh lặng trong quan điểm thiền Kitô giáo.

1)Bất cứ đời sống tâm linh nào cũng phải đi đến giai đoạn tĩnh tâm, làm cho tâm được thinh lặng. Đó là nhu cầu để tâm hồn của ta (Tiểu Ngã) hòa nhập vào Thiên Chúa (Đại Ngã). Lm William H. Shannon gọi là trở về sống trong vườn địa đàng, nơi ta không còn cái tiểu ngã là gốc phát sinh những phân chia nhị nguyên giả tạo: đây là hiệp thông với Thiên Chúa bằng sự ‘hưởng nhan Thánh Chúa’.

William H. Shannon (1917-2012)

2)Tĩnh tâm nằm bên ngoài thế giới vật lý và những định luật của vũ trụ. Nó hoàn toàn chỉ là sự trống vắng rất đơn sơ giản dị. Giản dị đến mức không có gì để nói.  Tín lý “tinh thần nghèo khó” chỉ cho chúng ta không bám víu vào bất cứ giá trị nào của trần thế.

3)Trong tĩnh tâm, lời nói mất hiệu lực, ý niệm không còn ý nghĩa. Ta không còn sợ hãi. Ta không còn khả năng “động”. Ta hoàn toàn an tĩnh. Trạng thái tuyệt đối thinh lặng vượt khỏi biên giới ngôn ngữ, tư tưởng, và ý niệm sẽ giúp ta hoàn toàn lãnh nhận tình yêu của Thiên Chúa trong sự phó mặc. Rồi “bản thể đích thực” của ta sẽ tự sống dậy. Ta sẽ thấy bản thể thật của mình cũng là bản thể của Thiên Chúa. Lúc ấy tâm linh ta sống trong sự hiện hữu vĩnh hằng của Thiên Chúa. Đó cũng chính là sự cầu nguyện tuyệt hảo vì khi đó ta ở trong Chúa và Chúa ở trong ta. Ta thức tỉnh để kinh nghiệm sự hiện hữu của Thiên Chúa và ta hòa nhập trong Người.

4)Khi Thiên Chúa sinh ra con người, Thiên Chúa thở hơi vào xác phàm của con người. Xác phàm trở thành mạng sống vì hơi thở của Thiên Chúa là Thần Khí ban sự sống. Trong thiền, ta chỉ ngồi im lặng mà hít thở, đó là cách để ta hòa tan hữu thể với Thần Khí ban sự sống.

5)Khi ta tập trung hoàn toàn trong ý thức “đang im lặng trong niềm tin”. Các thần học gia gọi đó là phương thế giữ mình trong im lặng, là sự an trú trong tình yêu của Thiên Chúa.  Vì thế, việc làm của trí thông minh là không cần thiết.

Cẩm Nang Sống Thiền - Trang nhà Quảng Đức
SG: Nguyễn Ước (1947-…) – Wikipedia
(ông xuất thân từ một gia đình Công giáo đạo dòng)

6)Khi ta lệ thuộc vào cái “tôi suy tưởng để tôi hiện hữu” ta bắt buộc phải đẩy Chúa ra ngoài thành một đối tượng. Nhưng bản thể của Chúa là “Ta Là” (I Am) trong trạng thái “đang là” ở mọi nơi và trong hiện tại. Trong thiền, ta càng suy tưởng bao nhiêu, ta càng xa chân lý bấy nhiêu.

7)Khi ta phải nương vào khái niệm để biết, ta sẽ luẩn quẩn lạc lối trong khái niệm mà không bao giờ có kinh nghiệm về thực tại. Ta bỏ lại đàng sau tất cả những gì liên quan đến đời sống trần thế, kể cả thân xác chính ta. Có như vậy ta mới tái sinh vào một thế giới cao đẳng hơn. Khi đó ta đạt thức tỉnh sự hiện hữu “đang là” của Thiên Chúa. Trong thiền ta ngồi im lặng coi như thân xác đã chết dù tâm trí vẫn tỉnh.

8)Khi Thiên Chúa mời gọi thì ta phải vượt qua mọi ràng buộc, mọi vướng mắc trong một khuôn mẫu chật hẹp nào đó – vì chúng chỉ là những sản phẩm kiểm soát của lý trí – để đáp lại lời mời gọi này một cách trọn vẹn. Hãy hoàn toàn tĩnh lặng mọi tư tưởng để tâm hồn chìm sâu vào hư vô, nơi Thiên Chúa hiện diện.  Trong thiền,  mọi kiến giải đều được buông xả.
Từ 1) đến 5) mang tính thiền của Ấn giáo.  Từ 6) đến 8) mang tính thiền của Phật giáo.

4. Hướng đi của thiền Kitô giáo ngày nay.
Cũng theo các phân tích trên, thiền Kitô giáo có những hướng đi của Thiền định Ấn giáo như sau:

4.1. Thiền theo cách chiêm niệm của các ẩn sĩ Kitô giáo trong thế kỷ III.
Các nghiên cứu cho rằng thiền Kitô giáo chính là dạng thiền của Đông Phương phối hợp với lối Chiêm niệm của các ẩn sĩ Kitô giáo trong thế kỷ III.Nội dung của các chiêm niệm này như sau:
- Linh hồn Kitô hữu phải gặp Chúa của mình. Nhưng “Ai là người sẽ đứng trước mặt Chúa. Ấy là người tay không nhúng tội và trái tim trong sạch” (TV 24:3-4).  Thiền là cách giữ tâm thanh tịnh và trong sạch (TV: Thánh Vịnh).
- Chính Chúa đã phán: “Hãy im lặng để biết Ta là Thiên Chúa” (TV 46:10). Thiền là chiêm niệm trong im lặng, là cách cầu nguyện với kinh vô thanh.

4.2. Thiền theo cách nhìn củaThomas Merton.

Merton đã đưa ra khái niệm về thiền như sau:
- Vì Thiên Chúa là ánh sáng quá chói chang khiến trí óc và mắt con người chỉ thấy tối tăm. Vì vậy để gặp Người ta phải đi vào bóng tối.
- Vì Thiên Chúa không thể hiểu qua âm thanh, nên để gặp Người, ta phải đi vào cõi im lặng.
- Vì Thiên Chúa không thể mường tượng trong trí óc, nên muốn gặp Người chúng ta phải đi vào cõi trống không. Tuy nhiên ta vẫn thức tỉnh để trực giác “biết” rằng ta đang hòa vào Thiên Chúa trong hiện tại vĩnh hằng.

Tất cả các điều đó là bí quyết thiền. Thiền dừng lại mọi điều mong muốn hay cầu nguyện. Sức mạnh của thiền không phải ở lý luận trí thức mà ở sự hoàn toàn qui thuận Thiên Chúa. Thomas Merton nhắn nhủ ta rằng: “Không phải chúng ta là người lựa chọn sự thức tỉnh cho mình, mà chính Thiên Chúa là Đấng lựa chọn đánh thức chúng ta.”

5. Thiền tập Kitô giáo.

- Cầu Nguyện Là Gì ?

- Suy Niệm

- Thiền Kitô Giáo - Tỉnh Dòng Đa Minh

- Vấn ðề chiêm niệm

 

Video
-
-Secret of Secrets Alpha Brainwave Group Meditation
        + Sóng não Theta, tần số từ 4hz đến 8hz:đó là sóng não xuất hiện khi có sự ngủ lơ mơ, nửa tỉnh, nửa thức - ý thức rất ngắn và rời rạc, các hình ảnh xuất hiện trong tâm trí, nó có thể có nhiều mầu sắc, nhưng chúng ta không hiểu đựơc ý nghĩa của nó, vì chúng ta đang ở trong trạng thái tiềm thức. Tuy nhiên, nếu khi tỉnh thức mà não hiện diện sóng này thì rất có tác dụng cho việc giảm stress.
Sóng não Theta có thể xuất hiện nơi hành giả có mức thiền trung bình.

Video
Deep Meditation Theta Brainwave music 
+ Sóng não Delta, tần số từ 1hz đến 3hz:là sóng não xuất hiện ở trạng thái ngủ sâu, không mơ, hoàn toàn thư giãn với vô thức. Ở trạng thái này, não còn tiết ra những hormone tăng trưởng, giúp ích cho việc hồi phục cơ thể. Sóng não Delta khi kết hợp với nhiều loại sóng não khác còn có nhiều lợi ích đa dạng. Nó còn có thể coi như là một ‘trực giác’ hay tuệ giác (insight) về các sự vật ở môi trường bên ngoài."
Sóng não Delta có thể xuất hiện nơi hành giả có mức thiền cao (tỉnh giác).
 

Video
Deep Awakening Binaural Beats Delta Meditation Music
Sóng Alpha, Theta, Delta từ âm thanh được xem là có công năng tương thích và hổ trợ cho thiền tập, tương tự như dạng âm thanh hay âm nhạc trị liệu (sound therapy, music therapy) trong y học bổ sung (alternative medicine).



        Ngày nay, với tinh thần khoa học và tính thực tiển của người Âu Mỹ và dưới sự giúp sức của các thiết bị hiện đại, nhiều hiệu quả thực tế của thiền đã dần được sáng tỏ.

 

        Như thế,khoa học đã phần nào chứng minh rằng thiền đã làm vững mạnh phần có ích và làm suy yếu những phần không có lợi ở trung tâm não. Nói cách khác,  bộ não được thay đổi và trở nên tốt hơn khi tập thiền. Tuy nhiên, vì bộ não rất dễ dàng quay trở lại những cách cũ của nó nếu ta không cảnh giác. Do đó, để duy trì những lợi ích này thì ta phải luôn tiếp tục thiền để đảm bảo những con đường thần kinh mới mà ta đã rất vất vả để hình thành vẫn luôn mạnh mẽ.

- Thiền là liệu pháp đối trị các bệnh tâm thể.
       
Giáo sư Herbert Benson cho rằng phần lớn các bệnh nhân đến các phòng mạch đều có liên quan đến stress.  Những ca bệnh nầy đáp ứng rất kém đối với thuốc và phẫu thuật nhưng lại rất tốt đối với các liệu pháp tiếp cận tâm thể.  Đối với các bệnh có nguồn gốc tâm lý, liệu pháp thiền là cách chữa tận gốc. 
        Những nghiên cứu về thiền đều cho thấy thiền làm giảm sự căng cơ, giúp giải toả sự lo âu, bất an, đặc biệt là làm giảm họat hoá các nội tiết tố stress.  Hiện nay có một phương pháp thiền MBSR (Mindfullness Based Stress Reduction: giảm Stress dựa trên Chánh niệm) đã được chính thức đưa vào giảng dạy và thực hành lâm sàng tại nhiều trường Đại học và Bệnh viện ở phương Tây, kể cả một số trường lớn ở Mỹ như Umass, Stanford, Duke, Virginia, San Francisco, ...  MBSR được xem là một liệu pháp bổ sung giúp điều chỉnh tinh thần, cảm xúc và cải thiện sức khoẻ.  Đây là một kỹ thụât phát triển Chánh niệm, tức khả năng nhận biết điều gì xảy ra nơi thân và tâm, qua đó có thể làm chủ bản thân và điều hoà cảm xúc. 
        MBSR đã được Giáo sư Jon Kabat-Zinn khởi xướng đưa vào thực hành lâm sàng từ đầu những năm 1970.  Cho đến nay, hàng chục ngàn người đã được hưởng lợi từ chương trình huấn luyện và điều trị nầy.  Kết quả cho thấy MBSR giúp điều trị những bệnh về tim mạch, các chứng đau nhức mãn tính, rối loạn chức năng ở dạ dày, ruột, chứng đau nửa đầu, cao huyết áp, mất ngủ, lo âu, hoảng loạn. . . Hiện nay, trên thế giới đã có hơn 200 bệnh viện hoặc cơ sở y tế có thực hành điều trị bằng MBSR.

- Thiền giúp cải thiện tình trạng rối loạn dương cương.  
        
Hoạt động cương chịu sự chi phối của hệ thần kinh thực vật gồm 2 hệ hoạt động đối nghịch nhau và nằm ngoài tầm kiểm soát của ý chí con người.  Hệ đối giao cảm làm cho mạch máu và các cơ trơn của thể hang nở ra thu máu đến để gây cương.  Hệ giao cảm làm co mạch nên có thể làm cản trở hoạt động cương.  Do đó, những người dễ bị căng thẳng, lo lắng do cuộc sống hoặc do cơ địa có thần kinh yếu, thần kinh thực vật dễ bị rối loạn thường dẫn đến xuất tinh sớm. 
       
Đối với những trường hợp nầy, bên cạnh việc ăn uống hợp lý và vận động tốt, tác dụng điều hoà thần kinh giao cảm để giảm stress và gia tăng năng lực kiểm soát cảm xúc của thiền là biện pháp bổ sung tích cực. 
       
Về mặt lưu thông khí huyết, những đáp ứng thư giãn trong quá trình ngồi thiền vừa trực tiếp làm nở mạch vừa kích hoạt tiết  ra  thêm chất Nitric oxide nên  có tác dụng rất tốt trong hoạt động cương dương.  Nitric oxide là một hoá chất quan trọng có tác dụng làm giãn nở mạch máu trong cơ chế gây cương.  Như vậy, thiền có thể giúp cải thiện suy nhược sinh dục thông qua 2 cơ chế thần kinh và nội tiết. 
       
Nguyên tắc nầy cũng đã được vận dụng từ xưa ở phương Đông.  Hít thở sâu và điều hoà, một hình thức tập trung tư tưởng thông qua quan sát hơi thở để điều hoà thần kinh giao cảm và kiểm soát cảm xúc có thể giúp người nam làm chậm lại sự phóng tinh.  Điều nầy từng được ghi lại trong những tác phẩm Tố Nữ Kinh và Ngọc Phòng Bí Quyết, những sách cổ của Trung Quốc về nghệ thuật phòng trung.  Đoạn đối đáp giũa Tố Nử và Hoàng Đế về kỹ thuật nầy có ghi: “Phải thở sâu và đếm từ 1 dến 30. Và cứ thế làm lại nhiêù lần.  Công dụng của cách nầy là làm cho đàn ông có được sức bền bỉ.”


- Thiền tăng cường hệ miễn dịch.
       
Nhiều nghiên cứu cho thấy các phương thức hành thiền khác nhau như quán sát hơi thở, lần chuỗi, niệm kinh, nhẩm số hoặc những cử động lập đi lập lại như đi bộ, đi quyền, đan len. . . đều có khả năng làm gia tăng hệ miễn dịch.  Có thể kể đến những cuộc nghiên cứu của Viện Nghiên Cứu Kundalini ở Boston vào năm 1976 tại Bệnh viện Cựu Chiến Binh La Jolla ở California, thí nghiệm của nhà Tâm lý học Alberto Villoldo ở  trường Đại học Sanfrancisco năm 1980. 
       
Nhiều người đặc biệt quan tâm đến công trình nghiên cứu của Bác sĩ Carl Simonton về điều trị ung thư trong những năm 1970.  Trong những thí nghiệm này ông hướng dẫn cho người bệnh thư giãn và hình dung những bạch cầu của họ là những chiến sĩ tìm và diệt.  Đội quân dũng mảnh đã chiến đấu, chiến thắng và mang đi các tế bào ung thư đã chết.  Kết quả thí nghiệm trên những bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối đã cho biết thời gian sống còn của những bệnh nhân tham gia ngồi thiền tăng lên gấp 2 lần rưởi so với những người không ngồi thiền.
       
Vào tháng 7/1997, Tiến sĩ Richard Davidson, Giáo sư Tâm lý học trường Đại học Wisconsin đã tiến hành một cuộc nghiên cứu về tác động của thiền đối với hoạt động thần kinh và khả năng miễn nhiễm trên 48 đối tượng là  nhân viên của công ty kỹ thuật sinh học Promega (phần lớn những người này là những nhà khoa học).  Những người nầy được hướng dẫn thực hành  thiền mỗi lần 3 giờ, mỗi tuần một lần, trong  thời gian 8 tuần lể.  Cuối giai đoạn 8 tuần, những nhân viên ngồi thiền và những nhân viên khác không ngồi thiền đều được cho chích ngừa vaccin cúm.  Ở thời điểm 4 tuần và 8 tuần sau khi chủng ngừa, tất cả mọi người đều được thử máu để kiểm tra số lượng kháng thể.  Kết quả cho biết số kháng thể đã gia tăng thêm 50% ở những người có ngồi thiền so với những người không ngồi thiền.  Như vậy, cuộc thử nghiệm đã cho thấy việc hành thiền trong một giai đọan ngắn cũng có tác dụng gia tăng hệ miễn dịch.  Quan trọng hơn, khả năng nầy có thể kéo dài một thời gian sau khi ngưng ngồi thiền.
       
1.3. Thiền và xã hội học.
- Thiền giúp cải thiện hành vi.

Thiền sư  S. N. Goenka (1924-2013) - Wikipedia

          Các nhà tâm thần học đang cố khám phá xem liệu việc ngồi thiền có thể cải thiện những chương trình của bộ não có khuynh hướng chống xã hội hay không.  Mới đây, một cuộc nghiên cứu về tác động của Vipassana, đối với những tù nhân tại nhà tù Tihar đã được công bố trên tờ the Indian Express số ra ngày 16.12.2006.  Nghiên cứu  được tiến hành bởi một nhóm sinh viên trường Đại học Vivekanand ở New Delhi.  Họ chọn ra 42 tù nhân tình nguyện.  Phân nửa số người trên được hướng dẫn thực hành thiền trong thời gian 10 ngày.  Sau thời gian thí nghiệm, các tù nhân được đánh giá các tiêu chuẩn về khả năng ổn định cảm xúc và tinh thần trách nhiệm đối với xã hội.  Điều ghi nhận được là tất cả những người đã trải qua khoá thiền đều có kết quả tích cực hơn nhiều so với những người không ngồi thiền.  Nhà tù Tihar ở New Delhi là nhà tù đầu tiên thực hiện chương trình giáo dục tù nhân thông qua những khoá thiền Vipassana 10 ngày từ năm 1975.  Hiện nay chương trình nầy đã được thực hiên ở nhiều nơi trên thế giới, bao gồm Ấn Độ, Israel. Mông Cổ, New Zealand, Taiwan, Thailand, Anh  quốc và Hoa Kỳ.

Video

Freedom Behind Bars: Meditation in Prison 

Changing from inside- Vipassana Meditation in US prison

Quá trình ngồi thiền đã hoạt hoá được vùng não trước trán bên trái, nơi có những tế bào thần kinh cho ta cảm giác phấn khởi, an lạc.  Chính điều nầy đã giúp cho các vị thiền sư dễ an định nội tâm, khó bị kích động bởi những cảm giác hận thù, sợ hải, lo âu.  Do đó, thiền cũng là biện pháp đối trị hửu hiệu đối với  các chứng bệnh do căng thẳng tâm lý gây ra.
- Thiền giúp nâng cao chỉ số thông minh cảm xúc.
       
Trước đây, khi nói về sự thành đạt, người ta nhấn mạnh đến chỉ số thông minh IQ (Intelligent Quotient).  Tuy nhiên theo nghiên cứu của một số nhà khoa học, chỉ khoảng 25% số người thành đạt có chỉ số thông minh trên trung bình.  Như vậy, chỉ số IQ không giải thích được sự thành công của 75% số người còn lại.  Các nhà nghiên cứu cũng loại trừ nhân tố năng lực chuyên môn.  Cuối cùng, người ta khẳng định trí tuệ cảm xúc là yếu tố quyết định sự thành công của những người này.  Đặc biệt trong cuộc sống hiện nay, nhịp sống nhanh và tính cạnh tranh cao, mỗi người đều dễ bị tác động bởi stress thì yếu tố thông minh này càng có ý nghĩa quyết định.  
       
Nói chung, trí tuệ cảm xúc EI (Emotional Intelligence) hay chỉ số cảm xúc EQ (Emotional Quotient) là kỹ năng của một người về việc cảm nhận, đánh giá và quản lý cảm xúc của cá nhân mình, của đồng sự hay của đối tác để có được hiệu quả tối đa trong công việc cũng như trong giao tiếp xã hội.  Hành thiền có thể giúp gia tăng khả năng kiểm soát cảm xúc, lòng tự tin  và niềm hứng khởi trong công việc. Do đó, thiền  là khâu quan trọng nhất để nâng cao chỉ số cảm xúc này.  Tiến sĩ Daniel Golenan, một chuyên gia tâm lý thuộc trường Đại học Harvard ở Boston, Mỹ, là người tiên phong trong việc chuyên nghiệp hoá lãnh vực đào tạo và huấn luyện về trí tuệ cảm xúc.  Ông chủ trương nên giảng dạy thiền cho các học sinh, sinh viên và các nhà quản lý để giúp họ kiểm soát cảm xúc và có khả năng tương tác tốt trong mọi quan hệ qua đó sẽ giúp họ nâng cao hạnh phúc gia đình và thành công trong xã hội. 
       
Tại Việt Nam,  một cuộc hội thảo chuyên đề về “Tập trung trí tuệ, nắm bắt tương lai” đã được Viện Nghiên Cứu Giáo Dục thuộc trường Đại Học Sư Phạm tổ chức vào ngày 10.10.2007.  Kết quả điều tra mới nhất do công ty nghiên cứu thị trường Research International thực hiện  được công bố tại cuộc hội thảo đã cho thấy chỉ có 28%  học sinh, sinh viên Việt Nam có thể tập trung hoàn toàn vào công việc hàng ngày!  Số 72% còn lại cho biết họ thường gặp phải khó khăn khi phải tập trung trong học tập hoặc trong giao tiếp.  Đây là một thực trạng đáng báo động.  Nguyên nhân và giải pháp có thể có nhiều.  Tuy nhiên, việc đưa hành thiền vào thời khoá sinh  hoạt thường ngày là một biện pháp mà mỗi cá nhân và gia đình có thể thực hành được. 
       
Còn nhớ, một năm trước đây báo chí có loan tin về em Scott Thương, một học sinh người Việt thi đậu vào Đại học năm 14 tuổi.  Thương là con ông Trần văn Thưởng, một giáo sư Toán tại bang Missouri, Hoa Kỳ.  Khi trả lời báo chí về kinh nghiệm giáo dục con cái của mình, ông Thưởng đã cho biết, bên cạnh việc truyền đạt cho các em ý chí và động lực của việc học tập thì việc trau dồi thể chất và tinh thần là điều rất quan trọng.  Ông nói “Mỗi ngày, các em cần phải có một giờ tập thể dục và nửa giờ ngồi thiền.”
2. Thiền khí công. 

Qigong – Wikipedia

Khí công – Wikipedia tiếng Việt

Category:Qigong - Wikipedia

Thể loại: Khí công – Wikipedia tiếng Việt

Hầu hết các trường phái đào tạo khí công đều có một số hình thức thiền định. Trong văn hóa truyền thống Trung Quốc, thiền định được xem như một kỹ thuật tập trung cao cấp mà ở đó các hành giả dùng để có sự tập trung và thanh tĩnh, các danh y cũng thực hành thiền định. Thiền định cũng được xem như để khai thông một số điểm tập trung năng lượng gọi là Luân-xa (= đại huyệt) và hình thành dòng nối các kinh mạch trong cơ thể. Thiền định cũng được thực hành nhằm tăng khả năng nhẫn nại, và sự tập trung tạo định lực.

        Từ khí (氣) :  với khái niệm hẹp có nghĩa như “hít thở”, “không khí”, “gas” và “hơi nước”,  với khái niệm rộng theo như thuyết của người Trung Quốc để mô tả mối quan hệ giữa vật chất và tinh thần. Ngày nay khí được xem như tương đương với khái niệm năng lượng (E: energy) gắn liền với y học là sự rèn luyện sức khỏe và chữa bệnh. 
Từ công (功) có nghĩa là thành quả hoặc kết quả.
Hai từ này hợp lại khí công 氣功dùng để mô tả các hệ thống và phương pháp “tu dưỡng năng lượng” và sử dụng nguồn năng lượng bên trong các cơ thể sống.

3. Thiền nhân điện.

        Đây cũng là một dạng thiền định dùng để dưỡng sinh thân tâm với việc rèn luyện sức khỏe và chữa bệnh. Phương pháp này được xem là do tiến sĩ thiền sưDasira Narada (1846-1924) người Tích Lan tìm ra.  Ông đã cảm nhận trong không gian xung quanh sinh vật có những nguồn năng lực cần cho sự sống mà sinh vật có thể tiếp nhận để dưỡng sinh và chữa một số bệnh. Vì thế, nguồn năng lực này ngày nay còn được gọi là năng lượng sinh học (E: bioenergy).  Qua nghiên cứu thực tế, có thể thấy nguồn năng lực này có các đặc điểm sau:
        - Tính thông tin:  Năng lượng này có tính chất định tính (mục tiêu sử dụng) và định lượng (mức sử dụng). Đại diện cho khía cạnh này là tiến sĩ toán lý Nguyễn Đình Phư và tiến sĩ y học bổ sung (E: alternative medicine) Lương Minh Đáng.
        - Tính đạo đức:  Năng lực này tồn tại và phát triển nơi một cá nhân có đời sống tốt vị tha. Đại diện cho khía cạnh này là lương y Huỳnh Văn Trạng.
        Sau đây là nhận xét củaGiáo sư Viện sĩ Vật lý Đào Vọng Đức (nguyên Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tiềm năng Con người) về nhân điện như sau:
 

- Thiền là một phương pháp tự chữa bệnh - Ykhoanet