Nước Nga hay nói đúng hơn là CCCP (Liên bang Xô viết) là một đất nước rộng lớn và hùng vĩ. Đặc biệt hơn Liên bang trải dài ra 2 lục địa lớn. Ngay cả nước Nga cũng có vị trí địa lý rất khác biệt, có nhiều vùng hoang vu. Có một đặc điểm cũng cần chú ý là Nga là dân tộc gốc Slav, nhưng thuộc nhánh Đông Slav. Tôn giáo chủ đạo là Chính thống giáo Đông phương. Vì ở rìa châu Âu, nhưng lại rất rộng lớn và đông dân cư, cho nên nước Nga luôn được coi là cường quốc. Với những sự ảnh hưởng của chính trị khi hơn 70 năm nằm trong hệ tư tưởng của chủ nghĩa Mác-Lenin, cộng với vị trí địa lý và sự hùng tráng của lịch sử, người Nga luôn có một niềm tự hào dân tộc rất đặc biệt. Trong sâu thẳm họ tự coi là thượng đẳng, luôn xuất hiện ý muốn cai trị. Họ đã từng đứng đầu một hệ thống các nước XHCN với sự áp đặt không chỉ về tư tưởng, mà còn can thiệp rất sâu vào nội bộ các nước đó. Đó là khía cạnh của bản thân người Nga. Còn thực sự họ như thế nào lại là một câu chuyện khác.
Tôi sang Nga năm 1983 theo diện du học sinh căn cứ vào Hiệp định tương trợ kinh tế của khối SEV. Với mục tiêu của SEV là giúp đỡ các nước trong khối về văn hóa, giáo dục và kinh tế. Bản chất là sự trao đổi, chứ đừng nhầm lẫn là nước Nga "cho" hay tài trợ chúng tôi. Việt nam đã phải bỏ xương máu để bảo vệ chủ nghĩa xã hội, đổi lại có những khoản viện trợ nhất định để giúp cho việc này. Những gì tôi đã chứng kiến ở nước Nga từ tấm bé, thời thanh xuân ? Tôi đã không dưới một lần khóc vì cảm động trước sự yêu thương, bảo bọc của nhiều người Nga đối với chúng tôi. Nhưng sau này khi khôn lớn hơn, tôi luôn đặt ra câu hỏi "đó là tình yêu thương gì nhỉ". Họ yêu thương chúng tôi có thực lòng không nhỉ ? Câu trả lời là : Có, rất thực lòng. Nhưng tình thương đó có khoảng cách, có sự phân biệt trong tiềm thức. Bạn thấy một con chó hoang hay con mèo đi lạc, vì tình yêu động vật nên bạn đón về nhà, nuôi nấng chăm sóc tận tình. Nhưng con vật đó vẫn chỉ là vật nuôi làm cảnh, không bao giờ bạn nghĩ coi nó ngang bằng với bạn.
Quay trở lại câu chuyện tình yêu thương của người Nga đối với chúng tôi, sự cảm kích và nhớ ơn chắc chắn sẽ không bao giờ quên trong tâm khảm lưu học sinh VN. Nhưng có bao giờ chúng ta đặt ra câu hỏi : Tại sao trong các cơ quan công quyền, trong các vị trí lãnh đạo của Nga không bao giờ có người da đen, da vàng, không bao giờ có người VN hay TQ. Dù cộng đồng người Việt ở Nga rất đông, dù trình độ và sự xuất sắc của người Việt vẫn có những nhân tố riêng. Nhưng đa số người Việt ở Nga làm gì ? Họ buôn bán nhỏ lẻ, cấp thấp, họ mở một vài công ty, nhưng cũng không thể vươn lên hàng ngũ tinh hoa, họ sống chui lủi bất hợp pháp, tồn tại được nhờ sự tham nhũng của cảnh sát. Trong khi ở chế độ xấu xa của phương Tây thì vẫn có nhiều người gốc Việt được thành đạt về mặt danh dự, hình ảnh. Như vậy tình thương của họ là thực lòng, nhưng chả khác gì yêu chú cún, chú mèo bé bỏng cả. Sự đối xử trân trọng và công bằng không có ở dân tộc này.
Không chỉ tỏ ra "làm cha" đối với những nước nhỏ bé như VN, ngay cả với đám Châu Âu hay đám đế quốc Mỹ, người Nga cũng có lòng mong muốn bước lên đầu họ. Do hoàn cảnh và chính sách phát triển cướp bóc, tham nhũng sâu rộng trong chế độ ít dân chủ, làm cho đa số người Nga còn nghèo nàn và lạc hậu về cả tư duy, về cả sự tiệm cận với những nền văn minh tiên tiến nhân loại. Dù vậy thâm tâm họ vẫn nghĩ họ xứng đáng được đứng ở vị trí cao hơn. Hãy tưởng tượng một gia đình giàu có, vì lý do không theo kịp thời đại nên bị nghèo đi, nhưng "bố nghèo không hèn nhé", vẫn rất khinh bỉ đám mũi lõ mắt xanh kia. Có cơ hội là trừng trị bọn đó ngay. Tư tưởng bá quyền, làm chủ thế giới luôn tồn tại trong dân tộc Nga.
Putin dù hiện thân của một Nhà độc tài, nhưng lại hội tụ đầy đủ tính cách Nga nhất. Nhiều khi tôi nghĩ, không có Putin vẫn sẽ có kẻ khác gây ra những cuộc chiếm xâm lăng nước khác kiểu thời trung cổ như chiến tranh Nga-Ukraine hiện nay. Nước Nga sẽ không chấp nhận bị coi thường, không chấp nhận đứng ở vị trí phía sau, thiếu tiếng nói và không áp đặt được vào thế giới quanh họ. Đây là điều đặc biệt của dân tộc này, nhưng dù sao cũng không phải là vấn đề gì quá lớn. Nó chỉ trở thành bi kịch cho nhân loại khi cộng hưởng được với tham vọng của một lãnh đạo nước Nga nào đó, ở đây là Putin.
Một số người trong đó có bản thân tôi, khá ngạc nhiên khi thấy sự đồng thuận đến bất ngờ trong việc cô lập kinh tế, văn hóa và thể thao đối với nước Nga. "Bọn tư bản thối tha, bọn phương Tây đáng ghét" cùng xúm vào đánh hội đồng một người, đâu có gì là quân tử nhỉ. Nhưng khi cả đến nhiều nước ở Châu Á hay có tiếng trung lập như Thụy Sỹ cũng phá bỏ các nguyên tắc trăm năm nay để tấn công nước Nga, thì chúng ta cũng nên đặt ra câu hỏi "Tại sao nhiều nước, nhiều người ghét nước Nga vậy".
Không có lửa làm sao có khói, chẳng lẽ tất cả là đều bị bọn đế quốc Mỹ giật dây, sai khiến, tất cả là đều bị truyền thông xỏ mũi, tẩy não hay sao. Thế giới đa cực và nhiều chiều, cho nên một vấn đề cũng không thể khẳng định như đinh đóng cột được. Có thể có những nguyên do từ chính trị, nhưng chắc rằng nhiều người Ba lan, Séc, Hung hay Albani đã từng chứng kiến những giai đoạn đất nước của họ nằm dưới sự điều khiển của Nga, họ hiểu đó là như thế nào, họ không muốn nước Nga trở thành "Đại Nga", lại quay trở lại thời đó nữa. Sự ghét bỏ Nga là sự thật. Còn nguyên nhân ghét là từ đâu thì mỗi người trong chúng ta nên tự suy gẫm.
Tôi là người có tình yêu vô bờ bến với phong cảnh, văn học và lịch sử nước Nga. Đã có những giai đoạn gần 2 năm tôi sống hoàn toàn cùng người Nga, nói tiếng Nga (không dùng tiếng Việt trong suốt 2 năm). Cho nên nói rằng có hiểu nước Nga hay không, có kinh nghiệm gì hay không, chắc là cũng không ít. Nhưng đừng nhầm lẫn hay đánh tráo khái niệm. Tình yêu đối với nước Nga còn nguyên đó, nhưng bên cạnh đó vẫn có những điều làm tôi ghét người Nga. Bạn là ai trên thế giới này, bạn có đóng góp gì cho xã hội loài người, hãy làm điều đúng để đừng bị cả thế giới ghét bỏ.