\
Đạo Phật là đạo tự mình Giác Ngộ (self-enlightened) và là đạo của Trí Tuệ(wisdom) chứ không phải là đạo cầu xin ơn trên đểđược cứu rổi (Salvation.)   Mục đích căn bản của Đạo Phật là giải thoát và giác ngộ, chỉ có trí tuệ mới là phương tiện duy nhất đưa loài người đến bờ giải thoát và giác ngộ. Vì tự mình an tâm kiến tánh thành Phật; vì tự mình Chơn Như Giác Ngộ chứ Phật không có cứu độ cho mình.  Tự mình đến với Phật Pháp để minh tâm tự kiến tánh.  Người Phật Tử chân chánh sau khi hiểu rỏ Pháp, ngoài kiên tâm, trì chí còn phải có đầy đủ 3 đức tính Bi-Trí-Dũng mới đạt được tiến bộ trên đường từ bi tu tập.  Danh từ “dụ vào đạo hay cải đạo” (conversion, recruit) để được cứu độ không có trong tự điễn của Phật Giáo.   Cho nên, Phật Giáo không thích hợp cho những con chiên cần người chăn cừu để đưa đường chỉ lối.  Những con cừu lạc đàn này vào trong Phật Giáo chỉ làm cho mạt pháp chứ không chấn hưng được đạo Phật.  Đạo Phật cho dù ít nhưng cần tinh, không cần đông mà ô hợp.  Tuy nhiên cửa Phật luôn luôn rộng mở cho tất cả chúng sinh muốn tìm giải thoát khỏi khổ đau.  Chúng sinh, nếu có thể, nên thử gỏ cửa vô môn quan (cổng không có cửa) của Phật Giáo để mong tìm thấy tự tánh hay nguyên hình của chính mình.  Không chừng nhờ kiến được tánh, an được tâm mà vơi bớt phần nào khổ đau hay bổng nhiên giác ngộ?
 
Chú thích:
Giác Ngộ [zh. 覺悟, sa., pi. bodhi, Enlighten], Trí Tuệ [般若, Prajñā, {Sanskrit: प्रज्ञ}or paññā {Pāli} in Buddhism is wisdom, understanding, discernment, insight, or cognitive acuity.] An tâm kiến tánh [zh. jiànxìng 見性, ja. Kenshō]- The word ‘kiến tánh’is a very important word in Zen, in the teaching of the Buddha. The Japanese call it 'kensho'. The word ‘kiến tánh’goes together with two other words 'minh tâm or an tâm,' clear mind, equanimity. Kiến tánh means simply to see deeply the nature of the object of your perception.  And when you see deeply the true nature of the object of your perception, you see your buddha’s nature.  You are enlightened and become Buddha.
 
Dựa theo giáo lý Phật Đà, mặc dù chúng sinh có cung kính, tụng kinh, ca tụng, tôn thờ, cầu xin, cúng dường vô lượng phẩm vật cho chư Phật thì các Ngài cũng không có chú nguyện ban phước gì cho ai được. Thật vậy, Phật không ban phước cho chúng sinh.  Lục Tổ Huệ Năng giảng: "Xây chùa độ tăng, trai tăng bố thí, ấy là cầu phước, chẳng thể đem cái phước ấy cho là công đức. Công đức ở trong pháp thân, chẳng ở tại tu phước đức ... Công đức phải tìm nơi tự tánh, chẳng phải bố thí cúng dường mà cầu được." Tổ Đạt Ma lúc mới gặp Lương Võ Đế, vua hỏi: Trẫm suốt đời xây chùa độ Tăng, trai Tăng bố thí, được công đức gì? Tổ Đạt Ma Đáp: Thật chẳng công đức. Lục Tỗ nói, “Thiện Tri Thức, công đức phải do tự tánh tự thấy, chẳng phải bố thí cúng dường mà cầu được, nên phước đức và công đức khác nhau là vậy. Võ Đế tự chẳng biết chân lý đâu phải lỗi của Tổ Sư!”
 
Theo Luật Nhân Quả (Cause & Effect) thì phước đức, nghiệp quả tự mình gieo và tự mình gặt lấy (thọ lãnh) không phải do Phật thưởng thiện phạt ác.  Chỉ có pháp cúng dường đặng Chánh Báo HỮU LẬU SẮC PHÁP cầu Phước, còn Tâm cúng dường đặng Chánh Báo VÔ LẬU TRI KIẾN GIẢI THOÁT mới chính là công đức. 
 
Bật Thiện Tri Thức cầu nơi chẳng cầu (chí tâm cầu.)  Tuy nhiên, khi chúng sinh quá đau khỗ, sợ hải, hoang mang và lo lắng trong lúc thập tử nhất sinh. Theo thói quen thường tình, chúng ta tụng kinh, cầu Trời, cầu Phật...Nam Mô A Di Đà Phật, Nam-myoho-renge-kyo, Om Mani Padme Hum,Nam Mô Cứu Khổ Cứu Nạn Quan Thế Âm Bồ Tát cứu độ cho con...thì cũng không sao.   Tụng kinh không phải để cho Phật nghe mà để cho tâm mình được yên tịnh.  Tuy nhiên, Phật cũng chứng dám và thông cảm cho chúng sinh, dù biết có gia hộ cho chúng nó thì đa số đều là bạc bẽo, chỉ nhớ tới Phật khi chúng nó bị đau khổ, in serious troubles again.   Sau khi tai qua nạn khỏi, chúng sinh không muốn bận tâm (bother) nghĩ tới Phật vì họ sợ làm mất thì giờ quý báu, bận rộn từ bi ‘cứu độ’ chúng sinh của Phật. 
 
Lục Tổ Huệ Năng nói, “Người kiến tánh ngay lời nói phải thấy, nếu như người này dù khi múa đao giữa trận cũng thấy được thấy tánh.”   Ngài đả chứng minh từ kinh nghiệm của chính bản thân mình, lúc Trương Hành Xương lén vào thất muốn ám sát Lục Tỗ.  Sư không có ‘múa kiếm’ trong thất để chống lại nhưng vì đả kiến tánh cho nên sư đưa cổ cho chém.  Hành Xương cầm kiếm chém ba lần, chẳng gây vết thương.  Người bị chém vì luyện được kim cương bất hoại thể nên không bị bay đầu mà người chém quá sợ hải ngất xiễu.  Sư nói: “Chánh kiến (kiếm) chẳng tà, tà kiến (kiếm) chẳng chánh (Theo Hán tự, chữ “kiến” với chữ “kiếm” khác chữ nhưng đồng âm, ở đây là một lời hai nghĩa,) chỉ nợ ngươi vàng, chẳng nợ ngươi mạng.”
 
Lục Tổ không cần đại khai sát giới, chỉ đưa cổ chịu chém, đối với sư thì quá ư dể dàng, chứ đại đa số chúng ta lúc đó thì khó mà an tâm để kiến tánh.  Vì đối với những người tầm thường như chúng ta khi thấy người khác chỉa súng bắn mình mà bỗng nhiên kiến tánh xem đó là ảo, thì có thể trong sátna đó và trước khi rữa chân lên bàn thờ, chúng ta sẻ tức khắc đạt được vô thượng đẵng giác, vô thượng chánh giác mà không cần ngồi tham thiền nhập định 49 ngày dưới cây Bồ Đề như Phật nữa.  Đa số chúng ta sẻ lộ nguyên hình tham sống sợ chết, kiến cái gì khác chứ còn lâu mới thấy tánh. Dỉ nhiên, có những trường hợp đặc biệt ngoại lệ đả xảy ra rất nhiều trong quá khứ, có người dám hy sinh thân mình để bảo vệ kẻ khác hay chết vì lý tưởng, chúng ta gọi họ là bồ tát, vĩ nhân, hay anh hùng.    Chẵng hạng, trong lúc thập tử nhất sinh, và nhất là trong lúc ở giữa chiến trận, đa số chúng ta điều phản ứng theo bản năng tự nhiên nhờ vào nhửng kinh nghiệm sương máu và nhửng cơ bản được huấn luyện ở thao thường bất chấp hiễm nguy. Trước khi tham gia hành quân đa số các quân nhân được các tuyên úy làm lễ cầu nguyện cho sự an toàn của chính bản thân của mình và đơn vị.  Cái hồi hộp chờ đợi đó biến mất ngay tức khắc sau tiếng nổ đầu tiên ở chiến trường.  Đa số các quân nhân đều hăng máu cùng với các đồng đội dũng mãnh xông pha trong làn tên mũi đạn như cọp như beo; quên đi sợ hãi trong lúc tấn công củng như phòng thủ. Lúc đó là lúc họ quên mình mà hòa mình, cùng với các đồng đội múa súng trước trận tiền. Họ có thể không kiến tánh nhưng kiến địch để tiêu diệt, hay bị tiêu diệt; kiến đồng đội để cùng sát cánh tiến thủ và yễm trợ lẫn nhau.  Có thể lúc ‘bần tăng phải đại khai sát giới’ đó họ đang gần kề niết bàn, thiên đàng hay sắp thành Phật ‘Tữ’ mà không biết?  Cho đến khi họ bị tữ thiệt, bỏ cuộc chơi, bó tay bất lực khi nhìn đồng đội gục ngã; ngay trong lúc đó họ vừa nóng lòng, tiến thối lưỡng nan, không biết là nên đánh nhau nữa hay đi về đâu? Đây là nghiệp quả, trò chơi của chiến tranh được tạo ra bởi con người mà giết hay bị giết tự nó không thiện không ác.  Như luật cung cầu của nhân mãn, họ chỉ giúp nhau giải thoát khổ đau, đưa nhau lên thiên đường hay về cỏi Tây Phương Cực Lạc. Như thị tri kiến!
 
Đa số con người thờ phượng đấng tối cao (Supreme Being, Omnipotent, God) vì đang đau khổ, hoang mang sợ hải, nuối tiếc vô thường (fear, uncertainty) hay vì ích lợi vị kỷ của chính bản thân mình (interest, benefit.) Nếu Phật không có quyền bảo vệ, cứu rổi, ban thưởng, trừng  phạt mình thì ích lợi gì, và sợ hải gì mà phải đi thờ cho mất công, mệt xác?  Làm thiện không được Phật ân thưởng, làm ác không bị Phật trừng phạt, cầu xin Phật không thể cho, ghét của nào thì bị trao của đó,...thì theo đạo Phật được ích lợi gì? Có nhiều người còn cho rằng nếu Phật cũng là người như chúng ta, ‘ta là Phật đả giác ngộ, các người là Phật chưa giác ngộ,’ thì tại sao Phật là người duy nhất thành tựu quả vị toàn giác còn những vị tu hành khác thì có người thành Tổ nhưng đa số những người khác chẳng đạt được quả vị nào? 
 
Họ không phải suy nghĩ sai nhưng nếu chúng ta cầu gì được nấy thì trên đời này đâu còn vấn đề lo âu của sinh lão bệnh tử và đau khổ triền miên nửa mà cần tới Tứ Diệu Đế, Bát Chánh Đạo, Tứ Niệm Xứ, Thập Nhị Nhân Duyên, ...hay kinh điễn Phật Pháp.  Chúng ta cũng không cần đến trí tuệ, khoa học nghiên cứu phát minh cho mất công.  Phật Thích Ca cũng đâu có cần bỏ hoàng cung, ngai vàng điện ngọc, vợ con, cha mẹ mình để đi tìm phương cách từ bi (từ là cho vui, bi là cứu khổ) cho chúng sinh thoát khỏi bể khổ, bến mê.  Nếu có một đấng quyền năng nào đó thỏa mãn được những mong cầu của chúng ta thì chắc chắn đa số chúng ta sẻ tin tưởng tuyệt đối, và đương nhiên sẻ tôn thờ đấng thiêng liêng tối cao cho tiện nghi tham, sân, si của chính mình, absolutely believe in “IT” without any questions.  Mọi chuyện đều được ơn trên an bài thì cần gì thắc mắc đến từ bi hỷ xả, cần gì đến trí tuệ, kiến thức (knowledge, wisdom) cứu độ chúng sinh, tìm hiễu những cái vô nghĩa như luật nhân quả, thuyết nhân duyên, an tâm, kiến tánh, giác ngộ thành Phật làm gì cho mệt xác.  Cứ thụ hưởng tối đa, có tội sẻ được tha thứ, chờ ngày lên thiên đường hưởng phúc tiếp.  Mà mọi chuyện đều được an bài rồi thì con người đâu cần phải lo nghỉ hay cầu xin làm gì nửa, vì tất cả những gì chúng ta nghỉ, làm và mong ước đấng tối cao đả dư biết hết và sẻ an bài trước khi mình cầu xin.  Đây là tôn giáo thần quyền lý tưởng nhứt trên đời rồi, còn có “faith” nào hơn được nữa? Con người với bổn tính cố hữu lười biếng, ỷ lại, vị kỷ, vị lợi, tham lam và yếu đuối cũng mong ước được sống cầu an đơn giản như vậy mà thôi.
 
Nếu Phật tìm được cái phương pháp để tức khắc cứu độ mọi chúng sinh mà không phải tu hành khó khăn, phải dựa 84,000 pháp môn giải thoát thì Phật đã dùng cái thần thông quãng đại đó mà cứu vớt tất cả chúng sinh khỏi bể khổ bến mê hơn 2,500 trước rồi.  Phật đả tự mình âm thầm làm cho chúng ta không còn cảm thấy đau khổ nữa, muốn gì được nấy, làm gì cũng được, trẻ mãi không già, không bệnh không chết...Chúng ta sẻ không bao giờ không biết tại sao bổng nhiên gánh lo lắng, khổ đau nhẹ hẳn đi.  Không biết ai đả ban cho mình cái phước duyên đó.  Điều này đả chứng minh cho những câu hỏi phàm phu tục tử ở đoạn trên - Đức Phật cũng rất là người, và cũng đả rất là chúng sinh như tất cả chúng ta trước khi ngài đạt được vô thượng đẵng giác, vô thượng đẵng ngộ.  Ngài chỉ là một đại sư vương, là một đại y vương cố đi tìm phương thuốc để chửa bệnh và dạy phương cách để ngừa và phương pháp để chửa bệnh đau khổ cho chúng sinh.  Ngài dạy chúng ta tự mình chửa bệnh cho chính mình (he taught people how to fish, tự giải thoát bằng phương tiện giác ngộ) và dạy người khác tự chửa bệnh khổ đau cho chính họ, chứ không tập cho chúng ta cái thói quen ỷ lại vào Phật, hay dựa (refuge, sanctuary) vào cái quyền năng cứu rổi tối thượng nào đó. 
 
Những nghịch lý, khúc mắc của đại đa số chúng sinh ở trên là nguyên ủy, động lực mà Thái Tử Tất Đạt Đa đả hy sinh từ bỏ tất cả những vật chất vô thường, một trong những nguyên nhân của khổ đau trên thế gian.  Ngài đả xót thương cho chúng sinh, quyết tâm đi tìm phương cách giải thoát cho chính mình trước và cứu độ chúng sinh sau khi mình đạt thành giác ngộ.  Thật ra, đức Phật rất là từ bi và quãng đại. Đức Thế Tôn không bao giờ dấu nghề cho riêng mình.  Vì từ bi hỷ xã và nhất là hạnh bố thí rất là vô cùng, vô tận; không một túi tham nào đủ bao la để chứa đựng nổi chứ đừng nói đến chuyện ích kỷ dấu riêng cho một ai.  Đa số chúng sinh chưa đạt được nhiều quả vị mà mình hằng mong muốn trong lúc tập tỉnh an tâm kiến tánh tại vì chúng ta còn quá mê muội, cứ tưởng rằng sau khi mình đả hiểu biết hết những gì Phật giáo huấn, liền tức khắc đốn ngộ, qua bờ khổ đau.   Thật ra quả vị giải thoát cũng không quá ư khó khăn, phức tạp, và khó vượt qua như chúng ta lầm tưởng nếu chúng ta phá được cái mấu chốt quan trọng (keystone) trong Thập Nhị Nhân Duyên, đó là vô minh.  Nhưng tại vì chúng ta (kể cả người viết) vẫn còn tham cầu, bám trụ vào thói quen huyễn mộng, vô thường, vô ngã (no-self, impermanent,) không chịu buông xã, làm biếng, khất lần không chịu học và hành Pháp để mà vượt qua cái ải đoạn trường khổ đau đó thôi.  Triết lý cao thượng của đạo Phật đi ngược lại với cuộc sống tập quán của thế gian.  Những gì thế gian xem là hữu thường, hữu ngã, đau khỗ, sinh tử thì Phật xem đó là niết bàn, bồ đề, vô ngã, vô thường.  Những gì chúng sinh cho là cao quý thì nhà Phật coi như là không.  Còn những gì mà thế nhân khó thực hành, nhà Phật cho là cao quý.  Vậy thì chúng ta có nên bắt chước - Phật làm gì thì mình cũng làm y chang như vậy - để đạt được những điều phi thường, cao quí, chơn như giác ngộ hay cho đó là những điều nữa điên nữa tĩnh, thấp hèn, tầm thường ở trên đây không?
 
Phật nói, đừng vội tin những gì ta nói.  Nay dịch nôm na, don’t rushly believe in a blind faith hay là đừng có vội vàng, tin tưỡng, và theo liền những gì ta nói mà hãy thong thả, cố tìm hiễu kỷ lưỡng, và nhìn vào những gì ta làm rồi thì tự mình thực hành và chứng nghiệm lấy.  Do đó, người Phật Tử trên bước đường tu hành, sau khi verify & validate and trust vào những điều Phật giãng dạy, nên xem Phật, Tổ và Bồ Tát làm gì thì chúng ta cũng làm theo như vậy để nuôi lớn báo thân. 
 
Theo Kinh Kalama, “Này các Kàlàmà, chớ có tin vì nghe báo cáo, chớ có tin vì nghe truyền thuyết; chớ có tin vì theo truyền thống; chớ có tin vì được kinh điển truyền tụng; chớ có tin vì lý luận suy diễn; chớ có tin vì diễn giải tương tự; chớ có tin vì đánh giá hời hợt những dữ kiện; chớ có tin vì phù hợp với định kiến; chớ có tin vì phát xuất từ nơi có uy quyền, chớ có tin vì vị Sa-môn là bậc đạo sư của mình.” (So in this case, Kalamas, don't go by reports, by legends, by traditions, by scripture, by logical conjecture, by inference, by analogies, by agreement through pondering views, by probability, or by the thought, 'This contemplative is our teacher.')
 
Đức Phật dạy rằng ai cũng có thể thành Phật nếu tu tập cho đầy đủ tâm đại bi và viên mãn hạnh Bồ tát. Nhưng trong vô lượng kiếp quá khứ, Phật, Hiền Thánh, Tổ đều trải thân hành Bồ Tát Đạo, làm lợi ích cho chúng sinh, mới đạt đến Vô Thượng Đẳng Giác.  Ngày nay, nếu muốn thành tựu quả vị như Phật, thì chúng ta cũng phải phát tâm Bồ Đề và dấn thân tu Bồ Tát Đạo.
 
Như đả nói, đạo Phật là đạo của Giác Ngộ (enlighten,) không phải là đạo của cứu rỗi (salvation.)  Cho nên, muốn nghiên cứu, học hỏi, tìm tòi về triết lý đạo Phật (Buddhism Phylosophy) thì phải hiểu rỏ những quan niệm cốt yếu trên trước khi gõ cửa chân không, cao siêu, và nhiệm mầu của Phật Pháp.  Vì đạo Phật là đạo của Trí Tuệ, cho nên tất cả chúng sinh không phân biệt tôn giáo, trình độ, căn cơ, ...đều có thể học hỏi, và nghiên cứu triết lý của Phật Pháp từmộttâm Bát Nhãphátsanhtámvạnbốnngàn (84,000)trítuệ. Vìngườiđờicótámvạnbốnngàntrầnlao nếukhôngcótrầnlaothìtrítuệthườnghiễn hiện và chẳng baogiờ lìatựtánh. Ngườingộphápnàytứclàvôniệm,vôức,vôtrước,chẳngkhởicuồngvọng,dùngtánhchânnhưcủamình,lấytrítuệquánchiếu,đốivớitấtcả phápkhôngthủkhôngxả tức làthấytánhthànhPhật.  Chúng sinh là Phật chưa ngộ; khimộtniệmđả ngộ thì chúngsanhlàPhật. Vìthếnênbiết,muônpháptrọnởnơitựtâm,cho nên antâmtức khắc sẻthấyđượcchânnhưbảntánh. KinhTịnhDanhnói, liềnkhiđóbỗnghoátnhiênđược bảntâm.  KinhBồ TátGiớinóirằng,bảntánhcủatanguyêntựthanhtịnh,nếubiếtđượctựtâmthấytánhđềuthànhPhật.
Do đó, bật ThiệnTriThức đều có thể tu hành để tự giác ngộ mà không cần phải là Phật Tử hay ‘convert into Buddhism.’  Mà Bi-Trí-Dũng, Bi - Advesa (non-aggression, lack of hatred, metta [loving kindness],) Trí - Amoha (Prajna [wisdom], non-bewilderment,) Dũng - Alobha (có gan từ bỏ, non-attachment, no fear, no worry), là 3 căn cơ cốt yếu và là những điều kiện tiên quyết (prerequisites) trước khi chúng ta quyết định bước vào Vô Tự Quan của Như Lai Tịnh Độ.  Khi “an tâm nhân” của mình đả sắp trở thành “kiến tánh quả” thì chân sư sẻ xuất hiện để ấn chứng và khai ngộ cho mình.  Không những chỉ chúng ta tìm thầy để được học đạo, mà thầy cũng tầm đệ tử để mong truyền tâm ấn.  Đây cũng là con đường của Phật Thích Ca đả đi qua trước và sau khi ngài đả tự mình đạt được Vô Thượng Đẳng Giác. Lục Tổ Huệ Năng cũng lấy kinh nghiệm bản thân và dạy, “kẻ tự ngộ thì chẳng phải nhờ đến người khác chỉ bảo, nếu cố chấp rằng phải luôn ỷ lại vào bật thiện tri thức mới mong được giải thoát thì không có lý như vậy,” còn nếu không tự ngộ được thì cần phải nhờ bật thiện tri thức chỉ điễm và khai ngộ cho mình.
Người viết mạo muội trình bày cái triết lý huyền diệu, cao siêu của Phật Pháp qua cái nhìn và sự hiễu biết nông cạn của chính mình, và từ những gì mình đả nghiên cứu và học hỏi.  Hơn nữa, vì bổn tính của cái Ngã (Ta, self) vẫn còn pity tham sân si, ngạo mạn, và ngu muội (arrogance and ignorance,) cho nên, người viết không có đủ trình độ đạo đức, khả năng trí tuệ hay ý chí nghị lực tìm kiếm tự tánh để được tự mình giác ngộ hay có tham vọng giãng dạy (educate) và “truyền đạo” cho một ai mà chỉ mạo muội nói lên ý nghĩ của mình (dare to share my thought) để cùng nhau hoặc là tự mình giác ngộ (enlightened) hay tự mình bị “tẫu hõa nhập ma.”
 
Lương năng không học mà biết
Lương tri không hỏi mà hay.
(Trích Bồ Tát Đạo )
 
Nửa thế kỷ trước đây, một nhà trí thức thần học, khi đọc bản dịch Kim Cang Kinh sang tiếng Anh của nhà Phật học nổi tiếng Edward Conzé, đã kinh ngạc kêu lên: Điên, điên rồi! Nhưng Edward Conzé không thấy điên, lại còn khẳng định: hiệu quả sẽ đựơc chứng minh qua áp dụng vào đời sống hằng ngày!   Nguyễn Du đọc đi đọc lại Kinh Kim Cang cả ngàn lần, rồi mới cảm hứng viết “Lương Chiêu Minh thái tử phân kinh thạch đà!” nhìn thạch đài phân kinh của thái tử nhà Lương mới than: Chung tri vô tự thị chân kinh! (Cuối cùng mới hiểu ra kinh không chữ [vô tự kinh] mới thật là chân kinh!) Còn người xưa thì cũng đã, “Nguyện giải Như Lai chân thật nghĩa!”
 
Lão Tữ nói, “Đạo bất khả truyền, truyền bất khả đạo.” Kinh  nói, “Phàm cái gì có thể nói ra (hay xác định) đều không có nghĩa thật.”Trong Kinh Bát Nhã, mỗi khi đức Phật thuyết giảng một điều quan trọng, ngài thường lặp lại,"Na punar yathocyate"("Tuy nói như vậy, nhưng không phải là như vậy.") Bất khả tư nghị!  Không thể luận bàn trong ngôn ngữ giới hạn của con người vì vừa nói ra là đả sai rồi.  Cho nên có những lúc Đức Phật phải im lặng (đó củng là một cách trã lời,) khi những kẻ vì còn ‘vô minh’ hỏi ngài về cái NGÃ (self)có hay không có, làm sao diệt được cái ngã, và những điều về vũ trụ, ...Vì nếu ngài nói ra là có hay không thì đả rơi vài cái ngã của nhị nguyên (dualism.) Tuy nhiên củng cùng những câu hỏi trên từ các bật thiện tri thức, có trình độ trí tuệ, ngài đả giải thích rất tận tường như chúng ta đả thấy trong 84,000 Pháp Môn (chỉ số lượng tượng trưng.) 
 
Củng có thể vì chúng sinh có tới 84,000 thứ bệnh cho nên Phật mới chế ra 84,000 phương thuốc.  Sau đó củng vì từ 84,000 Rx thuốc trụ sinh ảo này mới đẻ thêm 84,000 bệnh tưởng mới của chúng sinh.  Càng nhiều thuốc thì càng thêm nhiều bệnh mới.  Thật ra thì chỉ có một bệnh, đó là bệnh tưỡng.  Trong Tây Du Ký, Đường Huyền Trang Tam Tạng thỉnh nhầm kinh hữu tự, ngài tưởng có là có (có ‘hối lộ’ cho Ca Diếp, Anan; thì có tự kinh).  Không có gì trao đổi với Ca Diếp và Anna, không là không.  Không có của hối lộ, không có tự kinh, mà nhận vô tự kinh.  Có tức là không, không tức là có!  Trao cái có để trao đổi cái có (hữu tự kinh) nhưng đó là không.  Trao cái không để đổi cái có (vô tự kinh,) đó chính là có.  Hữu Tự Kinh có thể luận bàn vì vẫn còn trong giới hạng của nhị nguyên và hữu thường.  Vô Tự Kinh với tính không của không (emptiness of emptiness,) thâm diệu vi thường, vô nhị, vô thường, thực như tri kiến vô, bất thể khả bàn.   Vô Tự Kinh bất khả tư nghị, tự tại thần thông quảng đại, quyết định thật tướng, giải thoát pháp môn, phát tâm A-nậu-đa-la Tam-miệu Tam- bồ-đề. Cho nên, Vô Tự Kinh mới thật sự là chân kinh, là cứu cánh cao siêu nhất của Phật Giáo.
 
Đề tài hối lộ này trong Tây Du Ký đả có một thời được bàn luận rất sôi nổi giữa các bật thiện tri thức trên internet và trong những trường đại học lừng danh trên thế giới trong phân khoa Phật Giáo Học.  Tuy nhiên, tôi chưa thấy ai đả thực sự thấy được lý Bát Nhã này.  Có thể tác giã Ngô Thừa Ân củng không cố tình viết như vậy.  Tôi phải mất hơn 10 năm mới tiệm ngộ, giải mã chuyện hối lộ này trong Tây Du Ký, theo cái hiễu biết thô thiễn của mình.
 
Blaise Pascal đã nói, “Cái tôi đáng ghét” (Le moi est haissable).  Cái TÔI (ngã) rất cứng đầu, vị kỷ và kiêu hãnh. Blaise Pascal chưa dừng lại tại đó mà còn đi xa hơn, “Cái tôi là đáng ghét, nhưng đó là nói về cái tôi của người khác. Mỗi cái tôi là thù địch và muốn làm bạo chúa trên các cái tôi khác.”
 
“Thiên Thượng thiên hạ,
Duy Ngã độc tôn.”
 
Chỉ có một cái ngã duy nhất, mà gần 7 tỷ người cứ dành lấy của riêng mình, cứ tưởng là có tới hơn 7 tỷ cái tôi. Mục đích của bài này là viết cho cái ngã, không có người viết củng như không có người đọc. Nếu người đọc nổi cơn sân thì họ đả tự thấy được cái ngã độc tôn, tham sân si của mình.  Nếu độc giả khen người viết, thì họ đả vô tình tưởng là thấy được cái ngã “độc tôn, cao ngạo, điên khùng” của người viết.  Tuy nhiên, họ chỉ tự chứng minh được cái ngã tương đối, chứ không hiễu cái triết lý nhiệm mầu vô ngã của Phật Pháp,“không có người viết củng như không có người đọc.”  
 
Tôi (cái ngã) chỉ vì nhân duyên, tình cờ tìm được cái kính chiếu yêu này, nhìn vào kiếng (kính) thấy hình ảnh của mình không giống một con giáp nào cả, bỗng nhiên ôm bụng cười ngặc nghẽo.  Vì đó không phải là bản lai diện mục của chính mình. Cái ngã đó như là một vật xa lạ, chưa thấy bao giờ.  Những gì tôi thấy chưa chắc đả giống như bạn thấy, cho nên tôi muốn yêu cầu các bạn thử tự soi ảnh mình trong kiếng, coi nó là cái gì?  Tôi cảnh cáo trước, khi các bạn thử soi cái kiếng chiếu yêu này, coi chừng sẻ bị lộ nguyên hình.  Thử nhìn cho kỷ để xem đó có phải đó là cái bản ngã của bạn, hay cái chi chi khác?  Đừng nên úi cha, úi cha nếu thấy nó không được như ý, củng đừng ái gia, ái gia vì thấy nó thật như kiến.  Các bạn có nổi sân hay vui sướng củng không nhằm nhò gì tới tôi.  Vì ta không màn. 
 
Nên biết cái kiếng thần thông này không thể áp dụng được cho người đui, và kẻ ngu muội vì họ có soi củng không thấy được cái bản lại diện mục của họ.  Cái kiếng này có tự tánh soi nhưng không sáng.  Nếu không có ánh sáng phản chiếu thì nó không soi được, không có vật để phản chiếu.  Chúng ta củng không thể soi kiếng để thấy hình ảnh của mình nếu không có ánh sáng phản chiếu từ kiếng đến mắt trần của chúng ta.  Nếu ta đúng xéo một bên kiếng thì chúng ta không bị kiếng soi, vì ta không soi kiếng, nhưng thấy được cái hình ảnh khác ở từ kiếng soi sáng.  Đó không phải là hình ảnh của ta, mà là cái như tưởng tri kiến.  Điều này đả chứng minh câu nói của Lục Tỗ, Huệ Năng, “Bản lai vô nhất vật.”  Không có ánh sáng thì kiếng không có soi thấy vật gì cả, không có vật gì phản chiếu thì có lau chùi cở nào củng không thấy ảnh, đừng nói chi đến bụi vô minh.  Tuy nhiên, Thần Tú không phải sai, vì cái kiến này là quả cầu, tự nó phát ra ánh sáng, tự nó phản chiếu, cho nên chúng ta dù muốn sở trụ vào trên, dưới, phải, trái, chạy quanh nó nhiều vòng, nó vẫn phản chiếu cái bản lai diện mục của mình.  Chạy trời không khỏi nắng.
 
Quả cầu thủy tinh này nếu dính bụi vô minh thì nó phản chiếu mờ hơn cho nên kệ của Thần Tú là phải lau chùi quả cầu đài gương đó. Nhưng theo Lục Tỗ Huệ Năng, cái quả cầu (Ngọc Ma Ni) này tự phát ánh sáng thần thông soi thấu vũ trụ cho nên bụi vô minh nào bám vào được mà cần lau chùi?  Theo ý tôi thì cái con mắt trần của chúng sinh cần đeo kính hiển vi hay viễn vọng kính và đôi khi phải cần lau chùi, điều chĩnh thường xuyên cái kiếng đó nữa.  Nếu đó là kiếng râm mà chúng ta cố đeo vào ban đêm tối mù, cùng với con mắt mù thì cái ‘thấy’ của chúng ta củng như những người mù sờ voi.  Không bao giờ kiến được tánh mà kiến cái bệnh ngu muội phổ thông của con người.  Cho nên muốn kiến tánh phải dùng con mắt trí tuệ bát nhã để mà soi sáng cái bản lai diện mục chứ không thể dùng cái lục căn, mắt trần, mà như thị tri kiến được.  Cái kiếng trí tuệ (Phật Nhãn) này soi mình chứ không phải mình soi kiếng như trong bài kệ của Thần Tú và Huệ Năng.  Điều này không có nghỉa là người xưa không đúng, hay tôi nói không sai nhưng chỉ là đứng bờ bên này nhìn bờ bên kia.  Mình soi kiếng hay kiếng soi mình?
 
Nếu kẻ vô minh muốn “diệt ngã,” và muốn được an tâm thì đưa cái ngã, cái tâm của mình ra đây để ‘TA’ an, ‘TA’ diệt cho.  Muốn biết về vũ trụ, nhân sinh, vô thường, khổ đau, ... cứ đưa hết ra đây, ‘Ngộ’ sẻ diệt hết chơn hết chọi cho.  Đó gọi, là dĩ độc công độc, ‘lấy ngã diệt ngã.’  Chú thích quan trọng, Đạo Phật và kinh điễn Phật Giáo nói rất nhiều về chữ ‘diệt,’  về chữ ‘ngã,’ chứ chưa bao giờ dùng chữ “diệt ngã.”
 
Cho nên, Ta (ngã, self, it’s not me to write; it’s not you to read) không viết một chữ. Bởi vì, viết vậy mà không phải đọc như vậy.  Ta chưa bao giờ nói một chử.  Bởi vì, nói vậy mà không phải nghe như vậy; và nói Không như vậy mà không phải hiễu Không như vậy.  Ta chưa bao giờ thấy Có.  Bởi vì, thấy Có như vậy mà không phải Có giống như vậy.  Ta KHÔNG CÓ bao giờ nói KHÔNG là CÓ, CÓ là KHÔNG.  Ta không “màng” CÓ là CÓ, KHÔNG là KHÔNG.  Ta mới ngộ ra, KHÔNG CÓ tri kỷ, tri bỉ chính là điều hạnh phúc nhứt trên đời của TA.  Ta không biết cái không biết. ‘I don’t know don’t know.’ 
 
Nếu người ngu muội, còn vọng niệm chẳng kiến tự tâm, lại đến hỏi ta điên hay tĩnh? Ta tĩnh tự ta biết, chẳng dính dáng gì đến cái điên của người.  Nếu người tự thấy mình tĩnh thì cũng chẳng nhằm nhò gì đến cái điên của ta.  Tiếng Mỹ dịch ngắn gọn, chỉ thẳng vào bản lai diện mục.  Đó là, “I don’t give a damn.” Hay lịch sự hơn, “It doesn’t matter.” Tiếng Pháp, “Je m’en fous.” Tiếng Đức, “ Ist mir egal.” và Tiếng VNCH/Sàigòn, 1972, “Ta không màng.”
 
Biết được mình ngu,
Nhờ vậy thành bớt ngu.
Không biết mình ngu,
Đó mới là đại ngu.
&
Ta điên, ta biết ta điên,
Người điên, không biết là mình chí điên.
(Lê Huy Trứ)
&
Yo bālo maññati bālyaṃ        Người ngu nghĩ mình ngu
paṇḍito vāpi tena so   Nhờ vậy thành có trí
bālo ca paṇḍitamānī Người ngu tưởng có trí
sa ve bālo′ti vuccati. Thật xứng gọi chí ngu.
 
Đại ý: Người ngu mà biết mình ngu - vì lẽ ấy - là người trí. Ngu mà cho rằng mình có trí tuệ thì quá thật là ngu dại (Pháp Cú 63.)
 
Chư Bồ Tát lại hỏi DuyMaCật,“Hiện  nay,  đức Thế Tôn ThíchCa MâuNi thuyết pháp bằng cách nào?”Duy Ma Cật là tên vị Bồ Tát, cư sĩ tại gia, gọi đầy đủ là Duy Ma La Cật (Sanskrit: Vimalakīrti), dịch nghĩa là Vô Cấu Xưng (無垢稱) trước đây cũng dịch là Tịnh Danh (淨名).
 
Duy Ma Cật đáp, “Ở cõi này, chúng sinh cang cường khó dạy. Cho nên Phật nói với họ những lời cang cường đặng điều phục họ. Như nói: Như thế này là địa ngục, như thế này là súc sinh, như thế này là ngạ quỷ. Như thế này là chỗ khó tu, như thế này là chỗ mà kẻ ngu sinh ra...Bởi họ là những kẻ khó dạy, tâm họ như loài khỉ vượn, cho nên Phật phải dùng biết bao phương cách mà chế ngự tâm họ, rồi mới điều phục được họ! Tỷ như con voi, con ngựa ác nghịch chẳng chịu điều phục, người ta phải gia tăng những sự trừng trị đau đớn độc hại, cho đến buốt thấu tận xương, sau đó chúng nó mới chịu điều phục. Những chúng sinh cang cường khó dạy lại cũng như vậy. Cho nên Phật phải dùng tất cả những lời khổ thiết mới có thể khiến họ vào luật.”
 
Phật Giáo là tôn giáo độc nhất trên thế gian đả có đủ can đãm thú nhận nhửng thưởng thiện phạt ác ở trên chỉ là phương tiện ngụy ảo tạm thời dùng để khuyên răng chúng sinh chứ không phải là chân lý. Dù có hay không có thiên đàng, địa ngục, niết bàn, chứng đắc, Phật Giáo củng không bao giờ sụp đỗ được mà vẫn luôn luôn sáng ngời từ hơn 2600 năm về truớc và sẻ còn soi sáng cả ngàn năm về sau.  Đơn giản, Phật Giáo không xây lâu đài trên cát dựa vào nền tảng mê tín dị đoan, đầy sai lầm, phản khoa học và thiếu căn bản vững chãi dựa vào nhửng dữ kiện lịch sữ mơ hồ hay đả xãy ra, rồi cho đó là lời tiên tri, mặc khải và trừng phạt bởi thượng đế.  Tất cả nhửng điều lưu manh, dối trá, hăm dọa, dụ dỗ này được chế tạo bởi nhiều giáo sĩ với mục đích củng cố quyền lực, cai trị, nhồi sọ con chiên ngu muội.  Col. Robert Green Ingersoll nói: Lý do nhửng tôn giáo này còn sống dai (die hard) vì tín đồ thì cuồng tín, dị đoan (superstitious) và giáo sĩ thì ngu xuẫn (stupid,) lưu manh (cunning.)
 
Ngược lại, Phật Giáo không tôn thờ kinh điển, không chấp sở, chấp trụ vào kinh điển hay thần quyền.  Con người Phật Tử chân chính không cần phải vội tin vào kinh điển nếu tự mình còn nhiều nghi vấn về lời và ý của kinh viết. Với tinh thần tự do và trí tuệ, người Phật Tử có quyền nêu lên nhửng nghi vấn nếu nghĩ đó là nhửng lời ngụy tạo lời Phật thuyết. Quan trọng hơn, không phải lúc nào củng mù quáng, cả nể, không dám nêu câu hỏi đúng sai, ngu muội vội tin theo nhửng bài thuyết pháp của Tăng Ni.  Ngay cả cho dù đúng là lời Phật dạy củng không phải cuồng tín, vội vàng tin theo mà phải kiếm chứng, tìm hiễu, tự mình thực hành và chứng nghiệm trước khi tin theo. Phật Giáo củng không phủ nhận hay chấp nhận vào thần linh và cứu rỗi.  Tóm lại, Phật Giáo không hẵn là vô thần, cho dù bị gọi là vô thần củng không gì là xấu xa, sai quấy như ngoại đạo gán cho. Họ tưởng có thể phỉ báng và đồng hoá Phật Giáo với nhửng tà giáo, với chủ nghỉa vô thần, hay với các quan niệm vô thần (atheism, agnosticism,) có đầu óc cởi mở, đầy tự do tiến bộ, hoài nghi hay không tin vào thần quyền (God,)  ngày nay.  Điễm đặc thù (unique,) Phật Giáo là đạo (the way, con đường) của giác ngộ (enlighten,) bất vị kỹ, không yếm thế, đầy trí tuệ Bát Nhã, đầy đức tánh bi trí dũng, và đầy lòng từ bi quãng đại, nguyện cứu độ tất cả chúng sinh.
 
“Chính Đạo, Nguyên Lý, Chính Nghĩa tự có tính thuyết phục.” Từ Bi, Nhân Nghĩa, Đạo Đức tự có tính cảm hóa.  Sự thật là chân lý!  The truth will set us free!
 
So, “Sit down before fact like a little child, and be prepared to give up every preconceived notion, follow humbly wherever and to whatever abyss Nature leads, or you shall learn nothing.” – T. H. Huxley (The Holographic Universe: 12 Keys for Higher Awareness, by Evelyn on December 10, 2012)
 

Welcome to Vô Tự Quan của Vô Tự Chân Kinh!
Ngã Phật Từ Bi!
Lê Huy Trứ

Mục Lục
\
 
Lời Nói Đầu Của Cái Ngã & Kết Luận Của Cái Sân Si2
1.     Trí Tuệ Bát Nhã và Khoa Học Thực Nghiệm.. 15
1.1       Chân Lý Tối Thượng. 19
1.2       Lý Bất Nhị20
1.3       Lý Nhất Thể. 23
1.4       Tục Đế Đối Với Chân Đế. 24
1.5       Chứng Nghiệm Về Vạn Vật Đồng Nhất Thể. 27
1.5.1        Lý Thuyết Khoa Học Hiện Đại Về Vạn Vật Nhất Thể. 28
1.5.2        Nghịch Lý EPR.. 29
1.5.3        Quan Niệm Của Phật Giáo Về Vạn Vật Nhất Thể. 34
1.5.4        Vũ Trụ Có Mấy Chiều?. 35
1.5.5        Vũ Trụ Trong Vũ Trụ. 38
1.6       Quan Niệm Vũ Trụ, Thời Gian Trong Phật Giáo. 43
1.6.1        Kiếp Và Sátna. 43
1.6.2        Thời Gian Vô Thủy Vô Chung. 44
1.6.3        Thời Gian Và Không Gian Trên Phương Diện Tục Đế Và Chân Đế  46
1.6.4        Thời Gian Trong Vật Lý Học Hiện Đại47
1.6.5        Vũ Trụ, Thời Gian và Không Gian Trong Kinh Hoa Nghiêm.. 50
1.7       Tái Khám Phá (Resdiscovery)53
1.8       Diễn Giải Của Tác Giả. 57
1.9       Cực Ngu Cực Khôn. 59
1.10     Đại Y Dược Vương. 60
2.     A Lại Da Thức Và Mạc Na Thức. 62
2.1       Ngũ Uẩn. 62
2.2       A Lại Da Thức. 63
3.     Chân Như Tịnh Tĩnh. 64
3.1       Chân Không Diệu-Hữu. 65
3.2       Vô Lượng Công Đức. 66
4.     Diệu Pháp Chân Kinh. 66
4.1       Như Thị Ngã Văn. 67
4.2       Quán Âm Thần Chú. 69
4.3       Thần Chú Là Gì?. 71
4.4       Thần Thông Quãng Đại72
4.4.1        Lục Thần Thông. 73
4.4.2        Làm Sao Để Có Được Lục Thông?. 75
5.     An Tâm Kiến Tánh. 76
5.1       Ưng Vô Sở Trụ Nhi Sanh Kỳ Tâm.. 82
5.2       Kim Cang Bát Nhã Ba La Mật Đa. 83
5.3       Pháp Bảo Đàn Kinh, Phẩm Bát Nhã Thứ 2 Lược Giải84
6.     Như Huyễn Như Mộng. 87
6.1       Giấc Mộng Nam Kha. 88
6.2       Bài Kệ Lục Như. 88
6.3       Quan Công Đốn Ngộ. 89
7.     Giác Ngộ Thành Phật91
7.1       Vô Sở Vô Trụ. 91
7.2       Không Có Thành Cái Gì Hết92
8.     Con Đường Tìm Giác Ngộ Của Đức Phật93
9.     Tứ Diệu Đế. 95
9.1       Khổ Đế. 95
9.2       Nhân Đế (Tập Đế)95
9.3       Diệt Đế. 97
9.4       Đạo Đế. 97
10.       Đạo Phật Là Đạo Của Trí Tuệ. 98
11.       Chúng Sinh Khó Giác Ngộ. 107
11.1     Khó Giác Ngộ Chứ Không Phải Là Không Thể Giác Ngộ. 110
11.2     Vạn Pháp Như Không. 114
11.3     Không Trụ Tướng Phật Mà Sanh Tâm.. 115
11.4     Không Trụ Tướng Pháp Mà Sanh Tâm.. 116
11.5     Không Trụ Vô Thượng Chánh Đẳng Mà Sanh Tâm.. 117
12.       Tập Quán Đối Với Vũ Trụ Và Vạn Vật118
13.       Nhục Nhãn Trần Tục Của Con Người120
14.       Lý Vô Thường. 125
14.1     Hạnh Vô Thường. 126
14.2     Thân Vô Thường. 129
14.3     Sátna Vô Thường. 130
14.4     Sanh Diệt Vô Thường. 130
14.5     Tự Tánh Vô Thường. 131
14.6     Luật Vô Thường Của Vũ Trụ. 132
14.7     Kinh Pháp Đàn, Phẩm Đốn Tiệm Thứ 8. 132
15.       Không Tu Cũng Thành Phật134
16.       Tứ Niệm Xứ. 137
17.       Vô Thượng Bồ Đề, Vô Thượng Niết Bàn. 137
17.1     Phật Hoàng Trần Nhân Tông. 138
17.1.1      Cư Trần Lạc Đạo. 140
18.       Tu Tại Gia. 142
19.       Tạm Kết143
References:145
 

Table of Figures
\
Figure 1 Albert Einstein on NBC.. 18
Figure 2 Biểu đồ phản ứng phân hạch Uranium 235. 21
Figure 3  Sơ đồ Thập nhị nhân duyên của Phật Giáo. 22
Figure 5 Vũ trụ (Binary Information) 4 diện tích Planck. 34
Figure 4  Gödel & Sự kết thúc của Vật lý, Stephen Hawking. 39
Figure 6 Black hole bridge to another Universe (Image: Shutterstock)55
Figure 7 Are wormholes the solution?. 56
Figure 8 Nhất Điểm.. 57
Figure 9 Black Hole. 57
Figure 10  Satellite orbiting Earth is guided by the spacetime curvature generated by the Earth's mass (Photo: NASA)58
Figure 11 Đức Quán Âm Tứ Thủ, Bổn Tôn của nhiều thế hệ hành giả Mật giáo. 71
Figure 12 Thần chú được minh họa bằng Tạng ngữ. 72
Figure 13 Long Thần Bão Hộ. 72
Figure 14 Thangka Painting of Buddha. 76
Figure 15 Lục Tổ Huệ Năng. 78
Figure 16 Tranh Đức Phật và các Bồ Tát87
Figure 17 Quan Công. 90
Figure 18 Phật Thích Ca Mâu Ni đạt vô thượng đẳng giác. 94
Figure 19  Sơ đồ Thập Nhị Nhân Duyên từ Vô Minh cho tới Lão Tử. 96
Figure 20  The Wheel of Life. 97
Figure 21 Tất cả những hạt cát đều độc nhất (unique,) kính hiễn vi, phóng đại 250 lần. 121
Figure 22  Một hạt cát biễn được phóng đại bởi Yanping Wang. 121
Figure 23 Một hạt cát San Hô (Coral Sand) phóng đại 100 lần. 122
Figure 24 Thói quen nhận thức tạo thành vật123
Figure 25 Xoán Ốc ngoài tầm kiểm soát của mắt123
Figure 26 Tại sao không ai đồng ý với màu sắc của chiết áo này?. 124
Figure 27 Đền Thờ Phật Hoàng Trần Nhân Tông. 138
Figure 28 Tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông. 140
Figure 29 Bài Phú Cư Trần Lạc Đạo. 141
Figure 30 Thiền Sư Nhật Bản. 142
 


Lý nhân duyên của Phật Giáo rất phù hợp với khoa học hiện đại bởi vì khoa học là môn học phân tích sự vật đả thấy rỏ vật chất không tự có mà được kết hợp với nhiều thành phần do nhiều nguyên tố tạo thành bởi nhửng nhân duyên.  Phật giáo nói rằng không có cái gì tự nhiên mà có. Phàm trong thế giới hiện tượng, mọi sự vật đều do nhân duyên kết hợp mà thành, chính mối liên hệ nhân duyên mà chúng sinh thấy là hiện tượng, là vật này vật nọ, có sự phối hợp với lục căn trong cơ thể của mình, thành lục thức, thành sự vật, hiện tượng. Chứ không có sự vật hay hiện tượng gì độc lập tồn tại.
 
Đau khỗ, phiền não, sợ hải, hoang mang, lo lắng và điên đảo là do ngu muội, tâm bất tịnh mà sanh. Vì không tự sanh nên không có tự tính; do nhân duyên kết hợp mà thành, chính mối liên hệ nhân duyên mà chúng sinh thấy là hiện tượng, là vật này vật nọ, có sự phối hợp với lục căn trong cơ thể của mình, thành lục thức, thành sự vật, hiện tượng vì thế nên chấp thật.
 
Đức Phật nói, "Phàm có sợ hãi nào khởi lên, này các Tỷ Kheo, tất cả sự sợ hãi đó khởi lên từ người ngu, không phải từ người hiền trí. Như vậy người ngu có sợ hãi, người trí không sợ hãi, người ngu có nguy hiểm, người trí không có nguy hiểm, người ngu có tai họa, người trí không có tai họa.  Này các Tỷ Kheo, không có sợ hãi đến với người trí, không có nguy hiểm đến với người trí, không có tai họa đến với người trí," Tăng Chi, III-1.
 
Trong kinh A Hàm, Đức Phật dạy, thấy được lý nhân duyên thì thấy Pháp, thấy đạo hay thấy Phật.  Con người củng như vạn vật trên thế gian đều do nhân duyên sanh nên không chủ thể, không cố định chẳng qua duyên hợp tạm có, duyên hết hoàn không. Hiểu lý nhân duyên mới hiểu được chữ không (không tự tánh, không thực thể) trong kinh Bát Nhã.  Các Pháp do duyên sinh như huyễn như hoá.  Kinh Kim Cang nói, “Nhất thiết hữu vi pháp, như mộng huyễn bào ảnh.” Thiền Sư Đạo Hạnh đời Lý có bài kệ:
 
Tác hữu trần sa hữu
Vi không nhất thiết không
Hữu không như thủy nguyệt
Vật trước hữu không không
 
Tạm dịch
 
Có thì muôn sự có
Không thì tất cả không
Có không trăng đáy nước
Đừng mắc có không không

1.      Trí Tuệ Bát Nhã và Khoa Học Thực Nghiệm

Trí Tuệ Bát Nhã, thần thông quãng đại, nhận thức được thực tướng của vạn Pháp.  Trí Tuệ (wisdom) bao gồm cả kiến thức bác học, kiến giác, chứng nghiệm, tâm lý, tâm linh...Khoa học Tây Phương (scientia từ gốc Latin) định nghĩa là kiến thức (knowledge.) Nhưng khoa học chỉ chú trọng đến thực dụng, chuyên môn nghiên cứu, khảo sát, thí nghiệm, chứng minh những hiện tượng, dữ kiện của vật lý.  Cho nên, khoa học chỉ là một phần của trí tuệ bát nhã trong Phật Pháp nhưng vẫn giới hạn trong hữu vi, hữu thường (permanent) và nhị nguyên (dualism.)  Khoa học hiện đại chỉ mới gỏ cửa vô tự quan của Phật Pháp, chứ chưa chứng minh được tất cả những gì mà Phật đả kiến ngộ và dạy hơn 2500 về trước về lý nhất thể (singularity,) Không của Không (emptiness of emptiness,) Bất Nhị (Non-dualism,) Vô Thường (Impermanent,) luật Nhân Qủa (Cause & Effect,) Thập Nhị Nhân Duyên (12 causal conditions,) vũ trụ, nhân sinh quan, ...  Cho nên chúng ta không thể nói, khoa học đả chứng minh Phật Giáo mà là ngược lại. Phật Giáo đả đi trước khoa học hơn 2500 năm về trước và sẻ vượt xa khoa học cả ngàn năm về sau.
 
Sir Edwin Arnold, người nổi tiếng về cuốn thơ Ánh Sáng Á Châu (The Light of Asia,) khẳng định rằng, "Tôi thường nói, và tôi sẽ còn nói hoài, là giữa Phật-Giáo và Khoa Học tân tiến có một mối ràng buộc trí thức gần gũi."  (I have often said, and I shall say again and again that between Buddhism and modern Science, there exists a close intellectual bond.)
 
Tiến sĩ Radhakrishnan, "Nếu Phật Giáo hấp dẫn đối với trí óc tân tiến đó là vì Phật Giáo có tinh thần khoa học, thực nghiệm, chứ không phải là dựa trên bất cứ giáo điều nào" (If Buddhism appealed to the modern mind it was because it was scientific, empirical and not based on any dogma.)
 
Bertrand Russell, nhà triết học và toán học nổi tiếng hoàn cầu, trong cuốn Lịch Sử Triết Học Tây Phương (History of Western Philosophy) đã viết, "...Phật-Giáo là một tổ hợp của triết lý suy cứu và triết lý khoa học.  Phật  Giáo ủng hộ phương pháp khoa học và theo phương pháp này để tới một cứu cánh có thể gọi là thuần lý.  Phật Giáo còn đi xa hơn khoa học vì khoa học bị giới hạn bởi những dụng cụ vật lý." (..Buddhism is a combination of both speculative and scientific philosophy.  It advocates the Scientific method and pursues that to a finality that may be called rationalistic...It takes up where science cannnot lead because of the limitations of the latter's physical instruments.)
 
Học Giả Egerton C. Baptist (1915-1983), viết trong cuốn “Siêu Khoa Học của Đức Phật” (Supreme Science of the Buddha) như sau:
 
Phật Giáo bắt đầu ở chỗ khoa học chấm dứt. Khoa học không cho chúng ta sự bảo đảm gì ở nơi đây. Nhưng Phật Giáo có thể đáp ứng sự thách thức của thuyết nguyên tử, vì kiến thức ở trên mức bình thường của Phật Giáo bắt đầu ở nơi mà khoa học chấm dứt. Và điều này khá rõ ràng cho bất cứ ai đã nghiên cứu về Phật Giáo. Bởi vì, qua thiền định, những cấu tử cỡ nguyên tử tạo thành vật chất đã được thấy và cảm nhận, và những sự khổ, với sự sinh và diệt của chúng, đã tự tạo ra trong cái mà chúng ta gọi là linh hồn hay ngã - ảo tưởng của chấp ngã, như giáo lý của Đức Phật dạy.
 
“Buddhism begins where science ends. Science can give no assurance herein. But Buddhism can meet the Atomic Challenge, because the supramundane knowledge of Buddhism begins where science leaves off. And this is clear enough to anyone who has made a study of Buddhism. For, through Buddhist Meditation, the atomic constituents making up matter have been seen and felt, and the sorrow, or unsatisfactoriness (or Dukkha), of their 'arising and passing away' has made itself with what we call a 'soul' or 'atma' - the illusion of Sakkayaditthi, as it is called in the Buddha's teaching.”
 
J Robert Oppenheimer ( 1904-1967), Vật Lý Gia Mỹ, nói rằng:
 
“Thí dụ, nếu chúng ta hỏi, phải chăng vị trí (electron) không thay đổi? chúng ta phải trả lời “không”; phải chăng vị trí của điện tử thay đổi với thời gian? chúng ta phải trả lời “không”; phải chăng điện tử đứng yên? chúng ta phải trả lời “không”; phải chăng điện tử đang di chuyển? chúng ta phải trả lời “không”. Đức Phật đã trả lời như vậy khi được hỏi về tình trạng của cái ngã của con người sau khi chết; nhưng những câu trả lời này không quen thuộc trong truyền thống của khoa học trong thế kỷ 17 và 18.”
 
“If we ask, for instance, whether the position of the electron remains the same, we must say 'no'; if we ask whether the electron's position changes with time, we must say 'no'; if we ask whether the electron is at rest, we must say 'no'; if we ask whether it is in motion, we must say 'no'. The Buddha has given such answers when interrogated as to the conditions of a man's self after his death; but they are not familiar answers for the tradition of seventeenth and eighteenth century science.”
 
Tiến sĩ Graham Howe, nhà Phân Tâm Học nổi tiếng của Anh Quốc. đã nói như sau:
 
"Đọc một chút về Phật Giáo ta cũng có thể nhận thức được rằng, từ 2500 năm trước, Phật Giáo đã biết về những vấn đề mới về tâm lý nhiều hơn là chúng ta thường biết tới. Họ nghiên cứu những vấn đề này từ lâu và cũng đã tìm ra phương thức giải quyết chúng. Ngày nay chúng ta chỉ khám phá lại trí tuệ thông thái cổ xưa của Đông phương." (To read a little Buddhism is to realize that the Buddhists knew, 2,500 years ago, far more about modern problems of psychology than they have been given credit for. They studied these problems long ago and found the answers also. We are now rediscovering the ancient wisdom of the East.”
 
Paul Carus, tác giả cuốn sách nổi tiếng "The Gospel of Buddha," một cuốn sách đã được dịch ra nhiều thứ tiếng như Nhật, Trung Hoa, Đức, Pháp, Tây Ba Nha v...v...và là người đã bảo trợ cho Daisetz Suzuki sang Mỹ để truyền bá đạo Phật mà ông gọi là "Tôn Giáo của Khoa Học" tuy ông không phải là một Phật tử.  Paul Carus cho rằng: "Nếu các tôn giáo cổ Tây Phương được tinh khiết hóa bằng cách bỏ đi những sai lầm, nghĩa là những mê tín và điều vô lý trong đó, thì có thể hòa hợp được với Khoa học.” Paul Carus đã tán tụng Đức Phật như là: "Người đầu tiên thực chứng; người đầu tiên phát triển chủ nghĩa nhân đạo; người đầu tiên có tư tưởng tự do cấp tiến; người đầu tiên đả phá Thần tượng; và là nhà tiên tri đầu tiên về tôn giáo của khoa học."
 
Albert Einstein, nhà khoa-học nổi tiếng nhất thế kỷ 20 về thuyết tương đối trong vật-lý, đã phát biểu như sau, "Nếu có một tôn giáo nào thích nghi được với những nhu cầu khoa học tân tiến thì đó là Phật Giáo." (If there is any religion that would cope with modern scientific needs it would be Buddhism).
 
Ngoài ra, Einstein cũng còn đưa ra những nhận xét sau đây:
 
" PHẬT GIÁO KHÔNG CẦN XÉT LẠI QUAN ĐIỂM CỦA MÌNH ĐỂ CẬP NHẬT HÓA VỚI NHỮNG KHÁM PHÁ MỚI CỦA KHOA HỌC. PHẬT GIÁO KHÔNG CẦN TỪ BỎ NHỮNG QUAN ĐIỂM CỦA MÌNH ĐỂ CHẤP NHẬN KHOA HỌC, BỞI VÌ PHẬT GIÁO BAO GỒM KHOA HỌC, ĐỒNG THỜI CŨNG VƯỢT QUA KHOA HỌC. Phật Giáo là một chiếc cầu nối liền tôn giáo và những tư tưởng khoa học. Chiếc cầu Phật Giáo đã kích thích con người khám phá ra những tiềm năng lớn lao nằm sâu kín trong chính con người và trong môi trường sống chung quanh. PHẬT GIÁO SIÊU VIỆT THỜI GIAN VÀ MÃI MÃI CÓ GIÁ TRỊ."

 
Figure 1Albert Einstein on NBC
 
Nhiều nhân vật nổi danh khác củng đã đưa ra những nhận định khả quan về tư tưởng khoa học của Phật Giáo. Nhửng tư tưởng của Phật Giáo được ghi lại trong kinh điển còn đi trước khoa học mà  không có ảnh hưởng trái ngược hay mâu thuẫn đối với các khám phá mới của khoa học hiện đại.
 
Khoa học gia khi nghiên cứu và khảo sát vật chất thường dùng năm giác quan như mắt, tai, mũi, lưỡi, thân để chứng nghiệm những đối tượng của giác quan như hình tướng, âm thanh, mùi, vị, cảm giác qua sự tiếp xúc, và những thứ còn lưu lại trong ý thức. Ngoài ra khoa học thường được đặt trọng tâm trong những khái niệm về thời gian, phương hướng, vận tốc di chuyển, thứ tự, và số lượng, cộng với những máy móc, dụng cụ đo lường để đáp ứng những nhu cầu khảo sát.  Theo Đại Thừa Bách Pháp Minh Môn Luận về Duy Thức Học trong Phật Giáo, chúng ta nhận thấy rằng các khoa học gia chỉ dùng có 16% của 100 Pháp được phân loại thành 8 Tâm Pháp, 51 Tâm-Sở-Hữu Pháp, 11 Sắc Pháp, 24 Tâm-Bất-Tương Ưng Hành Pháp, và 6 Vô Vi Pháp, nghĩa là các khoa học gia chỉ xử dụng tới 11 Sắc Pháp trong đó có 5 căn là nhãn căn, nhĩ căn, tỉ căn, thiệt căn, và thân căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, và thân thể) và 6 trần là sắc trần, thinh trần, hương trần, vị trần, xúc trần, và pháp trần (hình tướng, âm thanh, mùi, vị, cảm giác do tiếp xúc, và bóng dáng của 5 trần trên còn lưu lại trong ý thức khi các căn không còn tiếp xúc trực tiếp với trần nữa), cộng với 5 tâm pháp trong số 21 tâm bất tương ưng hành pháp là thời gian, phương hướng, vận tốc di chuyển, số lượng, và thứ tự (thời, phương, thế tốc, số, và thứ đệ). (VÀI NÉT VỀ : PHẬT GIÁO & KHOA HỌC, Giáo Sư Trần Chung Ngọc)
 
Albert Einstein chỉ có dùng tới 6% não bộ của ông ta. Thử tưỡng tượng nếu chúng ta có thể xữ dụng 8% bộ não của chúng ta thì chúng ta có thể điều khiễn được vật chất.  Bộ não của chúng ta là tiễu vũ trụ trong đại vũ trụ.  Tuy nhiên, chúng sinh vì bị giới hạn của 5 căn 6 trần và của những dụng cụ đo lường, dùng vật chất đo lường vật chất, nên những khám phá và giải thích của khoa học chỉ là những kiến thức tương đối và tạm thời, không thể nào vượt qua được tầm giới hạn lý luận của vật lý để qua bến tâm linh, xữ dụng được 92% khã năng bí mật còn lại của não bộ. 
As soon as you see something,
you already start to intellectualize it.
As soon as you intellectualize something,
it is no longer what you saw.
 (Shunryu Suzuki Roshi)
Trong khi đó, Phật Giáo vẫn tiếp tục đi xa hơn, bởi lẽ Phật Pháp, ngoài sự khảo sát những đối tượng vật chất còn chú trọng nhiều đến những vấn đề tâm linh, cho nên đã vượt qua, và đi xa hơn, ngoài tầm giới hạn vật lý.  Do đó, chúng ta có thể nói Phật Giáo là một Siêu-Khoa-Học (Superscience) được thành lập trên căn bản trí tuệ Bát Nhã nhận thức được thực tướng của vạn Pháp.  Duy Thức Học của Phật Giáo là một hệ thống triết lý, phân tâm học rất đầy đủ, tiến bộ và thực tiễn hơn tất cả các hệ thống hiện đại của khoa học biện chứng và vật lý.

1.1          Chân Lý Tối Thượng

1.2          Lý Bất Nhị

Mặc dù Phật giáo cũng nói vũ trụ vạn vật là nhất thể tức chỉ là một tâm mà thôi, nhưng không thể chấp vào một, cũng không thể chấp vào nhiều, tạm gọi là bất nhị. Phật giáo có thể giải thích một cách rõ ràng và rất khoa học về việc tại sao vũ trụ vạn vật thiên hình vạn trạng, thể dạng khác nhau, không không, có có, lại đồng nhất cùng một thể tánh gọi là Phật tánh.  Mà trong Phật giáo, đó là Ưng Vô Sở Trụ Nhi Sinh Kỳ Tâm.
Thứ nhất, những hạt cơ bản cấu trúc nên thế giới vật chất đều là hạt ảo (indivisible particle,) không có thật, kinh điển gọi là hoa đốm trong hư không.  Ngày nay khoa học đặt tên là các subatomic particles.  Chúng là hạt ảo bởi vì không thể cô lập tách rời chúng khỏi môi trường hoạt động của chúng, hoặc bắt chúng đứng yên. Khi làm như vậy thì chúng biến mất.  Niels Bohr (1885-1962, nhà vật lý người Đan Mạch, giải Nobel vật lý 1922) nói “Isolated material particles are abstractions” (Hạt vật chất cơ bản cô lập là những sự vật trừu tượng- tức không phải vật thật).  These virtual particles that continuously pop into and out of existence.  Nhửng hạt ảo này nó không từ đâu tới nhưng cứ nhảy vào nhảy ra ngoài cái hiện hữu.
Thứ hai, tuy là hạt ảo nhưng chúng có cấu trúc rõ ràng, đó là cấu trúc nguyên tử của vật chất gồm có hạt proton, neutron làm hạt nhân nguyên tử, hai loại hạt này được cấu tạo từ 3 hạt quark. Ba hạt quark (2up+1down) dính chùm vĩnh viễn thành hạt proton, hoặc hạt neutron (1up+2down) bị giam mãi mãi không thể tách rời gọi là hiện tượng giam hãm (confinement.)  Sở dĩ có hiện tượng này là do tâm cố chấp vô cùng kiên cố của chúng sinh.  Nếu đạt được thần thông quãng đại, chúng ta có thể dùng tâm lực phá vỡ hiện tượng giam hãm này khiến cho vật chất biến mất hoàn toàn, siêu việt hơn cả vụ nổ hạt nhân. Nổ hạt nhân chẳng qua là phá vỡ hạt nhân nguyên tử của nguyên tố này để cho ra nguyên tố khác, đồng thời giải phóng một số lượng lớn năng lượng.  Như ví dụ dưới đây,  khi  vụ nổ hạt nhân Uranium 235 xảy ra:

Figure 2Biểu đồ phản ứng phân hạch Uranium 235
Trong biểu đồ, hạt nhân U235 bị phân rã thành U236, Kripton và Barium.  Còn khi phá vỡ hiện tượng giam hãm thì vật chất biến mất hoàn toàn và có thể phục nguyên trở lại ở một vị trí khác trong không gian, có thể rất xa nơi biến mất mà không cần chút thời gian nào bởi vì khoảng cách không gian chỉ là ảo.  Đây là mơ ước của nhân loại – di hành trong vũ trụ, time traveling mà khoa học cố đạt cho được nhưng sẻ không bao giờ thực hiện được ước mơ đó nếu không đem lý thuyết Phật Giáo vào phương trình nghiên cứu của con người.
Thứ ba, cấu trúc ảo của vật chất, tự nó không có thật, nhưng trong điều kiện nào thì nó sẽ hiện hữu? Điều kiện đó có thể dưới sự hướng dẫn của Chánh Biến Tri (Tri thức, Tâm thức, Creator, mà Ki Tô Giáo gọi là Thượng Đế, hay God) cấu trúc ảo hình thành được vạn vật, mà sinh vật thượng đẳng là con người với các giác quan và bộ não.  Con người cũng chỉ là một cấu trúc ảo, nhưng nó có khả năng tri giác và tổng hợp các tri giác đó thành tưởng tượng và tư duy (Phật giáo gọi là thế lưu bố tưởng.)  Nó có khả năng tiếp xúc với các cấu trúc ảo khác và nhận thức thành vật như sinh vật, thành phố, đất đai, sông núi, sinh vật, tinh tú, thiên hà, vũ trụ.  Vì tất cả chỉ là tưởng tượng hay như holography chứ không có thật, nhưng chúng sinh vì vô minh tưởng là thật.  Vô minh là mắt xích đầu tiên của một chuổi 12 nhân duyên tạo thành cuộc sống thế gian. Đó chính là thuyết Thập Nhị Nhân Duyên của Đạo Phật như sơ đồ dưới đây.
VÔ MINH →HÀNH→THỨC→DANH SẮC→LỤC NHẬP→XÚC→THỌ→ÁI→THỦ→HỮU (hiện hữu, tồn tại) →SINH (Đời sống, Sinh sản)→LÃO TỬ (già chết)


Figure 3  Sơ đồ Thập nhị nhân duyên của Phật Giáo
 
Quán Thập Nhị Nhân Duyên
Chúng sanh, si che lấp (vô minh)
Rồi mới khởi “tâm hành”
(quá khứ, hiện tại, vị lai)
Vì từ “hành” duyên khởi
Tùy “hành” vào lục đạo
Do nhân duyên chư “hành”
“Thức” thọ “thân lục đạo”
Vì có chấp lấy thức
Tăng trưởng nơi “danh sắc”
Vì “danh sắc” tăng trưởng
Do đó sanh “lục nhập”
Giải thích: Vì có đại khổ ấm tụ tập, nên phàm phu vô trí, mà sanh khởi cái căn bản chư hành của sanh tử này, người trí thì chẳng có khởi. Do sự thấy như thực, thì vô minh diệt, vì vô minh diệt, thì chư hành cũng diệt, vì nhân diệt nên quả cũng diệt. Tu tập cái trí quán thập nhị nhân duyên sanh diệt như thế, nên cái sự ấy diệt. Vì sự ấy diệt, cho đến sanh, lão, tử, ưu bi (ưu sầu, bi thảm), đại khổ ấm đều như thực diệt hết. Nếu pháp có thể diệt, thì chẳng phải pháp thật, pháp thật thì chẳng có sanh diệt.

1.3          Lý Nhất Thể

1.4          Tục Đế Đối Với Chân Đế

1.5          Chứng Nghiệm Về Vạn Vật Đồng Nhất Thể

1.5.1      Lý Thuyết Khoa Học Hiện Đại Về Vạn Vật Nhất Thể

1.5.2      Nghịch Lý EPR

Năm 1935, Albert Einstein, Boris Podolsky và Nathan Rosen (EPR) đã công bố một bài báo trên tạp chí Physical Review mà sau này thường được gọi là nghịch lý EPR. Họ lý luận rằng, Theo cơ học lượng tử (Quantum Mechanics,) người ta có thể chế tạo ra một lượng tử vướng víu (quantum entangled,) điều đó có nghĩa về mặt toán học là một cặp hạt (a pair of quantum) mà các tính chất của các hạt không độc lập (not independent) với nhau mà liên quan (interdependent) với nhau.
Nếu xét hai hạt tương quan lượng tử và tách chúng ra xa nhau. Khi đo tọa độ của hạt thứ nhất thì sẽ biết được tọa độ của hạt thứ hai, vì chúng liên đới lượng tử.  Song bây giờ, nếu lại đo xung lượng của hạt thứ hai ta lại có thể biết được xung lượng của hạt thứ nhất.  Như thế, ta có thể đồng thời đo được tọa độ lẫn xung lượng của mỗi hạt, điều này trái với nguyên lý bất định Heisenberg của cơ học lượng tử.  Đó là nghịch lý EPR. 
Theo tôi nghỉ đây là quả xảy ra trước nhân (effect precedes cause.) Tôi chưa tìm thấy kinh điển nào nói đến chuyện này.  Hạt lượng tử thứ nhất là nhân (cause), và hạt kia là quả (effect.)  Chưa kịp đo được phản ứng của cái nhân; mà cái quả đả liên đới xãy ra trước cái nhân.  Trong nhân có quả, trong quả có nhân như sóng trong đại dương, không biết đợt nào trước, đợt nào sau. Chuyện gieo nhân, gặt quả trong đạo Phật thì có nhiều người đả giảng rồi nhưng chuyện gieo quả rồi chờ nhân thì tôi đang còn cố công tìm hiễu.  Chúng ta điều biết con người sợ quả, bồ tát sợ nhân.  Nếu tâm tạo được cái quả rồi chờ cái nhân tới thì chúng ta có thể thay đổi được nhân quả?  Tuy nhiên đó chỉ là cái tham vọng của khoa học và con người chứ không phải là mục đích tối thượng của Phật Giáo là vượt qua bờ mê, bể khỗ, luân hồi, thoát khỏi vòng nhân quả để giác ngộ.
Cho đến hôm nay, người ta vẫn không biết thực tại là gì. Thực tại do tâm?  We create the reality? Có một điều có vẻ chắc chắn nhất là thế này: Thực tại là cái gì đó nhiều chiều hơn không gian ba chiều của chúng ta. Phải chăng thế giới này là một projection (hình chiếu) của thực tại mà thôi. Chúng ta tạm gọi thực tại là một cái x nào đó thì vũ trụ này của chúng ta là một mảnh chiếu của thực tại trong không gian ba chiều này? Thí dụ như thuyết String theory (lý thuyết dây tơ,) hoặc vật chất tối (dark matter) hay các lý thuyết khác v.v… tuy mỗi nhà khoa học diễn giãi khác nhau, nhưng phải chăng thực tại là một cái gì đó nhiều chiều hơn (multiple dimensions) mà con người rất khó tiếp cận với nó, vì ngôn ngữ và tri thức của con người bị không gian ba chiều quy định, và giới hạn mất rồi.
Trong hướng đó, David Bohm, một nhà vật lý học lượng tử xuất sắc, đã đề ra một mô hình, các hạt (particles) chúng ta đang thấy, khi ẩn khi hiện đó, mà Bát Nhã Tâm Kinh gọi là, Sắc tất thị không, Không tất thị sắc.  Những hạt hay sóng (waves) này tuy vận động như vậy nhưng chúng nhận thông tin (information) từ một quantum potential, từ một trường lượng tử (quantum field.) Trường lượng tử điều khiển các hạt bằng thông tin, tương tự như wireless, remote control. Theo David Bohm, trường lượng tử đó có tính chất bất định xứ (nonlocal, vô sở) không biết tới không gian, nó tác động tức thì nhưng vô trụ.  David Bohm còn đi xa hơn, ông nói ánh sáng không phải là hiện tượng vật lý mà là một hiện tượng tâm lý. Chúng ta hiểu theo quan điễm của Phật Giáo đó là trường lượng tử chứa tâm, chứa thức mà vạn pháp duy thức là điều đã được Huyền Trang tổng kết trong bộ kinh Thành Duy Thức Luận.  Lục Tỗ đả dạy, “Ưng vô sở trụ, nhi sinh kỳ tâm!”
Những thí nghiệm trong năm 2008 của nhóm Nicolas Gisin và Đại học Geneva Thụy Sĩ chứng tỏ dứt khoát rằng Einstein đã sai lầm. Các thí nghiệm này cho chúng ta biết rằng: các tính chất của các hạt “không tồn tại” trước khi các tính chất đó được quan sát bởi một thiết bị đo đạc. Tính chất bất định xứ của lượng tử cho chúng ta biết rằng quan niệm của chúng ta về không gian là ảo tưởng, không gian không có thật, vì nếu không gian có thật (realism) thì phải có định xứ (locality.)  Tính chất bất định xứ còn tiết lộ một việc “động trời” khác là số lượng cũng không có thật. Hai photon ở cách xa nhau cũng chẳng khác gì cùng một photon. Điều này khiến chúng ta nhớ rằng Phật giáo từ lâu đã nói Tâm là bất nhị. Bất nhị không phải là hai cũng không phải là một (non dualism.) Thực tại, lượng tử rõ ràng là như vậy. Chúng ta nói đó là hai photon khácnhau hay cùng một photon đều không đúng.  Hệ quả quan trọng là “người với ta tuy hai mà một” sự phân biệt 7 tỉ người trên hành tinh chỉ là ảo tưởng, vì 7 tỉ người đó xuất phát từ một thực tại bất nhị mà Đức Phật và các thiền sư giác ngộ đã đích thân chứng nghiệm.  Có lẽ David Bohm là người giác ngộ và hiểu rõ nhất như đả thấy ở đoạn trên.
Gần đây, Maria Chekhova và các đồng sự tại Viện Khoa Học Ánh Sáng Max Planck và Đại học Moscow vừa tạo ra những trạng thái lượng tử chứa tới 100,000 photons, và tất cả chúng đều bị vướng víu với nhau (quantum entanglement.)   Họ tạo những xung ánh sáng trong một trạng thái “chân không nén (condensed space)” và nhóm nghiên cứu tìm thấy sự vướng víu trở nên mạnh hơn khi số lượng photons có trong tăng trưởng theo tỷ lệ thuận, trong điều kiện lượng tử, 1= 100,000. Nhưng đó chưa phải là giới hạn, không có giới hạn nào, một có thể bằng vô cực hay ngược lại (1 = ∞.) Điều này, càng cho thấy rõ toán học chỉ là tùy tiện, chủ quan của con người, nay thế này, mai thế khác, trúng sai chỉ là tương đối trong quá trình không gian và thời gian nghiên cứu, quan sát và chứng minh.
Cơ học lượng tử tương quan (Relational Quantum Mechanics) mong làm sáng tỏ vấn đề, đả kết luận, đã đến lúc chúng ta cần xét lại hình ảnh của thế giới bên ngoài.  Thực tế khách quan không phải là một thực tế tuyệt đối cũng không phải là một thực tế độc lập mà chỉ là một thực tế tương quan.  Đơn giãn hóa, sự thật chỉ là tương đối.
Ý nghĩa cụ thể, vật chất (sắc, matter, form) không có thật, nhưng chúng ta vẫn thấy có vật, vì cái mà chúng ta thấy là sự tương tác giữa các giác quan phàm tục của chúng ta đó là lục căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân thể, não bộ) cùng  với luật nhân quả, và 12 mối quan hệ nhân duyên (tương quan) của các cấu trúc ảo của vật chất.  Cấu trúc ảo là những hạt ảo quarks và electrons cấu trúc thành protons, neutrons, hạt nhân nguyên tử, nguyên tử, phân tử và cuối cùng là thế giới, sinh vật, con người.  Vật thì không thật sự hiện hữu, nhưng những hạt ảo làm thành cấu trúc ảo, và chúng ta thấy và tương tác với mối quan hệ giữa các cấu trúc ảo đó. Điều này đã được Heisenberg, (1901-1976,) một nhà vật lý, và lý thuyết  gia người Đức, người phát minh ra nguyên lý bất định (the law of uncertainty,) nói rõ,  “Atoms and elementary particles…form a world of potentialities or possibilities, rather than one of things or facts…atoms are not things.” Tạm dịch: Nguyên tử và các hạt cơ bản…hình thành một thế giới tiềm thể hay có khả năng hiện hữu, chứ không phải một thế giới của vật thể hay sự vật có thật…Nguyên tử không phải là vật [matter.])
Điều kiện để các tiềm thể (potentialities) hay khả năng (possibilities) đó hiển thị thành vật, sau sự hình thành của lục căn trong chúng sinh mà tâm ta cho là thực tế.  Hay là, lục căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân thể, não bộ) nhìn nhận thấy vật theo kinh nghiệm đo đạt của lục căn tiếp xúc với lục trần, rồi thì lục thức mà tâm tin đó là thật.   Những cấu trúc ảo mà Phật giáo gọi là lục trần đó là sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp;  đó là sáu đối tượng của sáu loại giác quan.  Sự tiếp xúc của lục căn và lục trần tạo ra lục thức (thấy, nghe, ngửi, nếm, cảm giác tiếp xúc, ý thức.)
Vậy cái thực tế tương quan mà Relational Quantum Mechanics đề cập, chính là 18 giới (lục căn, lục trần, lục thức) của Phật giáo.  Nhưng kinh điển Phật giáo còn đi xa hơn khi nói rằng không phải chỉ có lục thức, còn hai thức nữa mà giới khoa học còn hơi xa lạ, đó là Mạt Na Thức và A Lại-Da Thức. Mạt Na Thức chính là tâm thức phân biệt chấp ngã của chúng sinh.  A Lại-Da Thức chính là toàn bộ thông tin hình thành nên vũ trụ (complete universal information, knowledge, history of universe(s,) của vạn vật và đời sống của chúng sinh lẫn con người.  Biết được những điều này thì đạt được vô thượng chánh đẳng chánh giác (samma-sambuddha.)
Đây là một kết luận quan trọng của Relational Quantum Mechanics không chỉ đối với vật lý hay khoa học nói riêng mà là một kết luận quan trọng về nhận thức luận của triết học nói chung.  Phật giáo từ lâu đã có thuyết Thập Nhị Nhân Duyên tương quan với Relational Quantum Mechanics của vật lý học lượng tử ngày nay.
Bất đẳng thức Bell bị vi phạm trong các thực nghiệm lượng tử cho thấy rằng các vật thể không có tính chất nội tại nào cả, liệu đó có phải là phủ nhận sự tồn tại của thế giới bên ngoài mà vật lý mong muốn mô tả hay không? Nên nhớ rằng Phật pháp từ lâu đã nói rằng tất cả các pháp đều không có tự tánh.  Hay nói cách khác tánh Không là bản chất của vạn pháp.  Tánh Không của vạn vật không phải chỉ thể hiện trong thế giới lượng tử mà nó còn thể hiện trong thế giới Ta Bà. Thế giới Ta Bà (Samsāra, hay Saha tiếng Phạn ngữ) có nhiều giới nhưng khoa học chỉ có biết tới được một giới tục đế mà thôi.
Theo Pháp môn Tịnh Độ, Ta Bà có nghĩa là ráng chịu đựng, vì chúng sinh ở trong cõi này chịu các phiền não, tham sân si bức bách, làm các điều ác, xoay quanh trong ba nẻo sáu đường, lại cứ cam lòng nhẫn chịu không mong ngày ra khỏi. Nhân loại sống trong cõi này đều giả tạm, vô thường, không thật vì suốt cả cuộc đời bị sinh, lão, bệnh, tử, tiền tài, danh vọng chi phối, bức bách thật là khổ não. Ta Bà không phải chỉ có một thế giới tục đế mà chúng sinh (sential beings) đang ở, mà nó gồm cả những vũ trụ với hàng hà đại thiên thế giới, trong phạm vi hóa độ của Phật Thích Ca Mâu Ni.  Ngoại Ta Bà ví như Cực Lạc.  Cực là rất, lạc là vui. Trong Kỳ Viên Hội, Đức Phật gọi ngài Xá Lợi Phất dạy rằng, “Cõi đó vì sao gọi là Cực Lạc? Vì chúng sinh trong cõi đó không có các điều khổ, chỉ hưởng thuần những sự vui, nên gọi là Cực Lạc.”  Đức Phật giải thích theo pháp tục đế, chỉ có tính cách tương đối, cho đa số chúng sinh dể hiểu mà thôi.  Theo tôi hiểu, Ta Bà là Cực Lạc; Cực Lạc là Ta Bà.  Ta Bà là Ta Bà; Cực Lạc là Cực Lạc.   Vui và Khổ chỉ là ảo tưởng của vô minh.  Ta Bà và Cực Lạc tự tâm thức !
  Càng nghiên cứu thế giới bên ngoài, càng dẫn tới kết luận rằng nội dung của ý thức là thực tại tối hậu.  Hạt chỉ hiện hữu khi được quan sát, và như thế thực tại của hạt nhân tạo ra (quả, cause)rằng ý thức là yếu tố cơ bản của thực tại.
Von Neumann (1903-1957,) nhà toán học người Mỹ gốc Hungary, có nhiều đóng góp cho vật lý lượng tử và khoa học máy tính, phát biểu, “Nothing would be real unless consciousness exists, that all real things are constituents of consciousness – which is a complete reversal of materialism.”  Không có cái gì là thật trừ phi ý thức hiện hữu, tất cả vật thật đều cấu thành từ ý thức, điều này hoàn toàn trái ngược với chủ nghĩa duy vật.
Niels Bohr (1885-1962,) nhà vật lý người Đan Mạch, giải Nobel vật lý 1922 nói, “Isolated material particles are abstractions.”  Hạt vật chất cơ bản cô lập là những sự vật trừu tượng- tức không phải vật thật.
Phát biểu của các nhà khoa học hàng đầu thế giới kể trên có ý nghĩa gì ? Nếu các hạt hạ nguyên tử như quarks, electrons chỉ là hạt ảo, chúng không tồn tại khi bị cô lập, và nguyên tử, viên gạch cơ bản của thế giới vật chất không phải là vật (phát biểu của Heisenberg,) như vậy chủ nghĩa duy vật hoàn toàn bị sụp đổ, vì không còn vật để “duy” và vật lý học cũng hoàn toàn sụp đổ vì tính chất duy vật, khách quan, thực tế là không có (emptiness of emptiness.)  Đó chính là ý nghĩa chủ yếu về mặt triết học của The End of Physics (Ngày Tàn của Vật lý học) trong tác phẩm của John Horgan, còn việc con người vẫn tiếp tục phát minh sáng chế để làm cho cuộc sống tiện nghi hơn, đời sống sung sướng hạnh phúc hơn, khỏe mạnh sống lâu hơn, đồng thời chế tạo hỏa tiễn, máy bay chiến đấu tàng hình, tàu ngầm điện tử, chiến hạm nguyên tử, bom nguyên tử để chuẩn bị chiến tranh đưa nhân loại và thế giới đến hiễm họa tận thế và diệt vong cũng chỉ là những chuyện nhỏ nhặc của phàm tục.  Nhìn bên ngoài thì chủ nghĩa duy vật thắng thế, vì quanh ta là cuộc sống vật chất, các thành phố, đường sá, nhà cửa, xe cộ, đồ dùng, lụcđịa, núi non, sông ngòi, sinh vật, biển đảo, nguồn năng lượng, TV, computers, smart phones, …tất cả đều là vật chất.  Nhưng trong thâm tâm của các nhà vật lý học có trình độ của thiện tri thức đã nhận thấy, vật chỉ là ảo, nguyên tử không phải là vật (matter. )  Nên bao nhiêu vật chất mà chúng ta thấy chỉ là cơ chế tương quan lượng tử (Relational Quantum Mechanics.)  Điều đó cũng giống như ta thấy trong cuốn phim, có cuộc sống, có con người, có nói năng, có yêu đương, vui buồn, đau khổ, sung sướng, già bệnh, sống chết, ... nhưng tất cả chỉ là ảo.  Và cuộc đời mà ta đang sống cũng tương tự như giấc mơ – tĩnh giấc dậy, nồi kê chưa chín. Craig Hogan, Giáo Sư Thiên Văn và Vật Lý của Đại Học Chicago, Giám Đốc Trung Tâm Fermilab về Hạt Cơ Bản của Vật Lý Thiên Văn, nói rằng: vũ trụ mà chúng ta sống cũng chỉ là số (binary,) giống y như tin học (information,) nhưng cao cấp hơn rất nhiều lần thôi (multiple higher dimensions.) Cuốn phim trên màn hình mới chỉ là cuộc sống trong không gian 3 chiều (dài rộng và thời gian) và chỉ có sự tham dự của 3 thức (thấy, nghe, ý thức.)  Còn cuốn phim vũ trụ đời thường của chúng ta diễn ra trong không gian 4 chiều (dài, rộng, cao, thời gian) có sự tham dự của 8 thức (thấy, nghe, ngửi, nếm, tiếp xúc, ý thức, mạt-na thức, a-lại-da thức.)  Khoa học đả nghỉ đến không gian 9 chiều và 1 chiều của thời gian (10 higher dimensions – 9 space dimensions and 1 dimension of time.)  Tôi thiết nghỉ, có tới nhiều dimensions hơn thế nữa mà khoa học chưa tìm ra.
Một nhà khoa học khác là Craig Hogan còn trình bày lập luận của ông một cách rất thuyết phục để nói rằng vũ trụ có bản chất là số trong bài viết nhan đề “Is Space Digital” Phải chăng vũ trụ là số binary, 1,0?
Theo lý thuyết của Hogan, mọi vật trong thế giới 3D trong thế giới của chúng ta đều có thể mã hóa trên một diện tích 2D ở độ phân giải Planck.  Kích cỡ Planck là kích cỡ nhỏ nhất, và những binary bit cơ bản của thông tin (information) nằm trong kích cỡ Planck.  Kích thước Planck là khoảng cách vật lý nhỏ nhất còn có ý nghĩa, dưới khoảng cách này thì con số chỉ còn là con số toán học vô nghĩa, nó vô nghĩa vì không còn tương ứng với một thực thể vật lý nào. Kích thước Planck là 10^-33 cm. Đó chính là kích thước của lượng tử (quantum.) Từ kích thước Planck, ông tính ra diện tích Planck là 10^-66 cm². Mà một bit thông tin (one information bit) vũ trụ bằng 4 diện tích Planck.

Figure 5Vũ trụ (Binary Information) 4 diện tích Planck
Năm 1948 nhà toán học người Mỹ Claude E. Shannon đã đưa vào thông tin khái niệm Entropy (measure of unavailable energy.)  Entropy thông tin trong một thông điệp là số bit cần thiết để mã hóa thông điệp đó (decode that information.)  Khái niệm entropy của Shannon làm xích gần vật lý thống kê với thông tin.
John Archibald Wheeler quan niệm rằng, “thế giới vật lý được cấu tạo bằng thông tin mà năng lượng và vật chất chỉ là những yếu tố hiển thị, những sản phẩm phụ (incidentals.)”
Theo Bekenstein, “Entropy nhiệt động và entropy Shannon là tương đương, số cấu hình tính theo entropy Boltzmann (của nhiệt động) phán ánh số lượng thông tin Shannon mà chúng ta cần có để thu xếp một cấu hình” của vật chất và năng lượng.
Sự khác nhau giữa entropy nhiệt động học của vật lý và entropy thông tin của Shannon chỉ là vấn đề đơn vị đo.  Entropy nhiệt động học tính bằng đơn vị năng lượng chia cho nhiệt độ trong khi entropy Shannon lại không có thứ nguyên, chỉ là “binary bit” của thông tin (information,) do đó sự khác nhau chỉ là vấn đề quy ước. Mà yếu tố quan trọng ở đây là thông tin.
Từ kỹ thuật đến sinh học, vật lý, thông tin (Information Technology) đóng vai trò quan trọng. Các protein không thể nào tổng hợp được nếu không có thông tin (information, data) từ DNA. Nguyên lý toàn ảnh khẳng định rằng entropy của một khối lượng bình thường (không phải blackhole) cũng tỷ lệ với diện tích chứ không phải thể tích (volume. )  Thể tích chỉ là ảo ảnh và vũ trụ thật sự là một hologram đẳng cấu (isomorphic) tức cấu tạo bằng những bit thông tin giống nhau, cùng một loại như nhau, cụ thể là 0 và 1, với thông tin được “ghi khắc” trên mặt biên. Ngược lại, từ thông tin ghi trên mặt biên này, chúng ta có thể tái tạo ra vũ trụ vạn vật, thế giới con người và những vật chất trên đời.
Vậy thì lý thuyết này rất hợp với kinh điển Phật giáo, nói rằng, “Tam giới duy tâm, vạn pháp duy thức.” Vạn pháp duy thức có nghĩa là toàn bộ vũ trụ vạn vật đều là thông tin, vô lượng thông tin được chứa trong A Lại Da Thức và chúng có thể phóng hiện thành thế giới.

1.5.3      Quan Niệm Của Phật Giáo Về Vạn Vật Nhất Thể

1.5.4      Vũ Trụ Có Mấy Chiều?

1.5.5      Vũ Trụ Trong Vũ Trụ

1.6          Quan Niệm Vũ Trụ, Thời Gian Trong Phật Giáo

1.6.1      Kiếp Và Sátna

1.6.2      Thời Gian Vô Thủy Vô Chung

1.6.3         Thời Gian Và Không Gian Trên Phương Diện Tục Đế Và Chân Đế

1.6.4      Thời Gian Trong Vật LýHọc Hiện Đại

1.6.5      Vũ Trụ, Thời Gian và Không Gian Trong Kinh Hoa Nghiêm

1.7          Tái Khám Phá (Resdiscovery)

Những điều mà khoa học đả tưởng là khám phá như tốc độ ánh sáng (speed of light, C = 299,792,458 kilometers per second in vaccum,) Law of Gravity, Law of Relativity, E = mc², single Big Bang Theory, worm holes, black holes, dark matters, Quantum Physics, Laws of Thermodynamics, God’s particle, etc.  vẫn còn lâu mới với tới được lý nhất nguyên (oneness.)  Tất cả những khám phá của chúng sinh ở trên, và gần đây như những lý thuyết về holographic universe, matrix, parallel universes, multiple universes (multi-verses), multiple Big bangs, multi-dimensions, time traveling theory, space time web,... tất cả đều ở trong hệ thống kiến trúc (framework)của Chơn Như (bhūtatathatā,) và đả được chứng minh bởi Phật Thích Ca  2,600 năm về trước.
 
Tiến sĩ Graham Howe, nhà Phân Tâm Học nổi tiếng của Anh Quốc đã nói như sau,
"Đọc một chút về Phật Giáo ta cũng có thể nhận thức được rằng, từ 2000 năm trước, Phật Giáo đã biết về những vấn đề mới về tâm lý nhiều hơn là chúng ta thường biết tới.  Họ nghiên cứu những vấn đề này từ lâu và cũng đã tìm ra phương thức giải quyết chúng. Ngày nay chúng ta chỉ khám phá lại trí tuệ thông thái cổ xưa của Đông phương." (To read a little Buddhism is to realize that the Buddhists knew, 2,000 years ago, far more about modern problems of psychology than they have been given credit for.  They studied these problems long ago and found the answers also.  We are now rediscovering the ancient wisdom of the East.) 
 
Vì vậy, con ngườikhông khám phá (invent) bất cứ gì trong vũ trụ mà chỉ tìm lại những gì họmuốn tìm, mà vì muốn tìm kiếm cái ảo (huyễn, illusion) cho nên nó trở thành thật (hữu ngã, reality.) Hơn nữa, những gì chúng ta tưởng là khám phá mới lạ đều đả được tiền nhân kiến giác từ lâu. 
 
Khoa học gia muốn đi trở lại cái nguyên thủy của vũ trụ mà thuyết bùng nổ lớn (big bang) bắt nguồn từ một điểm nhỏ (original singularity.) Thay vì tìm thấy cái điểm nguyên thủy đó họ ngỡ ngàng bướt qua một vũ trụ quan khác.  Nói một cách khác họ đi từ cực đại (infinity, ∞) tới cực tiễu (infinitestimal, ε) rồi từ cực tìễu tới cực đại, vô thủy vô chung, mà không bao giờ tới (approached) được cái điễm nguyên thủy (singularity = 0?)  Chuyện gì xãy ra dưới đây?
 
Vô lượng vũ trụ.  Trong trời có trời, ngoài trời có trời.  Mà, những hố đen (black holes) là cánh cửa của chân trời mới. “The same problem crops up when trying to explain the big bang, which is thought to have started with a singularity. So in 2006, Ashtekar and colleagues applied Loop Quantum Gravity (LQG) to the birth of the universe. LQG combines general relativity with quantum mechanics and defines space-time as a web of indivisible chunks of about 10^-35 metres in size. The team found that as they rewound time in an LQG universe, they reached the big bang, but no singularity – instead they crossed a "quantum bridge" into another older universe.  This is the basis for the "big bounce" theory of our universe's origins...That would mean that black holes can serve as portals to other universes. While other theories, not to mention some works of science fiction, have suggested this, the trouble was that nothing could pass through the portal because of the singularity. The removal of the singularity is unlikely to be of immediate practical use, but it could help with at least one of the paradoxes surrounding black holes, the information loss problem.” 
 
Tất cả vô lượng nghiệp trong A Lại Da Thức không bao giờ mất (no memory lost,) chỉ thoát qua một vũ trụ khác từ hố đen (black holes.)  Bất sinh, bất diệt. Trên lý thuyết, nếu vật chất tình cờ bị hấp lực của hố đen hút vào và được hoàn toàn tồn tại trong trạng thái tiềm sinh (somachi) thay vì triệt tiêu tại nhất điểm (singularity) của thời gian tĩnh lặng, và khi nào “hố đen thời gian” đó nhả vật thể đó ra, thì vật thể đó lại xuất hiện nguyên hình, đầy đủ tất cả phần tử vật chất của nguyên thuỷ (original source,)  y như khi nó bị hút vào (no information lost.)   Điều này cho ta biết, vật thễ (information) có thể đi xuyên qua blackhole (như stargate) để tới một vũ trụ khác mà không bị blackhole hút mất thể xác (chết, information lost.)  Chúng ta đả thấy những “thần thông biến hóa” này trên TV, ciné như Star Trek, Time Machines, Back to the future...Trong khi đó, khoa học cứ vẫn đặt trọng tâm trên cái vật lý tương đối của không gian và thời gian, time machine hay phi thuyền, vận tốc, etc. và với mục đích là đưa cái thân xác nhục thể của con người vượt thời gian và không gian, du hành trong vũ trụ.  Và vì bị giới hạn trong quan điễm nhị nguyên của vật lý (law of physics,) vật chất (matter,) vận tốc (velocity, speed) không gian và thời gian (space & time,) cho nên đó là nơi mà khoa học bị dừng lại vì họ chưa tìm ra được giải đáp thích ứng dựa trên nguyên tắc giải thích của khoa học thực tiễn.  Họ không thể vượt qua Tâm Linh Quan để tiến xa hơn như Phật Giáo vì họ không có dụng cụ để đo luờng tâm linh, mà vì không thấy được, không bắt được, không đo được cho nên không thể chứng minh được tâm linh.  Theo Phật Giáo, tâm linh tự tánh vì không sanh nên không diệt, cho nên nó có thể ở bất cứ nơi đâu mà không bị giới hạn bởi khoa học vật lý.
 
Phật Giáo đả vượt qua ải tâm linh tới bến chân như hơn 2,500 năm về trước. Khi Tâm Thức của hành giả thoát nhiên giác ngộ, tức khắc giải thoát, thấy tự tánh đi xuyên qua điểm nhất thễ, nhập cùng sự tĩnh lặng vô cùng của “lỗ hổng thời gian,” và sự ngưng đọng của vật chất trong hố đen đó, rồi đột nhiên bùng nỗ, đạt được vô thượng giác ngộ, thành Phật.  Đây là trạng thái đạt được Niết Bàn trong Phật giáo với sự tĩnh lặng, ngưng đọng vĩnh cửu của thời gian.  Đó chính là Chân Như Tĩnh Tịnh, Niết Bàn Tịnh Độ.  Hay nói một cách khác, vượt bờ an tâm (duy ngã), qua biễn khỗ (hố đen mê muội,) đến bến kiến tánh (vô ngã.)
 
Như đả nói ở trên, Phật Giáo nói tới Niết Bàn trên phương diện tâm linh và trong tâm thức của chúng sinh với tự tánh vô ngã.  Trong khi đó, vật lý học hiện đại bàn tới “hố đen thời gian” tồn tại khách quan trong thế giới khoa học vật chất. Mà mục đích của khoa học là đi tìm phương cách để có thể vượt không gian cùng thời gian, giúp con người thực hiện giấc mộng du hành xuyên vũ trụ, trở về quá khứ, tới nơi vị lai mà không phải lạc mất cái thân nhục thể (mất đi cái bản ngã.)  A black hole soaks up information along with the matter it swallows, but black holes are also supposed to evaporate over time. That would cause the information to disappear forever, defying quantum theory. But if a black hole has no singularity, then the information needn't be lost – it may just tunnel its way through to another universe. "Information doesn't disappear, it leaks out [lậu,]" says Pullin.  Journal reference: Physical Review Letters, doi.org/mnm” (New Scientist, Quantum gravity takes singularity out of black holes, May 2013 by Katia Moskvitch)  
 
 
 
Figure 6Black hole bridge to another Universe (Image: Shutterstock)
 
was based on, called Loop Quantum Cosmology (LQC), had managed to illuminate the very birth of the universe - something even Einstein's general theory of relativity fails to do.  (Did our cosmos exist before the big bang?)”  (New Scientist, 10 December 2008 by Anil Ananthaswamy)
 
 
Figure 7Are wormholes the solution?
 
Wormholes là con đường hầm cực nhỏ, nhỏ hơn cả những hạt điện tử, đưa ta đi ngược thời gian trở về quá khứ.  The chances are that natural wormholes are tiny - vastly smaller even than an electron, (and a billion trillion electrons can fit in a teaspoon). But you could perhaps find (or create) a wormhole big enough and durable enough to let you slip through into the past. It seems difficult but theoretically possible.
A physicist generally refers a singularity as a quantity, which is infinite. Specifically, a quantity, which approaches infinity as another parameter goes to zero, such as


Tôi xin chứng minh,
 
Where X is:
 
 X = E=mcⁿ; thus n = 3, 4, 5, ... , ∞ (vô cực, infinity), Tru Le
 

 
Figure 8Nhất Điểm
 
Blackhole là cánh cửa của vô lượng vũ trụ, và wormhole là một điểm vô thường của không gian-thời gian cuộn tròn thành một (nhất thể.) In a newly published study, physicists take singularity out of black holes, suggesting that black holes could serve as portals to other universes.  Better yet, quantum theory suggests that “wormhole” connections between different spacetime points spontaneously form and break all the time.   
 

 
Figure 9Black Hole

1.8          Diễn Giải Của Tác Giả

Theo thiển ý của riêng tôi, since, x goes to zero but never reaches to zero; therefore, quantity approaches infinity but infinity.  Nói nôm na là sắc đi đến không nhưng không bao giờ là Không; Không đi đến sắc nhưng không bao giờ là Sắc. Sắc và Không luôn luôn đối ngược theo tỉ lệ nghịch.  Sắc đi tới vô lượng, vô thủy thì Không đi tới vô chung, vô cực và ngược lại.   Note: Sắc is matter, the key stone of universe.  Không is Emptiness.  They are inversely propotional.  Thus, the universe(s) are probably both contracted (closed) and expanded (opened) via a thread hole. Worm holes and black holes are portals (vô môn quan) to other universes.
 
Đó mới thật sự ý nghĩa thâm diệu của Bát Nhã Ba La Mật Tâm Kinh; Sắc tất thị không, không tất thị sắc.  Sắc không khác không; không không khác sắc.  Ngay đến bây giờ, sau hơn 2500 năm chưa có mấy ai hiểu tới tần lớp đó.
 


 
Figure 10  Satellite orbiting Earth is guided by the spacetime curvature generated by the Earth's mass (Photo: NASA)
Các cỏi “trời” khác ở đâu? Chúng ta không thể tìm thấy trong vũ trụ này, nhưng không phải là không có.  Vì cỏi “trời” nằm trong một vũ trụ song song với vũ trụ của chúng ta, thuộc các chiều kích không gian bị cuốn lại nên người trần không thể thấy, nhưng người có thần thông như Đức Phật thì có thể thấy và đến được. Bằng cách dùng tâm niệm, chỉ một niệm là đến. Đây là phương thức di chuyển chủ yếu trong Tam Giới.
Theo Stephen Hawking (nhà vật lý người Anh, hiện mang chức danh Giáo sư Lucasian tức giáo sư Toán học của Đại học Cambridge, chỉ những nhà khoa học xuất sắc như Isaac Newton hay Paul Dirac mới có chức danh này) và Neil Turok (sinh năm 1958 tại Johannesburg, South Africa, Giáo sư Vật Lý của Đại học Princeton, Giám đốc Viện Perimeter về Vật Lý lý thuyết), hai người nói trong một định đề (postulate): “The quantum world is one of virtual particles continually fluctuating in and out of existence, even in a vacuum, of superstrings vibrating and twisting in ten or eleven dimensions, most of which are ‘rolled up’ and invisible, of a reality in which gravitation, spacetime and matter are or were merged in one ‘instanton” (Thế giới lượng tử là thế giới của các hạt ảo không ngừng dao động qua lại giữa hiện hữu và cả hư không, của siêu dây rung động và biến dạng trong 10 hoặc 11 chiều kích mà phần lớn những chiều kích ấy bị cuốn lên và vô hình của một thực tại trong đó lực hấp dẫn, thời không, và vật chất, được hoặc đã được kết hợp lại trong ‘sát na hiện tiền’).
Như vậy tốc độ hữu hiệu trong vũ trụ mênh mông và trong Tam Giới chắc chắn phải là tốc độ vô hạng của tâm niệm.  Chẳng những nó đúng trong thế giới lượng tử mà cũng nghiệm đúng trong thế giới đời thường.  Nghĩa là chỉ cần một niệm là đến bất cứ đâu trong Tam Giới, dù cho cõi đó cách xa Địa cầu 14.8 tỷ năm ánh sáng, khoảng cách không gian hoàn toàn không còn ý nghĩa. Chính vì vậy nên Phật còn có danh hiệu là Như Lai, nghĩa là không đi không đến, tất cả mọi cõi giới đều là do tâm tạo, khoảng cách không gian vật lý trong vũ trụ chỉ là ảo tưởng, không có thật. Đó là điều chắc chắn, vật lý lượng tử cũng xác nhận như thế, các nhà khoa học đã nhiều lần thí nghiệm về hiện tượng vướng víu lượng tử (quantum entanglement) thì nhận thấy hai photon vướng víu (entangled,) khi một photon bị tác động thì tức thời photon kia bị tác động tương ứng tức thời bất kể khoảng cách là bao xa, điều đó chứng tỏ khoảng cách không gian là không có thật. Năm 2008, Nicolas Gisin của Đại học Geneva tiến hành đo thử tốc độ truyền tín hiệu nếu giả sử điều đó là có xảy ra giữa hai photon vướng víu (entangled,) thì thấy tốc độ đó gấp hơn 10 triệu lần tốc độ ánh sáng, một sự kiện hoàn toàn không tưởng, nó làm sụp đổ định đề của Einstein nói rằng tốc độ của ánh sáng là nhanh nhất trong vũ trụ. 
Khoa học còn lâu mới đạt tới điễm cực tiễu (infinitesimal, epsilon) và cực đại (infinity) để tìm thấy cái nhất thể (singularity) chứ đừng nói đến nhất thể tuyệt đối (oneness.)  Vì cái singularity mà họ tìm kiếm đó chỉ là one of multi-singularities, the causes of multiple effects, which caused multiverses, one of multiple big bangs. Mà cái nhất thể (singularity) đó cũng là Không, It is only one of empty sets { { } { } { } { } }..., and the infinite empty sets are the emptinesses of oneness, a part of a whole trong chơn như tam muội.) 
Những gì mà khoa học khám phá và giải thích.  Phật Thích Ca đả “kiến” và nói về thuyết bất khả tư nghị của thuyết nhị nguyên (dualism,) bất nhị (non-dualism,) lý nhất thể (oneness), cái Không (Emptiness,) Singularity, vô lượng vũ trụ, Indra Jewel Web, cause & effect, sátna, spacetime, tốc độ ánh sáng, nguyên tữ, quarks, quantums, ... Như trong trường hợp information lost khi đi qua wormhole để đến một vũ trụ khác. Có nghĩa là khoa học của con người còn lâu mới có thể chế ra một time travel machine để đi qua blackhole hay wormhole. Vì muốn đi qua cái đường hầm vật chất thì phi thuyền lẫn cơ thể chúng ta phải bị rả tan ra từng nguyên tử, rồi thì lượng tử nhỏ, rồi tái hợp, sinh tồn lại nơi mình muốn qua với đầy đủ 100%, không dư (3 cái lỗ tai) không thiếu (một cánh tay,) hay nếu mình travel với một người khác thì không có chuyện “râu ông nọ cám cằm bà kia” khi mình bướt qua điễm đến như trong Star Trek vậy. Thật là kinh khũng nếu một nữa cơ thể chúng ta ở hai nơi trong hai vũ trụ nhưng chúng ta không “chết.”   Từ xưa tới nay, nói đến chuyện trên thế gian nơi chúng ta đang sống, cũng không ai có thể biết hết chứ đừng nói chuyện xa hơn về vũ trụ.  Xa vời viễn vông hơn nữa là nói đến vũ trụ thứ 2,3...vô lượng cỏi, vô lượng vũ trụ.  Muốn thấy và biết (đại ngộ đại giác) thì phải đi qua những cái đường hầm (blackhole, wormhole) đó với một tốc độ nhanh hơn ánh sáng mà đạo Phật gọi là thần thông.  Khi đả đạt được vô thượng đại chánh giác, ngộ được nhất thể chơn không (emptiness,) vô cực, vi tiễu,...bến nào cũng không trụ, bờ nào cũng vượt qua như là energy có thể hợp tụ, đi xuyên qua vật chất.  Mà khi không gian quyện vào thời gian trỡ thành Một (Nhất Thể, oneness,) cao hơn nữa là khi mà “không có không gian lẫn thời gian,” không có nơi đến, không có nơi đi, ngay cả nơi hiện tại cũng không có, tất cả điều vô thường trong từng sátna (impermanent in the billions of second) thì đâu cần travel nữa, đâu cần chờ cái gì đến từ quá khứ, đâu cần sống với hiện tại, đâu cần mong đi tới đâu trong vị lai, mà không có quá khứ, thì làm gì có hiện tại và tương lai (no cause, no effect!)  Vậy thì vượt qua đâu nữa, trụ ở đâu nữa?  Khi quán được những điều trên, hành giả sẻ đạt được đại giác đại ngộ, vô thượng đẳng giác, có được trí tuệ (huệ) thần thông quãng đại, vượt trên cả giới hạn của vật chất, không gian và thời gian.  Đó là tinh thần của bài kệ,
Không đến!
Không đi!
Không ở!
Không về!
(Lê Huy Trứ)
 

1.9          Cực Ngu Cực Khôn

1.10      Đại Y Dược Vương

2.   A Lại Da Thức Và Mạc Na Thức

2.1          Ngũ Uẩn

2.2          A Lại Da Thức

3.   Chân Như Tịnh Tĩnh

3.1          Chân Không Diệu-Hữu

3.2          Vô Lượng Công Đức

4.   Diệu Pháp Chân Kinh

4.1          Như Thị Ngã Văn

4.2          Quán Âm Thần Chú

Theo thiển ý, đa số Kinh Phật thảy đều Tâm Nghe, Tâm Thấy, Tâm Biết Thể Tánh cho nênmuốn thọ kinh điễn phải dùng Trí Tuệ Bát Nhã để tùy thuận quán ngộ cái Âm (sound,) thấy cái Quang (ánh sáng,) ngữi cái hương thơm (perfume) của Phật Pháp.  Tụng kinh là tụng Thần Chú, đó là âm thanh của Phật để giãng dạy cho các Bật Bồ Tát, Đấng Phạm Thiên, thần thánh tiên, chúng sinh, súch sinh, ...cùng một lúc trong vô lượng vũ trụ (multi-universes in multi-dimensions bundled in the Web(s) mà Phật Thích Ca đả ví dụ 2,500 năm trước.) Cũng như, khi đang nghe bật Thiện Tri Thức thuyết pháp hoặc xem Kinh hay chiêm ngưỡng Phật, thì phãi nhất tâm tín thành thì lời pháp, Kinh Phật thảy đều trỡ thành Tâm Nghe, Tâm Thấy, Tâm Biết Thể Tánh.  Bằng nghe bật Thiện Tri Thức thuyết pháp, xem Kinh cùng chiêm ngưỡng Phật mà chẳng có tín tâm thì nghe Pháp, thấy chữ Kinh chẳng biết nghĩa kinh, cũng như biết tượng Phật chớ chưa biết Đức Tánh Từ Bi Hỷ Xả của Phật.  Đa số chúng ta đọc kinh mà không thấy, thấy mà không biết, biết mà không hiểu.  Tai hại nhất là hiểu sai lạc, tự giảng giải ngu muội.  Hại chính bản thân mình, hại lây luôn những người khác.
 
Trong Kinh Pháp Đàn, Phẩm Cơ Duyên Thứ Bảy, Ni Vô Tận Tạng, thường tụng Kinh Đại Niết Bàn. Lục Tỗ nghe qua một lần liền biết diệu nghĩa của kinh.  Ni cầm kinh hỏi chữ. Tỗ nói, “Hỏi nghĩa thì được, hỏi chữ thì chẳng biết.” Ni nói: “Chữ còn chưa biết, làm sao hiểu nghĩa?” Sư nói “Diệu lý của chư Phật chẳng dính dáng với văn tự.” Ni ngạc nhiên kính phục.
 
Tăng Pháp Đạt, người Hồng Châu, 7 tuổi xuất gia, thường tụng Kinh Pháp Hoa, đến lễ Tỗ Sư mà đầu chẳng chấm đất. Sư quở rằng. “Đảnh lễ mà chẳng chấm đất bằng như chẳng lễ, trong tâm người tất có chất chứa một điều gì, ngày thường tu hạnh gì?”
 
Tăng Pháp Đạt đáp: “Niệm Kinh Pháp Hoa đã hết ba ngàn bộ.”
 
Sư nói, “Dẫu ngươi tụng đến mười ngàn bộ, nếu ngộ được ý Kinh mà chẳng tự cho là thù thắng, mới đồng một hạnh với ta. Nay ngươi tự phụ cho đấy là sự nghiệp mà chẳng biết lỗi.”
 
Pháp Đạt nghe kệ xong bèn tạ lỗi rằng, “Từ nay trở đi sẽ khiêm tốn cung kính tất cả. Đệ tử tụng Kinh Pháp Hoa mà chưa hiểu nghĩa kinh, tâm thường có nghi, Hòa Thượng trí huệ mênh mông, xin nói sơ lược nghĩa lý của kinh.”
 
Sư nói, “Pháp Đạt, pháp vốn thông đạt, chỉ tại tâm ngươi chẳng đạt. Kinh vốn chẳng nghi, tâm ngươi tự nghi. Ngươi niệm Kinh này lấy gì làm tông chỉ?”
 
Pháp Đạt nói, “Đệ tử căn tánh ngu độn, xưa nay chỉ biết y văn niệm tụng, chẳng biết tông chỉ.”
 
Sư nói, “Ta chẳng biết chữ, người lấy kinh tụng thử một bộ, ta sẽ giảng thuyết cho.”
 
Pháp Đạt liền lên tiếng tụng kinh, đến phẩm Thí Dụ, Sư nói, “Hãy ngừng, Kinh này vốn lấy nhân duyên xuất thế làm tông chỉ, dù nói nhiều thí dụ cũng chẳng ngoài việc này. Thế nào là nhân duyên? Kinh nói, “Chư Phật Thế Tôn vì một đại sự nhân duyên mà xuất hiện trên đời.” Một đại sự tức là TRI KIẾN PHẬT vậy. Người đời ngoài mê chấp tướng, trong mê chấp không, nếu được ở nơi tướng mà lìa tướng, nơi không mà lìa không, tức là trong ngoài chẳng mê. Nếu ngộ pháp này, ngay trong một niệm tâm liền sáng tỏ, ấy là khai ngộ TRI KIẾN PHẬT vậy. Phật tức là GIÁC, chia làm bốn cửa: Khai GIÁC TRI KIẾN, Thị GIÁC TRI KIẾN, Ngộ GIÁC TRI KIẾN, Nhập GIÁC TRI KIẾN. Nếu nghe khai thị liền được ngộ nhập tức GIÁC TRI KIẾN, do đó bổn lai chơn tánh liền được hiển hiện.
 
Người nên cẩn thận, chớ hiểu lầm ý Kinh, nghe nói: “Khai thị ngộ nhập” bèn cho là tri kiến của Phật (tha Phật) chẳng có phần mình; nếu hiểu như thế là phỉ báng Kinh Phật vậy.   Đã nói Phật thì TRI KIẾN PHẬT đã sẵn đầy đủ, đâu cần phải khai thị nữa! Người phải tin rằng nói tri kiến Phật là ở nơi tự tâm của ngươi chẳng phải Phật bên ngoài. Bởi vì tất cả chúng sanh tự che khuất ánh sáng của tự tánh, tham ái cảnh trần, phan duyên bên ngoài nhiễu loạn bên trong, cam chịu trần lao hành hạ, làm nhọc Đức Thế Tôn từ chánh định ra, khổ tâm khuyên dạy bằng đủ mọi cách, khiến ngừng nghỉ các duyên, chớ nên hướng ngoại tim cầu, tức chẳng khác với Phật , nên nói là khai tri kiến Phật. Ta cũng nên khuyên tất cả mọi người thường nên khai tri kiến Phật nơi tự tâm. Người đời tâm tà, ngu mê tạo tội, miệng lành tâm ác, tham sân ganh tỵ, gièm xiểm, nịnh bợ, ngã mạn, hiếp người, hại vật, tự khai tri kiến chúng sanh. Nếu được trong tâm ngay thẳng, thường sanh trí huệ chiếu soi tự tâm, dứt ác làm lành, tức là tự khai tri kiến Phật vậy, ngươi nên niệm niệm khai tri kiến Phật chớ khai tri kiến chúng sanh. Khai tri kiến Phật tức là xuất thế, khai tri kiến chúng sanh tức là thế gian. Nếu người chỉ luôn luôn lấy công phu tụng niệm làm thời khóa, chẳng khác nào con mao ngưu tiếc đuôi! (Con mao ngưu có đuôi rất đẹp, gặp thợ săn chỉ giấu đuôi mà không giấu đầu).
 
Pháp Đạt nói, “Nếu như vậy tức là chỉ cần hiểu nghĩa, chẳng cần tụng kinh sao?”
 
Sư nói, “Kinh có lỗi gì, đâu làm chướng niệm của ngươi! Chỉ vì mê ngộ tại người, tổn ích do mình mà thôi. Miệng niệm tâm hành tức là chuyển được kinh, miệng niệm tâm chẳng hành tức bị kinh chuyển.” Hãy nghe kệ đây:
 
Tâm mê Pháp Hoa chuyển,
Tâm ngộ chuyển Pháp Hoa.
Tụng kinh cửu bất minh,
Giữ nghĩa tác thù da.
Vô niệm niệm tức chánh,
Hữu niệm niệm thành tà.
Hữu vô câu bất kế,
Trường ngự bạch ngưu sa.
Dịch nghĩa:
 
Tâm mê Pháp Hoa chuyển,
Tâm ngộ chuyển Pháp Hoa.
Tụng lâu chẳng hiểu thấu,
Nghịch ý nghĩa trong kinh.
Vô niệm (không chấp thật) niệm tức chánh,
Hữu niệm (có chấp thật) niệm thành tà.
Hữu vô đều chẳng chấp,
Tự tánh luôn luôn hiện.
 
Tăng Pháp Đạt nghe xong thoạt chảy nước mắt, ngay nơi đó khai ngộ, nói với Sư, “Pháp Đạt xưa nay thật chưa từng chuyển Pháp Hoa, lại bị Pháp Hoa chuyển.”
Sư nói: “Ngươi sau này mới được gọi là ông Tăng tụng Kinh vậy.”
Pháp Đạt từ đó lãnh hội huyền chỉ, cũng chẳng dứt tụng Kinh.
 

Figure 11Đức Quán Âm Tứ Thủ, Bổn Tôn của nhiều thế hệ hành giả Mật giáo

4.3          Thần Chú Là Gì?

Thần chú (tiếng Phạn, Mantra) là bản tâm của chư Phật, là mật ngữ của chư Phật, của chư đại Bồ tát, lưu xuất từ những lần đại định tam muội, đúc kết tất cả tinh ba vi diệu trong vũ trụ.  Thần chú có nghĩa là “bảo hộ tâm thức” thoát khỏi uế trược, phiền não, khỗ đau.  Trong Phật Giáo Mật Tông, thần chú là một phương tiện được sử dụng song hành với phương pháp thiền quán Hộ Phật Du Già, thiền quán Bổn Tôn,Yidam Yoga.  Như thần chú OM MA NI PAD ME HUM (Án Ma Ni Bát Mê Hồng) của QUÁN ÂM BỒ TÁT.
Quan Thế Âm Bồ Tát dạy, “Hãy trì tụng lục tự đại minh thần chú, chỉ một điều đó là đủ… Bất kỳ những sở nguyện chính đáng, ta đều giúp họ toại ý, nếu không được như vậy, ta thề không thành bậc Chánh Đẳng Chánh Giác.”
 

Figure 12Thần chú được minh họa bằng Tạng ngữ
Trong pháp hội Lăng Nghiêm, Đức Phật dạy rằng ngay cả các bậc Đại Bồ Tát cũng cần trì chú. Từ đó cho biết thần chú thực sự hữu ích cho chúng sanh hữu tình, trong đó có loài người chúng ta. Sau đây là một trích dẫn từ kinh Thủ Lăng Nghiêm để thấy rõ oai lực của thần chú, “Giả sử có chúng sanh nơi tâm còn tán loạn, nhưng nếu vẫn trì niệm thần chú này, cũng vẫn thường được 84,000 hằng hà Kim Cang Thần ngày đêm đi theo giữ gìn hộ vệ…Các quỷ thần ác phải xa lánh thiện nhân này ngoài 10 do tuần, và các chúng ma muốn rình rập quấy nhiễu cũng không thể được…”
 

 
Figure 13Long Thần Bão Hộ
 

4.4          Thần Thông Quãng Đại

4.4.1      Lục Thần Thông

4.4.2        Làm Sao Để Có Được Lục Thông?

Đức Phật xưa kia nhờ thiền định mới đạt quả vị Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, chúng ta không thể so bì với Ngài được.   Vì vậy, để đạt Lục Thông không có gì hơn là phải Thiền.  Trên lý thuyết thì có vẻ rất dễ dàng, chỉ cần diệt được Tham (lam), Sân (hận), Si(ngu) là đạt được huệ. Nhưng thực tế thì không hẳn, trước tiên ta phải giảm thiểu cho đến từ bỏ 5 ham muốn phàm phu (Ngũ uẩn hay Năm ấm) là tài (tiền), dục (tình dục), danh (địa vị), thực (ăn uống), thuỳ (ngủ).  Kết hợp với quán chiếu tính Không của vạn vật tất cả là vô thường, hư ảo, nay còn đây mai lại mất, không nên vương vấn, có cũng được, không có cũng được, vô sở vô trụ.  Nghĩ được như thế là ta đã dẹp được phần nào tham lam rồi đó, và khi Tham diệt thì Sân và Si cũng vơi đi ít nhìều, vì khi lòng Tham không được toại nguyện thì nổi giận (Sân) rồi làm điều thiếu suy nghĩ (Si).  Để dẹp bỏ Sân thì trong khi thiền định phải Quán Từ Bi, trải lòng thương yêu mọi loài chúng sinh, kể cả hữu hình hay vô hình, thế giới này hay thế giới khác.  Trong cuộc sống phải biết nhẫn nhịn, hỷ xả, bị người mắng chửi thì nghĩ rằng nhờ mắng mình mà họ bớt căn thẳng, đợi khi họ nguôi ngoai thì kiếm lời khuyên nhủ, đó là hành động của bậc quân tử.  Khi gặp người khác phái xinh đẹp thì phải xóa bỏ ý nghĩ dâm ô trước, rồi mới trải lòng Từ Bi sau.
 
Chỉ cần dẹp bỏ Tham và Sân là chúng ta đã sáng suốt lắm rồi, cái Si không còn cơ hội tồn tại nữa. Khi Tham, Sân, Si bị tiêu diệt thì Bản Chất, Tự Tánh hay Phật Tính của ta hiển lộ, Bản chất của Phật Tánh là Thần Thông, Từ Bi, Trí Tuệ.  Đơn giản, Lục Tặc chính là Lục Thông.  Nên nhớ chỉ cần 1 trong 5 ấm (Ngũ uẩn) và ý thức trỗi lên thôi là công phu tu luyện của ta sút giảm tức khắc, đặc biệt là dục tính.  Lục Thông trở thành Lục Tặc.  Nói theo Bát Nhã Tâm Kinh, Lục Thông không phải là Lục Thông.  Cho nên nó là Lục Thông.  Không phải Lục Thông chính là Lục Tặc.  Mà Lục Tặc là Lục Thông; Lục Thông là Lục Tặc.  Vì thế phải biết làm chủ chính mình không nên trụ vào thần thông, lẫn lạm dụng uy lực của nó cho những mục đích vị lợi và bất chính.
 

 
Figure 14Thangka Painting of Buddha
 

5.   An Tâm Kiến Tánh

Huệ Năng(zh. huìnéng/ hui-neng 慧能, ja. enō), 638-713, là người phương nam, Việt Nam(?), đắc đạo lúc chưa xuất gia, là vị Tổ thứ sáu của Thiền tông, môn đệ và pháp tự của Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn.
 
Lục Tổ Huệ Năng tuy thấy cái "Không" nhưng không chấp Không, vì cũng còn thấy Tự Tánh diệu dụng với năm câu "đâu ngờ ... Ðâu ngờ tự tánh vốn tự thanh tịnh,
Ðâu ngờ tự tánh vốn chẳng sanh diệt, Ðâu ngờ tự tánh vốn tự đầy đủ. Ðâu ngờ tự tánh vốn chẳng lay động. Ðâu ngờ tự tánh hay sanh vạn pháp." 
 
Ngũ Tổ biết Huệ Năng đã ngộ bản tánh, nên nói với Huệ Năng rằng: Chẳng nhận được bổn tâm, học pháp vô ích, nếu nhận được bổn tâm, thấy được bổn tánh, tức gọi là Trượng Phu, Thiên Nhơn Sư, Phật.  Nửa đêm thọ pháp chẳng ai biết, Tổ bèn truyền pháp đốn giáo và y bát nói rằng: Ngươi là Tổ thứ sáu, khéo tự hộ niệm, độ khắp hữu tình, phổ biến lưu truyền cho đời sau, đừng để đoạn dứt. Nghe ta nói kệ đây: 
 
Hữu tình lai hạ chủng,
Nhơn địa quả hườn sanh,
Vô tình diệc vô chủng,
Vô tánh diệc vô sanh.
 
Dịch nghiã:
 
Hữu tình được gieo giống,
Nhơn gieo quả ắt sanh,
Vô tình thì vô chủng,
Vô tánh cũng vô sanh.
 
“Khi mê thì Thầy độ, ngộ rồi tự độ!”  Trí bồ đề Bát Nhã của chúng sanh vốn tự có, chỉ vì tâm mê chẳng thể tự ngộ, phải nhờ đại thiện tri thức khai thị dẫn dắt để đi đến kiến tánh. Phật Pháp phải tùy duyên, tùy nghi mà thuyết pháp.  Tuy nhiên, phải ngưng nghỉ các duyên, chớ sanh một niệm: chẳng nghĩ thiện, chẳng nghĩ ác, mới kiến được bổn lai diện mục.  Huệ Năng dạy: Truyền thọ thì không [cần thiết,] chỉ cần kiến tánh, chẳng cần thiền định giải thoát vì truyền thọ là nhị pháp, chẳng phải Phật Pháp.  Phật Pháp là pháp bất nhị.  Như trong Kinh Niết Bàn, Phật nói: Thiện căn có hai, một là thường, hai là vô thường. Phật tánh phi thường phi vô thường, nên chẳng đoạn dứt, gọi là bất nhị. Một là thiện, hai là bất thiện, Phật tánh phi thiện, phi bất thiện, gọi là bất nhị. Uẩn và Giới, phàm phu thấy cho là nhị, người trí liễu đạt thì biết tánh ấy bất nhị, tánh bất nhị tức là Phật tánh vậy. 
 
Lục Tỗ ở nơi gốc cây Bồ Ðề khai giảng Pháp môn Ðông Sơn của Ngũ Tổ, ngài dạy: Huệ Năng đắc pháp nơi Ðông Sơn, chịu nhiều cay đắng, gặp nhiều nguy hiểm, tánh mạng tựa như chỉ mành, hôm nay được cùng các quan, các Tăng Ni đạo tục đồng tụ tại hội này, là do quá khứ nhiều kiếp cúng dường chư Phật, cùng gieo thiện căn mới được nghe cái nhơn đắc pháp và Pháp Ðốn Giáo kể trên. Giáo Pháp là do bậc Thánh xưa truyền lại, chẳng phải tự trí của Huệ Năng. Người muốn nghe Giáo Pháp của bậc Thánh xưa, phải làm cho tâm thanh tịnh (trong sạch), nghe rồi phải tự đoạn trừ nguồn gốc nghi ngờ giống như các bậc Thánh xưa chẳng có khác biệt. 

Figure 15Lục Tổ Huệ Năng
 
Nhục thân,kim cương bất hoại, của thiền sư Huệ Năng đặt tại chùa Hoa Nam huyện Thiều Quang, tỉnh Quảng Đông Trung Quốc.  Ở đây cũng lưu giữ nhục thân của sư Hám Sơn và Đan Điền.
 
Trong Kinh Pháp Đàn, Phẩm Cơ Duyên Thứ 7, Tăng Trí Thường người ở Quí Khê, tỉnh Tín Châu, xuất gia lúc còn nhỏ tuổi, quyết chí cầu kiến tánh. Một hôm đến tham lễ, Lục Tỗ hỏi, “Ngươi từ đâu đến, muốn cầu việc gì?”
Đáp, “Đệ tử gần đây đến núi Bạch Phong ở Hồng Châu lễ Hòa Thượng Đại Thông, nhờ chỉ dạy cái diệu nghĩa kiến tánh thành Phật, nhưng chưa hết nghi ngờ, nên từ xa đến đảnh lễ, mong Hòa Thượng khai thị.
Sư hỏi, “Hòa Thượng Đại Thông nói thế nào? Ngươi thử nói xem.”
Đáp, “Trí Thường đến đó trải qua ba tháng chưa được chỉ dạy, trong lòng tha thiết vì Pháp, nên một hôm vào trượng thất hỏi: Thế nào là bản tâm bản tánh của Trí Thường?”
Hòa Thượng hỏi, “Ngươi thấy hư không chăng?”
Đáp, “Thấy!”
Hỏi, “Ngươi thấy hư không có tướng mạo chăng?”
Đáp, “Hư không vô hình đâu có tướng mạo!”
Hòa Thượng nói, “Bản tánh của ngươi cũng như hư không, chẳng có một vật để thấy gọi là chánh kiến, chẳng có một vật để biết gọi là chơn tri, chẳng có xanh vàng dài ngắn, chỉ thấy bổn nguyên thanh tịnh, giác thể sáng tròn, gọi là kiến tánh thành Phật, cũng gọi là tri kiến của Như Lai.”
 
Đệ tử dù nghe nói như vậy mà tâm còn chưa lãnh hội, xin Hòa Thượng khai thị.
 
Sư nói, “Cái thuyết của Đại Thông vẫn còn tri kiến nên khiến ngươi chẳng lãnh hội. Nay ta cho ngươi một bài kệ:
 
Bất kiến nhất pháp tồn vô kiến,
Đại tự phù vân giá nhựt diện,
Bất tri nhất pháp thủ không tri,
Huờn như thái hư sanh thiểm điện.
Thử chi tri kiến miết nhiên hưng,
Thố nhận hà tằng giải phương tiện.
Nhữ đương nhất niệm tự tri phi,
Tự kỷ linh quang thường hiển hiện.
 
Dịch nghĩa:
 
Chẳng thấy một pháp thành vô kiến,
Như mây đen che khuất mặt trời.
Chẳng biết một pháp thành vô tri,
Lại như hư không sanh điện chớp.
Như thế vẫn còn chấp tri kiến,
Nhận lầm chưa hiểu thấu phương tiện.
Ngươi phải trong niệm tự biết quấy,
Ánh sáng tự tánh thường hiển hiện.
 
Trí Thường nghe xong hoát nhiên tâm ngộ, bèn nói kệ rằng:
 
Vô đoan khởi tri kiến,
Trước tướng cầu Bồ Đề.
Tình tồn nhất niệm ngộ,
Ninh việt tích thời mê.
Tự tánh giác nguyên thể,
Tùy chiếu uổng thiên lưu.
Bất nhập Tổ sư thất,
Mang nhiên thú lưỡng đầu.
 
Dịch nghĩa:
 
Khi không khởi tri kiến,
Chấp tướng cầu Bồ Đề.
Tình chấp một niệm ngộ,
Khó siêu nhiều kiếp mê.
Bản thể tự tánh giác,
Tùy chiếu vọng lưu chuyển.
Chẳng vào thất Tổ sư,
Si mê chạy hai đầu.
 
(Hai đầu : Nhị biên tức là biên kiến)
 
Một hôm Trí Thường hỏi Sư, “Phật thuyết pháp Tam thừa, lại thuyết Tối Thượng Thừa là thế nào? Đệ tử chưa rõ, xin thầy dạy bảo.”
 
Sư nói, “Ngươi chỉ nên tự xét bản tâm, chớ chấp trước pháp tướng bên ngoài, pháp chẳng bốn thừa, tâm ngươi tự có sai biệt. Thấy nghe tụng niệm là Tiểu thừa; ngộ pháp hiểu nghĩa là Trung thừa; y pháp tu hành là Đại thừa; vạn pháp thông đạt, vạn pháp đầy đủ, tất cả chẳng nhiễm, lìa các pháp tướng, trọn vô sở đắc, gọi là tối thượng thừa. Thừa nghĩa là hành, chẳng ở nơi tranh biện, ngươi nên tự tu, chớ hỏi ta vậy, trong bất cứ lúc nào, tự tánh tự như như”.
 
Trí Thường lễ tạ nguyện làm thị giả trọn đời Sư.
 
Đa số chúng ta tâm còn chưa thấy, thì làm sao kiến tánh, giác được thần thông chuyễn vật của Phật để ngộ được cái nhất thể tuyệt đối đó?  Trong vòng 800 năm về trước, nhà thần học Maulana viết, “Nếu chỉ cần nhất thời bỏ được cái ngã của mình thì cái bí mật của những bí mật sẻ mở màng cho chính mình.  Cái bộ mặt vô danh ẩn dấu trong cùng của vũ trụ xuất hiện trong tấm gương ý thức của mình.”  As the mystic Maulana Rumi wrote around 800 years ago, "If you could get rid of yourself just once, the secret of secrets would open to you.  The face of the unknown, hidden beyond the universe would appear on the mirror of your perception." 
 
Chúng ta tu hành vì mong muốn (tham) được chứng đắc nên tập an tâm để kiến tánh thành Phật nhưng làm như vậy lại lọt vào vọng tâm rồi bởi vì Diệu Tâm sẳn có, không cần phải khi kiến tánh mới đắc được.  Thấy được Tự Tánh mới là mục đích của Thiền Tông, chứ không phải chỉ thâm hiểu chữ "Không" là đủ. Trong một bài giảng, LụcTổ cũng nhắc nhở:"Chớ nghe ta nói 'Không' mà liền chấp 'Không.'  Nếu để tâm trống không mà tĩnh tọa là chấp cái Vô Ký Không." 
 
Chư Tổ đã dạy rằng, “Vô sở cầu, vô sở đắc, vô sở sợ.”  Người đệ tử Phật phải tin rằng mình đã sẵn có diệu tâm Phật tánh, Tri Kiến Phật đả sáng tỏ, không phải do tu mới thành, do chứng mới đắc.  Pháp Sư Ấn Tông hỏi Lục Tổ là Ngũ Tổ Huỳnh Mai truyền thọ như thế nào. Lục Tổ trả lời, "Ngài không có truyền thọ gì, chỉ cần Kiến Tánh, chẳng cần Thiền Định để Giải Thoát."  Lục Tổ nói, “Kẻ mê niệm Phật cầu vãng sanh nơi khác, người ngộ tự tin nơi tâm. Khi nơi tâm mình tịnh tức là cõi Phật tịnh.  Nếu ngộ được pháp vô sanh thì cõi Tây Phương cách đây chẳng xa, chẳng ngộ tự tâm mà niệm Phật thì con đường vãng sanh còn xa xôi.  Muốn thấy Phật phải tìm ở nơi tánh, chớ nên cầu ở bên ngoài.  Chỉ cần tâm được thanh tịnh, thì tự tánh tức là Tây Phương vậy.  Muốn tu hành thì ở nhà tu cũng được, chẳng cần ở chùa.”  Lục Tổ còn dạy bài tụng Vô Tướng để chỉ pháp tu hành tại gia mà vô tướng là đối với sắc tướng mà tâm lìa sắc tướng.  Ðối với tất cả các pháp niệm, niệm chẳng trụ tức (vô trụ) là không bị trói buộc. Người hành trực tâm, đối với tất cả pháp chẳng nên chấp trước. Kẻ mê chấp pháp tướng, cứ nói thường ngồi chẳng động, vọng chẳng khởi nơi tâm tức là một hạnh Chánh Định. Trước hết, lậpVô Niệm làm tông, Vô Tướng làm thể, Vô Trụ làm gốc.
 
Lục Tỗ nói: Nay ta ở chùa Ðại Phạn thuyết pháp đốn giáo này, nguyện cho pháp giới chúng sanh nghe được pháp này liền kiến tánh thành Phật. Đó là bài VÔ TƯỚNG TỤNG cho mọi người tự giữ lấy, không kể xuất gia, tại gia, nên y theo bài tụng mà tu hành, nếu chẳng tự tu mà chỉ ghi nhớ lời ta cũng chẳng ích lợi gì.
 
Bài tụng rằng:
 
Thuyết thông cập tâm thông, Như nhựt xử hư không, Duy truyền kiến tánh pháp,  Xuất thế phá tà tông.  Pháp tức vô đốn tiệm, Mê ngộ hữu trì tật,  Chỉ thử kiến tánh môn, Ngu nhơn bất khả tất. Thuyết tức tuy vạn ban, Hợp lý hườn quy nhất.  Phiền não ám trạch trung,  Thường tu sanh huệ nhựt, Tà lai phiền não chí. Chánh lai phiền não trừ, Tà chánh câu bất dụng, Thanh tịnh chí vô dư. Bồ đề bổn tự tánh,  Khởi tâm tức thị vọng, Tịnh tâm tại vọng trung, Ðản chánh vô tam chướng, Thế nhơn nhược tu đạo, Nhất thiết tận bất phương.  Thường kiến tự kỷ quá, Dữ đạo tất tương đương.  Sắc loại tự hữu đạo,  Các bất tương phương não, Ly đạo biệt mích đạo, Chung thân bất kiến đạo. Ba ba độ nhất sanh,
 Ðáo đầu hườn tự áo. Dục đắc kiến chơn đạo, Hạnh chánh tức thị đạo. Tự nhược vô đạo tâm, Ám hành bất kiến đạo.  Nhược chơn tu đạo nhơn,  Bất kiến thế gian quá, Nhược kiến tha nhơn phi, Tự phi khước thị tả, Tha phi ngã bất phi, Ngã phi tự hữu quá,  Ðản tự khước phi tâm, Ðả trừ phiền não phá.  Tắng ái bất quan tâm,  Trường thân lưỡng cước ngọa.  Dục nghĩ hoá tha nhơn, Tự tu hữu phương tiện. Vật linh bỉ hữu nghi,  Tức thị tự tánh hiện.  Phật pháp tại thế gian,   Bất ly thế gian giác, Ly thế mích bồ đề, Cáp như cầu thố giác.  Chánh kiến danh xuất thế,  Tà kiến danh thế gian, Tà chánh tận đả khước,
Bồ đề tánh uyển nhiên.  Thử tụng thị đốn giáo,  Diệc danh đại pháp thuyền,  Mê văn kinh lũy kiếp.  Ngộ tắc sát na gian.
 
Dịch nghiã:
 
Thuyết thông lại tâm thông (1),  Như mặt trời giữa không,   Chỉ truyền pháp kiến tánh, 
Hoằng Pháp phá tà tông.   Pháp vốn chẳng đốn tiệm,  Mê ngộ có nhanh chậm,  Pháp môn kiến tánh này,  Kẻ ngu chẳng thể tri.  Thuyết tuy muôn ngàn lối,   Ðúng lý chỉ là một, Nhà phiền não đen tối,  Thường nên sanh huệ nhựt,  Tà khởi phiền não tới,  Chánh đến phiền não trừ,  Tà chánh đều chẳng chấp,  Thanh tịnh đến cùng tột.  Tự tánh vốn bồ đề, Khởi tâm tức là vọng,  Tịnh tâm ở trong vọng,  Niệm chánh chẳng tam chướng,  Người đời muốn tu đạo,   Tất cả đều chẳng ngại,   Thường tự thấy lỗi mình,   Với đạo tức tương ưng.   Muôn loài tự có đạo, Mỗi mỗi chẳng ngại nhau,  Ngoài tâm đi tìm đạo,  Suốt đời chẳng thấy đạo.   Bôn ba qua một đời,  Sau cùng tự áo não.  Muốn được thấy chơn đạo, 
Hạnh chánh tức là đạo,   Nếu tự chẳng đạo tâm,  Ðen tối chẳng thấy đạo.   Nếu là người chơn tu, Chẳng thấy lỗi thế gian,  Nếu thấy lỗi của người,   Trái lại thành tự quấy.  Người quấy ta chẳng quấy,   Thấy quấy thành tự lỗi.  Hễ bỏ tâm chấp quấy,  Phiền não tự tan rã.  Thương ghét chẳng quan tâm,   Duỗi thẳng hai chân nằm. Muốn hoá độ chúng sanh, (2) Tự phải có phương tiện, Khiến họ hết nghi ngờ, Tức là tự tánh hiện.  Phật pháp tại thế gian,   Chẳng rời thế gian giác,   Lià thế tìm bồ đề, Cũng như tìm sừng thỏ.  Chánh kiến gọi xuất thế,  Tà kiến gọi thế gian, Tà chánh đều quét sạch,  Tánh bồ đề rõ ràng. Tụng này là đốn giáo,  Cũng gọi đại pháp thuyền.  Lúc mê tu nhiều kiếp,  Ngộ chỉ một sát na.
 
GHI CHÚ:
 
(1)  Thuyết thông lại tâm thông, Như mặt trời giữa không. Thuyết thông chưa chắc là tâm thông, tâm thông tự nhiên thuyết cũng thông. Vậy thế nào là tâm thông? Trên phù hợp ý Phật, dưới khế hợp đương cơ mới được gọi là tâm thông, khi tâm đã thông rồi mới có thể giống như mặt trời giữa hư không. Mặt trời giữa không chẳng có nhờ cậy dính mắc gì cả, nên chiếu soi khắp nơi chẳng thiếu sót. Nếu mặt trời có nhờ cậy bằng một sợi chỉ buộc treo lên, thì sợi chỉ ấy sẽ che khuất mặt trời, làm cho sự chiếu soi của mặt trời có chỗ thiếu sót vậy. Như Giáp Sơn Hoà Thượng ra hoằng pháp, Tăng hỏi: Thế nào là Pháp thân? Giáp Sơn đáp: Pháp thân chẳng tướng. Hỏi: Thế nào là Pháp Nhãn? Ðáp: Pháp Nhãn chẳng bệnh. Khi đó có Ðạo Ngô Thiền Sư nghe xong liền cười, Giáp Sơn xuống toà hỏi Ðạo Ngô rằng: Giáp Sơn vừa trả lời Tăng này, chắc có chỗ không đúng khiến Thượng Tọa bật cười, xin Thượng Tọa từ bi chỉ dạy cho. Ðạo Ngô nói: Hoà Thượng ra hoằng pháp chưa có Thầy. Giáp Sơn nói: Nay xin lễ Thượng Tọa làm Thầy. Ðạo Ngô nói: Thầy của Hoà Thượng là Huê Ðình Thuyền Tử. Giáp Sơn đến Huê Ðình gặp Thuyền Tử được khai ngộ, trở về nơi cũ hoằng pháp. Ðạo Ngô lại sai một vị Tăng đến hỏi: Thế nào là Pháp Thân? Giáp Sơn vẫn đáp rằng: Pháp Thân chẳng tướng. Hỏi: Thế nào là Pháp Nhãn? Ðáp: Pháp Nhãn chẳng bệnh. Tăng lập lại với Ðạo Ngô. Ðạo Ngô nói: Ông ấy nay đã triệt ngộ. Lời Giáp Sơn đáp Tăng trước, Ðạo Ngô chê cười cho là thuyết thông tâm chẳng thông; lời đáp Tăng sau cũng giống như lời đáp trước mà Ðạo Ngô lại tán thán, cho là tâm thông thuyết thông. Chỗ này chớ nên dùng ý thức để phân biệt; nếu dùng ý thức tìm hiểu thì chỉ có thể thuyết thông, chẳng thể tâm thông. Muốn tâm thông cần phải tham ngộ mới được.
 
(2)Muốn hoá độ chúng sanh, Tự phải có phương tiện, Khiến họ hết nghi ngờ, Tức là tự tánh hiện. Hai chữ phương tiện này chẳng phải giống như những người lạm dụng để cầu thêm danh lợi, hoặc che giấu tội lỗi; cũng chẳng phải dùng để độ người sơ cơ. Phương tiện ở đây là xuất phát từ Bát Nhã, phải người kiến tánh mới có Phương tiện này, mà dùng để khiến cho đương cơ từ  NGHI đến NGỘ. Từ NGHI đến NGỘ: tùy theo người, từ một sát na cho đến năm, mười năm không chừng, cũng như: Ngài Huệ Minh vừa nghe, ngộ liền, Ngài Giáp Sơn, trong vài phút được ngộ, Ngài Pháp Nhãn, một tháng được ngộ, Tổ Hoài Nhượng, tám năm mới ngộ. Không phải mau ngộ là cao, chậm ngộ là thấp. Người chứng ngộ mới đoạn dứt được NGHI CĂN (Nguồn gốc nghi ngờ đối với vạn pháp.) Ðoạn dứt NGHI CĂN tức là KIẾN TÁNH. Nên nói: Tức là tự tánh hiện (kiến tánh.)  (PHÁP BẢO ÐÀN KINH, Tỳ Kheo Thích Duy Lực, Dịch và Lược Giải)
 

5.1          Ưng Vô Sở Trụ Nhi Sanh Kỳ Tâm

5.2          Kim Cang Bát Nhã Ba La Mật Đa

5.3          Pháp Bảo Đàn Kinh, Phẩm Bát Nhã Thứ 2 Lược Giải

Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật là tiếng Phạn, dịch là đại trí huệ đến bờ bên kia, đây cần phải tâm hành, chẳng ở miệng niệm, miệng niệm tâm chẳng hành thì cũng như huyễn hoá. Miệng niệm tâm hành, thì tâm và miệng tương ứng.  Bản tánh là Phật, lià tánh chẳng có Phật.  Rất tiếc, những kinh sách thuộc hệ thống Bát Nhã này đã lưu hành hơn hai nghìn năm mà không có mấy ai đã tu tập đạt được quả vị bát nhã như những Tổ ngày xưa.
 
Phẩm Bát Nhã Thứ Hai
 
Trích từ PHÁP BẢO ÐÀN KINH, Tỳ Kheo Thích Duy Lực, Dịch và Lược Giải: Qua ngày sau, Vi Sử Quân lại xin giảng nữa, Lục Tỗ Huệ Năng thăng toà bảo đại chúng rằng: Cần phải tĩnh tâm niệm Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật Ða. Thiện tri thức, trí bồ đề Bát Nhã của chúng sanh vốn tự có, chỉ vì tâm mê chẳng thể tự ngộ, phải nhờ đại thiện tri thức khai thị dẫn dắt để đi đến kiến tánh. Phải biết Phật tánh của kẻ ngu người trí vốn chẳng sai biệt, chỉ vì mê ngộ chẳng đồng, nên mới có kẻ ngu người trí. Nay ta thuyết Pháp Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật, khiến cho mọi người đều được trí huệ, hãy chú tâm nghe:  Thiện tri thức, người đời suốt ngày miệng niệm  BÁT NHÃ, chẳng nhận được TỰ TÁNH BÁT NHÃ, cũng như nói ăn mà chẳng no, miệng chỉ thuyết  KHÔNG, muôn kiếp chẳng được KIẾN TÁNH, rốt cuộc vô ích.
 
Thiện tri thức, Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật là tiếng Phạn, dịch là đại trí huệ đến bờ bên kia, đây cần phải tâm hành, chẳng ở miệng niệm, miệng niệm tâm chẳng hành thì cũng như huyễn hoá. Miệng niệm tâm hành, thì tâm và miệng tương ưng. Bản tánh là Phật, lià tánh chẳng có Phật.
 
Sao gọi là Ma Ha? Ma Ha là đại, tâm lượng quảng đại như hư không, chẳng có biên giới, cũng chẳng vuông tròn lớn nhỏ, cũng chẳng phải xanh vàng đỏ trắng, cũng chẳng trên dưới dài ngắn, cũng chẳng giận, chẳng vui, chẳng phải chẳng quấy, chẳng thiện chẳng ác, chẳng đầu chẳng đuôi. Các cõi Phật đều đồng như hư không, diệu tánh con người vốn không, chẳng có một pháp có thể đắc, tự tánh chơn không cũng như thế. Thiện tri thức, chớ nên nghe ta nói KHÔNG mà liền chấp KHÔNG. Trước nhất chớ chấp KHÔNG, nếu để tâm KHÔNG tĩnh tọa là lọt vào VÔ KÝ KHÔNG. Thiện tri thức, thế giới hư không bao hàm sắc tướng vạn vật, mặt trời mặt trăng, núi sông đất đai, cây cối, biển lớn, kẻ dữ người lành, pháp ác pháp thiện, thiên đàng địa ngục, tất cả đều ở trong hư không, TÁNH KHÔNG của con người cũng vậy. Thiện tri thức, tự tánh hay bao hàm muôn pháp là ЀI,muôn pháp đều ở trong tự tánh của con người. Nếu thấy điều dữ điều lành của người, tất cả đều chẳng lấy chẳng bỏ, chẳng chấp chẳng nhiễm, tâm như hư không gọi là ЀI, nên nói là MA HA. Thiện tri thức, kẻ mê miệng nói, người trí tâm hành. Lại có kẻ mê để tâm không mà tĩnh tọa, trăm điều chẳng nghĩ, tự xưng là đại, với bọn người này không thể nói gì được, vì họ bị rơi vào tà kiến. Thiện tri thức, tâm lượng quảng đại cùng khắp pháp giới, dùng thì liễu liễu rõ ràng, ứng dụng liền biết tất cả. Tất cả tức một, một tức tất cả, tới lui tự do, tâm thể vô ngại tức là BÁT NHÃ.
 
Thiện tri thức, tất cả TRÍ BÁT NHÃ đều từ tự tánh mà sanh, chẳng từ bên ngoài vào, chớ lầm dùng ý thức, gọi là chơn tánh tự dụng. Nhất chơn nhất thiết chơn, tâm lượng là việc lớn, chẳng nên hành đạo nhỏ, miệng chớ trọn ngày nói không mà trong tâm chẳng tu hạnh này, giống như thường dân tự xưng là vua thì không được, hạng người này chẳng phải đệ tử của ta.
 
Thiện tri thức, sao gọi là BÁT NHÃ? BÁT NHÃ dịch là trí huệ. Bất cứ nơi nào lúc nào, niệm niệm chẳng ngu muội (chẳng chấp thật), thường hành đúng trí huệ, tức là hạnh BÁT NHÃ. Một niệm ngu muội (chấp thật) thì BÁT NHÃ tuyệt, một niệm trí huệ thì BÁT NHÃ sanh. Con người ngu mê chẳng thấy BÁT NHÃ, miệng nói BÁT NHÃ mà trong tâm thường ngu muội, tự nói ta tu BÁT NHÃ, niệm niệm nói KHÔNG mà chẳng biết CHƠN KHÔNG. BÁT NHÃ không hình tướng, ấy là tâm trí huệ, nếu hiểu thấu như thế gọi là TRÍ BÁT NHÃ.
 
Sao gọi Ba La Mật? Ba La Mật là tiếng Ấn Ðộ, dịch là đến bờ bên kia, nghiã là lià sanh diệt. Chấp cảnh thì sanh diệt dấy lên như nước nổi làn sóng, tức gọi bờ bên này, lìa cảnh thì chẳng sanh diệt như nước chảy im lìm, tức là bờ bên kia, nên gọi Ba La Mật. Thiện tri thức, kẻ mê miệng niệm, đang trong lúc niệm có vọng có sai, niệm niệm nếu hành, gọi là chơn tánh. Kẻ ngộ pháp này là PHÁP BÁT NHÃ, kẻ tu hạnh này là H€NH BÁT NHÃ, chẳng tu tức là phàm phu, một niệm tu hành, tự thân bằng Phật. Thiện tri thức, phàm phu tức Phật, phiền não tức Bồ Ðề; niệm trước mê tức phàm phu, niệm sau ngộ tức Phật. Niệm trước chấp cảnh tức phiền não, niệm sau lià cảnh tức Bồ Ðề.
 
Thiện tri thức! MA HA BÁT NHÃ BA LA MẬT, tối cao tối thượng tối đệ nhất, không trụ không đi cũng không đến, tam thế chư Phật từ đó ra. Cần phải dùng ÐAI TRÍ HUỆ, phá ngũ uẩn phiền não trần lao, tu hành như thế, nhất định thành Phật, đổi TAM ÐỘC thành GIỚI, ÐỊNH, HUỆ. Thiện tri thức, pháp môn này từ một BÁT NHÃ mà sanh ra tám mươi bốn ngàn trí huệ. Tại sao vậy? Vì con người có tám mươi bốn ngàn trần lao, nếu không có trần lao thì trí huệ luôn luôn hiển hiện, chẳng lià tự tánh. Người ngộ pháp này tức là vô niệm, vô ức (không ghi nhớ), vô nhiễm trước, chẳng khởi cuồng vọng. Ðối với tất cả pháp, dùng trí huệ của chơn như tự tánh chiếu soi, chẳng lấy chẳng bỏ, tức là KIẾN TÁNH THÀNH PHẬT. Thiện tri thức, muốn đi vào pháp giới thâm sâu và BÁT NHÃ TAM MUỘI, phải tu hạnh BÁT NHÃ, thực hành theo Kinh Kim Cang thì sẽ được KIẾN TÁNH. Phải biết cái công đức của Kinh này vô lượng vô biên, trong Kinh rõ ràng tán thán, chẳng thể kể xiết. Pháp môn này là TỐI THƯỢNG THỪA, vì người đại trí mà thuyết, vì người thượng căn mà thuyết, kẻ căn khí nhỏ nghe được khó tin. Tại sao vậy? Ví như trận mưa bão lụt, thành thị nông thôn đều bị cuốn trôi như cỏ lá, nếu mưa bão trong biển lớn thì chẳng thêm chẳng bớt; như người thượng thừa, người tối thượng thừa nghe được Kinh Kim Cang, tâm liền khai ngộ. Nên biết tự tánh vốn có cái TRÍ BÁT NHÃ, trí huệ tự tánh thường chiếu soi nên chẳng nhờ văn tự, ví như nước mưa, chẳng do trời có mà do khí trời làm nên, khiến cho tất cả chúng sanh, tất cả cây cối, hữu tình vô tình, đều được thấm nhuần, tất cả sông ngòi đều chảy về biển lớn, hợp thành nhất thể. Cái  TRÍ TỰ TÁNH BÁT NHÃ của chúng sanh cũng vậy. Thiện tri thức, kẻ tiểu căn nghe được PHÁP MÔN ÐỐN GIÁO này, cũng như cây cỏ mà gặp mưa bão, đều tự gãy đổ chẳng sanh trưởng được, kẻ tiểu căn thì cũng như vậy: họ vốn có cái TRÍ BÁT NHÃ đồng với người đại trí, chẳng có khác biệt, tại sao nghe Pháp mà chẳng được tự ngộ? Ðó là do tà kiến chướng nặng, phiền não căn sâu, cũng như mây lớn che khuất mặt trời, chẳng được gió thổi nên chẳng hiện ánh sáng. CÁI TRÍ của BÁT NHÃ vốn chẳng lớn nhỏ, chỉ vì tất cả chúng sanh tự tâm mê ngộ chẳng đồng, tâm mê tu hành hướng ngoại tìm Phật mà chưa ngộ tự tánh, tức là tiểu căn. Nếu khai ngộ đốn giáo, chẳng chấp lấy hình tướng bên ngoài, chỉ ở trong tự tâm thường khởi chánh kiến, phiền não trần lao thường chẳng ô nhiễm, tức là KIẾN TÁNH. Thiện tri thức, trong ngoài chẳng trụ, đi lại tự do, nếu trừ được chấp tâm thì thông đạt vô ngại. Nếu tu được hạnh này, với Kinh BÁT NHÃ vốn chẳng sai biệt. Thiện tri thức, tất cả Kinh điển và văn tự, đại tiểu nhị thừa, mười hai bộ Kinh đều do người đặt ra, vì có tánh trí huệ mới được kiến lập; nếu chẳng có con người thì vạn pháp vốn chẳng tự có. Nên biết vạn pháp vốn do tâm người kiến tạo, tất cả Kinh sách là vì con người mà nói. Vì trong con người có kẻ ngu người trí, ngu là tiểu nhơn, trí là đại nhơn,kẻ ngu hỏi pháp với người trí, người trí thuyết pháp cho kẻ ngu, kẻ ngu đốn ngộ tự tâm thì chẳng khác với người trí vậy.
 
Thiện tri thức, khi chưa ngộ thì Phật tức chúng sanh, lúc một niệm khai ngộ, chúng sanh tức Phật. Nên biết vạn pháp đều ở nơi tự tâm, vậy sao chẳng ở trong tự tâm đốn thấy chơn như bản tánh? Kinh Phạm Võng nói: Tự tánh vốn thanh tịnh, nếu nhận được tự tâm, thấy được bản tánh, tức thành Phật đạo. Kinh Duy Ma Cật nói: Ngay lúc đó hoát nhiên đốn ngộ, liền được bổn tâm. Thiện tri thức, ta ở nơi Hoà Thượng Hoằng Nhẫn vừa nghe câu nói liền ngộ, đốn thấy chơn như bản tánh, cho nên hoằng dương giáo pháp này, khiến hành giả đốn ngộ Bồ Ðề, mọi người tự thấy bổn tâm, tự kiến bản tánh, nếu chẳng tự ngộ, phải tìm người đã khai ngộ pháp tối thượng thừa, chỉ ngay đường lối CHÁNH PHÁP, vì thiện tri thức có nhân duyên lớn giáo hoá dẫn dắt, khiến hành giả được KIẾN TÁNH, tất cả thiện pháp đều do thiện tri thức mà được kiến lập. Tam thế chư Phật, mười hai bộ Kinh ở trong tự tánh vốn đã đầy đủ, vì tự ngộ chẳng được, nên phải nhờ thiện tri thức chỉ ra mới thấy, kẻ tự ngộ thì chẳng phải nhờ đến người khác. Nếu cố chấp rằng phải luôn luôn ỷ lại thiện tri thức mới mong được giải thoát thì không bao giờ được. Tại sao vậy? Vì ở trong tự tâm sẵn có tri thức tự ngộ, nếu khởi tà kiến mê chấp vọng tưởng điên đảo, dẫu cho gặp thiện tri thức dạy bảo cũng chẳng cứu được. Nếu khởi chơn chánh BÁT NHÃ tham cứu, trong một sát na vọng tưởng đều tiêu, nhận được tự tánh, đốn siêu Phật địa. Thiện tri thức, dùng trí huệ chiếu soi, trong ngoài sáng tỏ rõ ràng thì nhận được bổn tâm. Nếu nhận được bổn tâm tức vốn là giải thoát, được giải thoát tức là BÁT NHÃ TAM MUỘI, BÁT NHÃ TAM MUỘI tức là VÔ NIỆM. 
 
Sao gọi là vô niệm? Nếu thấy tất cả pháp tâm không nhiễm trước gọi là VÔ NIỆM, dùng thì khắp nơi, cũng chẳng dính mắc ở khắp nơi, hễ sạch được bổn tâm, khiến lục thức ra cửa lục căn, đối với lục trần mà chẳng nhiễm chẳng trước, đi lại tự do, ứng dụng vô ngại tức là BÁT NHÃ TAM MUỘI, tự tại giải thoát, gọi là hạnh VÔ NIỆM. Chứ chẳng phải như người lầm tưởng cho là ẹtrăm điều chẳng nghĩ, chỉ cho niệm tuyệtế, ấy là pháp trói buộc, tức là biên kiến. Thiện tri thức, kẻ ngộ pháp VÔ NIỆM thông đạt vạn pháp, ngộ pháp VÔ NIỆM thấy được cảnh giới chư Phật, ngộ pháp VÔ NIỆM được đến địa vị Phật. Thiện tri thức, nếu người đời sau ngộ được pháp này, đem pháp môn đốn giáo này với những người đồng một chánh kiến chánh hạnh phát nguyện cùng tu, như cúng dường Phật mà suốt đời chẳng thối lui, người ấy nhất định được vào Thánh vị.
 
Nhưng phải truyền thọ, từ trước đến nay các Tổ đều mặc truyền tâm ấn, chẳng được ẩn giấu Chánh Pháp. Nếu chẳng phải đồng một chánh kiến, chánh hạnh, là người đã ở trong pháp khác thì chẳng được truyền thọ, vì sợ kẻ ngu chẳng hiểu, lại sanh phỉ báng pháp môn này, phá hoại truyền thống CHÁNH PHÁP của Cổ Ðức, làm cho muôn ngàn kiếp sau đoạn dứt Phật chủng, cuối cùng vô ích.
 
 

 
Figure 16Tranh Đức Phật và các Bồ Tát

6.   Như Huyễn Như Mộng

6.1          Giấc Mộng NamKha

• ‘CõiĐờiMộng’dưới mắt một thi tiên.  Nhà thơ Lý Bạch bảo, “Xử thế nhược đại mộng, Hồ lao vi kỳ sinh?” (Chuyện đời như mộng lớn. Việc gì phải nhọc lòng?)

• Cõi Đời Mộng trong tiếng thở dài minh triết của con người tài hoa khoáng đạt nhưng lại nổi chìm trong hoạn lộ.  Nhà thơ Tô Đông Pha bảo, “Nhân tự thu hồng lai hữu tín; Sự như xuân mộng liễu vô ngân” (con người như chim hồng mùa thu bay đến mang theo tin tức; chuyện đời ngắn ngủi như giấc mộng đêm xuân, trôi qua mất mà chẳng để lại dấu vết nào.)

• Cảnh giới cõi mộng trong bài tản văn Chiêm Bao với Sự Thực của nhà thơ Hàn Mặc Tử, người đã sống trọn vẹn trong cõi mộng để đem về cho cõi thực vô vàn châu ngọc của thơ ca. “Như có ma lực vô song xô tôi đến bờ huyền diệu. Đêm nay là một đêm hào hoa nên mùa trăng bát ngát, giờ bốn phương thôi không cầu nguyện nữa mà lòng tôi rực lên cảm hứng... Nhỡn tuyến đưa tới đâu, cũng gặp chói lói, cũng gặp hào quang. Nên trí tôi rất ngợp, miệng lưỡi tôi không phải bối rối nhưng tựa hồ như mới nếm xong khí vị thanh tao của muôn điệu nhạc,…Từ sự thực đi tới bào ảnh, từ bào ảnh đi tới huyền diệu, và từ huyền diệu đi tới chiêm bao. Mông lung đã trùm lên sự vật và cõi thực, bị ánh sáng của chiêm bao vây riết… Tôi cảm thấy sự khoái lạc vô biên cũng như tôi cảm thấy sự sợ hãi vô cùng…Tôi đang đi trên con đường xán lạn tìm lấy Chân lý ngàn năm, mà hào quang của tinh tú, của những ngọc ngà, châu báu, trời tuôn xuống không biết hằng hà sa số nào nữa…”

6.2          Bài Kệ Lục Như

6.3          Quan Công Đốn Ngộ

Trong Tam Quốc Chí Diễn Nghĩa có một đoạn Quan Công hiển thánh có thể được xem như là phần minh họa cho cảnh giới được mô tả trong kinh Lăng Già, theo tinh thần của bài kệ Lục Như.
Sau khi thất thủ Kinh Châu, Quan Vân Trường bị Quân Đông Ngô phục kích, tử trận vi thần.  Theo tương truyền thì linh hồn Quan Công, cởi ngựa Xích Thố, tã hữu có Quan Bình và Châu Thương, đêm đêm bay phiêu diêu khắp nơi, kêu gào, “Trả đầu cho ta,” tiếng kêu như sấm rền khiến bá tánh thảy điều kinh hồn động phách.   Khi đến núi Ngọc Tuyền nơi Ngài đả có duyên gặp gỡ lúc trước, Sư Phổ Tĩnh nghe và biết (quán và kiến) tiếng kêu trên không, liền bước ra khỏi am, cầm cây phất trần gõ vào cửa chùa mà hỏi “Vân Trường an tại?” Câu hỏi đơn giản đó lại giống tiếng hét của Lâm Tế, cây gậy của Đức Sơn, khiến hồn ngài sực tỉnh, liền hạ mã xuống trước am để nghe thuyết pháp và quy y cửa Phật.  Câu này thường được dịch là “Vân Trường ở đâu?” mà lẽ ra nên hiểu là “Vân Trường có chăng?” nghĩa là “Vân Trường có thực sự tồn tại chăng?” mới đúng tinh thần của Sư Phổ Tĩnh muốn điểm hóa cho vị danh tướng huyền thoại này.
Thật ra câu chuyện không đơn giản như vậy, sau khi nghe Quan Công từ lưng trời đòi “Trã đầu cho ta.”  Thì Sư Phổ Tĩnh gọi, “Vân Trường ngươi ở đâu?”  Quan Vân Trường, “Sư phụ ơi, ta đi khắp nơi kiếm cái thủ cấp mình mà không thấy.  Xin sư phụ chỉ đường cho.”  Sư Phổ Tĩnh , “Lúc trước Tướng Quân chém biết bao nhiêu thủ cấp; có ai đòi lại đâu mà bây giờ lại đi đòi cái thủ cấp của mình?”  Vì câu hỏi đó mà Quan Công đả tức khắc Ngộ nhưng chưa Gíác – thành Thần, và sau đó Giác - thành Thánh. 
Nhà phê bình Mao Tôn Cương cho rằng chỉ một câu đó của Sư Phổ Tĩnh cũng bao hàm cả diệu nghĩa của cuốn kinh Kim Cương. Nhận xét đó quả vô cùng sâu sắc. Chính tại sát na thù thắng mà vị danh tướng đó nhận ra diệu nghĩa của chữ Mộng, chữ Không, và tạo được sự chuyển ý trong tâm thức.  Lúc đó, ắt hẳn anh hồn Vân Trường hoang mang trước cảnh tượng tất cả đều đột nhiên biến mất, cũng hoang mang trước câu hỏi, “Vân Trường an tại?”  Đó là một công án giúp Quan Công hoát nhiên đốn ngộ - “Quan Công anh hồn đốn ngộ.”  Chuyện thành bại thị phi đáo cùng cũng chỉ là hư không mộng ảo. Kinh Châu chỉ là mộng. Thục cũng chỉ là mộng. Ngụy hay Ngô cũng chỉ là mộng. Tham vọng tranh bá đồ vương cũng chỉ là mộng. Mà cả đến bản thân của Vân Trường cũng là mộng nốt. Vân Trường an tại? Có nghĩa là “Nhất thiết Ngụy Ngô Thục, như mộng huyễn bào ảnh, như lộ diệc như điện, ưng tác như thị quán.”  Bởi vậy, sau khi nghe Sư Phổ Tĩnh thuyết pháp, Quan Công mới đại ngộ rồi cúi đầu làm lễ quy y mà đi - “mang nhiên đại ngộ, khể thủ quy y nhi khứ” (Tam Quốc Chí Diễn Nghĩa, hồi 77.)  Ngủ Tổ nói, “Người kiến tánh ngay lời nói phải thấy, nếu như người này dù khi múa đao giữa trận cũng thấy được thấy tánh.”  Quan Vân Trường lúc còn là tướng Thục Hán giữa trận múa đao chém tướng, công thành, vạn cốt khô.  Vì chưa quy theo Phật Pháp cho nên chưa kiến tánh, cho đến khi chết, hồn phiêu du vô định không biết chỗ nào mà trụ, mà đi.  Cho đến khi được Sư Phỗ Tĩnh khai ngộ, thuyết pháp, mới đốn ngộ quy y tam bão. 
Thật ra Quan Công đả có duyên phận với Sư Phỗ Tĩnh từ trước.  Quan Công cũng đả sẳn có căn tu từ tiền kiếp, dù trong kiếp này làm tướng, theo phò Lưu Bị, xông pha trận mạc, công thành, chém giết không chùn tay nhưng sau khi hồn lìa khỏi xác và nhất là khi nghe câu: Vân Trường sở ở đâu, trụ ở đâu? Ngài đột nhiên đốn ngộ, mới quán được Vân Trường là không (vô ngã, no-self,) vô sở, vô trụ.  Trã đầu cho Ta (self), mà Ta không có (no-self,) thì đầu có không?  Ngược lại, nhửng anh hùng vô danh đã vị quốc vong thân hay những tướng quân, ‘sinh vi tướng, tử vi thần,’ Nguyễn Viết Thanh và Nguyễn Khoa Nam của VNCH, lúc các ngài còn cầm quân đánh nhau với VC thì đả trường trai, sùng đạo Phật.  Họ vừa công thành, vạn cốt khô, vừa giữa trận tiền múa súng mà vừa kiến tánh.  Đó không phải là chuyện dễ dàng để làm và đạt được.  Cũng như Phật Hoàng Trần Nhân Tông, họ là những thánh nhân, Bồ Tát nguyện đầu thai vào trong những hoàn cảnh thử thách đặc biệt, mà những kẻ phàm phu tục tử như chúng ta không có thể hiễu để mà giải thích các trường hợp hy sinh, tuẫn tiết, của họ được.
Trong Tam Quốc Chí Diễn Nghĩa, đoạn văn tả lại cảnh trên chỉ ngắn ngủi có vài dòng nhưng đó mới chính là chỗ mà ngọn bút của La Quán Trung đã đạt đến mức “đăng phong tháo cực, lô hỏa thuần thanh,” giúp người đọc liên hệ đến bài kệ Lục Như.
 

Figure 17Quan Công
 
Nhà thơ Tô Đông Pha, khi được một sư trụ trì ở chùa Cát Tường xin đặt tên cho một căn gác, đã làm bài thơ Cát Tường tự tăng cầu các danh như sau:
 
Quá nhãn vinh khô điện dữ phong
Cửu trường na đắc tự hoa hồng
Thượng nhân yến tọa Quán Không các
Quán sắc quán không, sắc tức không.
 
Tạm dịch: Chuyện thịnh suy thành bại lướt qua trước mắt nhanh như tia điện chớp hoặc như ngọn gió bay. Sự lâu bền của nó chẳng được như màu hồng của đóa hoa. Bậc thượng nhân ngồi yên lặng trên căn gác quán Không; quán tưởng Sắc, quán tưởng Không rồi ngộ ra rằng Sắc chính là Không.
 
Kinh Kim Cang dạy chúng ta quán chiếu thế gian bằng tinh thần của bài kệ Lục Như là để “Nhậm vận thịnh suy vô bố úy” như Thiền sư Vạn Hạnh viết, và để đạt đến cảnh giới “vô hữu khủng bố, viễn ly điên đảo, mộng tưởng, cứu cánh Niết Bàn” của Trí Tuệ Bát Nhã.  Phần này có thể được coi là quan trọng nhất trong kinh.  Lục Tổ giảng về pháp Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật Đa (Maha Prajna Paramita), có nghĩa là đại trí huệ đến bờ bên kia. Pháp tu này đạt thẳng mục đích của Thiền là Kiến Tánh Thành Phật. Tất cả chúng sinh, từ người ngu đến kẻ trí đều có Phật tánh như nhau. Có khác nhau chăng chỉ là kẻ mê, người ngộ. Vì vậy nên LụcTổ chỉ rõ thêm,"Phàm phu tức Phật, phiền não tức Bồ đề; niệm trước mê tức phàm phu, niệm sau ngộ tức Phật. Niệm trước chấp cảnh tức phiền não, niệm sau lìa cảnh tức Bồ đề." Thế nào là mê, mê đây là không thấy được tự tánh của mình. "Bản tánh là Phật, lìa tánh chẳng có Phật ... Trí Bát Nhã đều từ bản tánh mà sanh, chẳng phải từ bên ngoài vào, không nên lầm với ý thức."  Tất cả muôn pháp đều ở trong tự tánh của con người, hoặc nói cách khác là tự tánh bao hàm muôn pháp.  

7.   Giác Ngộ Thành Phật

7.1          Vô Sở Vô Trụ

7.2          Không Có Thành Cái Gì Hết

8.   Con Đường Tìm Giác Ngộ Của Đức Phật

Con đường tìm cầu giác ngộ đã được Đức Phật lịch sử Thích Ca Mâu Ni trải qua với 5 năm tầm sư học đạo và 6 năm tu khổ hạnh (từ năm ngài 19 tuổi sau khi cưới vợ được 3 năm và sinh đứa con trai là La Hầu La (Rahula) cho đến khi ngài chứng đạo dưới gốc cây Bồ Đề bên dòng sông Ni Liên Thiền vào năm ngài 30 tuổi.)
Kinh điển Phật Giáo kể lại rằng Kiều Tất La Thích Ca Tất Đạt Đa (Kosala Akya Siddhartha) gọi tắt là Thích Ca, sau 6 năm tu khổ hạnh cùng với 5 anh em Kondana (Kiều Trần Như,) Bhadhya (Bạt Đề Lợi Gia,) Vappa (Ác Bệ,) Mahanama (Ma Ha Câu Nam,) và Asaji (A Xá Bệ Thê,) cơ thể chỉ còn da bọc xương, đi đứng không vững, sức khoẻ kiệt quệ, ngài thấy rằng khổ hạnh không thể giải quyết được vấn đề, nên quyết định ăn uống lại bình thường.  Năm người bạn đồng tu cho rằng Thích Ca đã thoái chí, bèn rời bỏ ngài, đến vườn Nai ở Isipatana gần Thành phố Ba La Nại để tiếp tục tu khổ hạnh. Họ nói rằng, Thái tử Siddhartha đã trở về với cuộc sống tiện nghi và dục lạc vật chất.
Ở lại cô đơn, Thích Ca quyết tâm tự mình phấn đấu để tìm ra con đường giải thoát tối hậu trong suốt 49 ngày tham thiền nhập định.  Ngài lấy lại sức, nhờ uống bát sữa, do một thôn nữ tên là Sujata cúng dường.  Sau đó, ngài tắm ở sông Ni Liên Thiền (Neranjara.) Tối đến, Ngài đến ngồi dưới gốc cây Pippala (cây Bồ Đề,) để đánh dấu sự kiện thành đạo vĩ đại của Ngài.  Ngài suy tư về lẽ sống chết, về những nguyên nhân tích tập dẫn tới luân hồi sanh tử và con đường giải thoát, dẫn tới Niết Bàn.  Ngài nhớ lại, thấy rõ các kiếp sống trước đây của mình, một kiếp, hai kiếp cho tới hàng trăm ngàn kiếp.  Ngài nhớ lại, thấy rõ các chu kỳ thành hoại của một thế giới, nhiều thế giới.  Ngài thấy rõ các chúng sanh, tùy theo nghiệp nặng nhẹ, thiện ác do mình tạo ra, luân hồi như thế nào trong các cõi sống, từ thời vô thủy cho tới ngày nay.  Ngài thấy rõ, biết rõ nên tự bản thân Ngài đã đoạn trừ hết mọi tham ái, lậu hoặc, và vô minh.  Ngài đã được Giải Thoát, Giác Ngộ, và thành tựu Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, thành Phật.
Như vậy, chúng ta thấy rằng Tất Đạt Đa từ lúc mới sinh cho tới trước khi chứng đạo, cũng là một chúng sinh mê lầm như bao nhiêu chúng sinh khác. Tới khi giác ngộ, có đầy đủ lục thông, mới biết rằng Tam Giới chỉ là ảo mộng, không có một cái gì là thật cả.  Ban đầu Thích Ca chưa vội đứng lên đi thuyết pháp ngay vì còn chờ nhân duyên, vả lại thật ra có chúng sinh nào đâu để mà giáo hóa chứ, toàn thể chúng sinh trong Tam Giới cũng chỉ là ảo tưởng.  Nhưng các vị vua trời nhìn thấy ánh hào quang rực rỡ của ngài, biết là Phật đã xuất hiện.  Ngay cả bên phương Đông xa xôi (Trung Quốc) có người nhìn hiện tượng thiên văn trên trời, biết được bên phương Tây (Thiên Trúc) có một đại thánh nhân xuất hiện.  Các vị vua trời đã thỉnh cầu ngài vì sự mê muội đau khổ của chúng sinh mà tìm cách giáo hóa.  Từ đó Thích Ca đã đi du thuyết khắp nơi ở vùng phía bắc Ấn Độ, trên địa phận của hai tiễu bang Uttar Pradesh, Bihar và phần phía Nam của nước Nepal ngày nay, trong một khu vực rộng khoảng 340,000 km² .
 

Figure 18Phật Thích Ca Mâu Ni đạt vô thượng đẳng giác
Tóm lại, trong mê muội ảo mộng giữa ban ngày thì có vũ trụ vạn vật thiên hình vạn trạng.  Còn trong giác ngộ thì chỉ có tánh Không mà thôi, không một cái gì là có thật.  Để điều hòa giữa hai trạng thái mâu thuẫn đó, Bồ Tát Long Thọ, sống vào khoảng cuối thế kỷ thứ nhất đầu thế kỷ thứ hai Công Nguyên, đề ra Trung Quán Luận.  Con người không thể chấp vào tánh Không, vì nó trái với hiện thực cuộc sống, cũng không thể chấp vào tánh Có, vì nó mê muội và gây ra đau khổ, phiền não không sao kể xiết.  Trung Quán tức là Ưng Vô Sở Trụ (không có chỗ trụ) cũng chỉ là giả lập, bởi Không cũng không được (vô sở đắc) Giả (thế giới ảo hóa) cũng không được thì há Trung (ở giữa) mà có chỗ được (sở đắc) hay sao.  Chẳng qua là giả lập để điều hòa cho khỏi thiên lệch mà thôi. Ưng vô sở trụ chính là thực tại bất định xứ (non-local) của lượng tử mà khoa học ngày nay đã phát hiện.  Ưng vô sở trụ cũng chính là thực tại bất định xứ của mọi vật thể mà khoa học ngày nay thì còn mù mờ chưa hiểu thấu, nhưng các nhà thông thái đã chứng minh rằng cố thể vật chất cũng có những tính chất giống y như lượng tử (bất định xứ hay vô sở trụ) chỉ vì sức nặng, sức ỳ của vật chất (lực quán tính) có nguồn gốc sâu xa là tập quán cố chấp của chúng sinh nên thấy dường như cố thể vật chất là có định xứ (local, locality.)  Các nhà khoa học thiên văn biết rất rõ rằng thiên hà, các ngôi sao, các hành tinh, các thiên thể đều vô sở trụ tức không thể xác định vị trí, không thể xác định tọa độ một cách tuyệt đối, chỉ có thể xác định vị trí một cách tương đối.  Bởi vì trong vũ trụ không thể có một điểm tựa tuyệt đối.  Người ta chỉ có thể xác định vị trí dựa vào một hệ qui chiếu nhất định và hệ qui chiếu đó cũng chỉ là giả lập, cũng giống như các kinh tuyến, vĩ tuyến chỉ là những đường tưởng tượng được giả lập để xác định tọa độ của một vật thể trên địa cầu.

9.   Tứ Diệu Đế

9.1          Khổ Đế

9.2          Nhân Đế (Tập Đế)

9.3          Diệt Đế

9.4          Đạo Đế

10.      Đạo Phật Là Đạo Của Trí Tuệ

11.      Chúng Sinh Khó Giác Ngộ

11.1      Khó Giác Ngộ Chứ Không Phải Là Không Thể Giác Ngộ

11.2      Vạn Pháp Như Không

11.3      Không Trụ Tướng Phật Mà Sanh Tâm

11.4      Không Trụ Tướng Pháp Mà Sanh Tâm

11.5      Không Trụ Vô Thượng Chánh Đẳng Mà Sanh Tâm

12.      Tập Quán Đối Với Vũ Trụ Và Vạn Vật

13.      Nhục Nhãn Trần Tục Của Con Người

Ánh sáng đi qua lăng kính của nhục nhãn, ảnh lật ngược.  Cái ảnh này đụng võng mạc nhạy cảm với ánh sáng, được cấu tạo bởi một nhóm hệ thần kinh phần cuối nhạy cảm bởi ánh sáng.  Chúng nó báo cáo cho võng cầu của não, làm công việc phân tích, thu nhận vô số dữ kiện, lật ngược cái ảnh, đưa từ trái qua phải, (chúng ta nhìn sự kiện hơi đúng phần nào) và gởi tới những phần còn lại của não theo từng cụm của ảnh tương ứng với hình ảnh thực ngoài đời tùy theo kinh nghiệm của mình.  Thật là lý thú.  Con mắt chúng ta và lăng kính thật sự tuyệt cú mèo, hoạt động như máy chụp hình.  Nhưng mà có đúng như vậy không?  Vậy khi chúng ta nhìn vào cái negative (phim chưa rữa in  thành hình bóng) thì thấy những vật trong đó như thế nào?  Khi negative được in lên trên giấy màu thì cái hình đó là pictures khác với negative.  Đều này nếu hỏi đứa bé bây giờ chỉ có biết digital camera thì nó không có thể tưởng tượng và hiễu mình đang nói gì nữa? Nếu chúng ta xem phim The Others, Nicole Kidman đóng, ma chết nhìn những cái pictures như người sống nhìn negative và ngược lại.  Vậy cái ảnh là thật hay cái hình là thật đây?  Đó mới thật là lý thú.  Nếu mắt chúng ta nhìn như X Ray thì ta thấy những người chung quanh ta là nhửng bộ xương.  Lúc đó thì nhân sinh quan của con người cũng phải thay đổi qua lối nhìn tương đối của chúng sinh.  Light goes through the lens, which flips the image upside down and backwards. This image hits the retina, which consists of an array of nerve-ending that are sensitive to light. They report to the occipital lobes of the brain which then perform a huge analysis on the incoming data, flips it upside down, turns it left-to-right, (so that you now are spatially correct) and then passes it on to the rest of your brain so that patterns in the image can be associated with the real world based upon your previous experience. It's really quite amazing. The eye and lens are really neat, and operate like a camera. (Boomer Wisdom)
 
Qua quan sát của nhục nhãn, mỗi hạt cát có một bãn ngã đồng nhất (unique) như cá nhân của mỗi chúng sinh và súc sinh khi được quan sát trong thể hạt dưới ống kính hiễn vi.  Tưởng cũng nên nhớ, 2,500 năm về trước Đức Phật đả kiến được những hạt nguyên tử qua con mắt thiên nhãn của bật trí tuệ, giác ngộ.  Biết được nguồn gốc, cấu tạo của vũ trụ là biết tất cả.  Knowledge is power!



Figure 21Tất cả những hạt cát đều độc nhất (unique,) kính hiễn vi, phóng đại 250 lần



Figure 22 Một hạt cát biễn được phóng đại bởi Yanping Wang


Figure 23Một hạt cát San Hô (Coral Sand) phóng đại 100 lần
Mỗi hạt cát là một nữ trang chờ được khám phá.  Dr. Gary Greenberg tìm ra khi ông chiếu kính hiễn vi trên cát biễn.  Những khoáng chất, từng mãnh san hô màu sắc rực rỡ, và với những vỏ cực vi cho thấy rằng trong hạt cát gồm nhiều thứ khác hơn là đá vàng. 
Every grain of sandis a jewel waiting to be discovered. That's what Dr. Gary Greenberg found when he first turned his microscope on beach sand. Gemlike minerals, colorful coral fragments, and delicate microscopic shells reveal that sand comprises much more than tiny beige rocks.  Author and photographer of above pictures, Yanping Wang, www.nikonsmallworld.com; Dr. David Maitland, Feltwell, UK, microscopyu.com; and Dr. Gary Greenberg is a visual artist who creatively combines art with science. He has a Ph.D. in biomedical research from University College London and holds 17 patents for high-definition 3-D light microscopes.  
Carl Sagan, tuyên bố một câu rất nỗi tiếng, “tổng số của ngôi sao trong vũ trụ nhiều hơn thất cả những hạt cát trên trái đất.  Phỏng chừng 2,000 tỷ tỷ hạt cát.  Khoa học vẫn tin tưởng rằng còn có rất nhiều tinh tú trong vũ trụ.  Carl Sagan famously remarked "the total number of stars in the universe is greater than all the grains of sand on all the beaches on the planet Earth." It is estimated that the total number of 'all' grains of sand on the whole planet could be approximately 2000 billion billion. Scientists still believe there are more stars in the Universe. (hassers.blogspot.com)
 

 
Để hiểu rõ thêm thói quen nhận thức tạo thành vật như thế nàoqua con mắt trần tục, hãy xem bức hình dưới đây :

Figure 24Thói quen nhận thức tạo thành vật
Nhìn khái quát thì đây là cội cây, nếu nhìn và tưởng tượng thêm chút xíu thì thấy cả chục gương mặt người trong đó.  Điều này cho ta biết, qua cái lối nhìn sai lạc của con mắt trần tục và thói quen tưởng tượng của trí óc tạo ra vật, mà thói quen càng hằn sâu bao nhiêu thì vật càng rõ ràng và thật bấy nhiêu. Quá trình nhận thức của trí nhớ là so sánh vật bên ngoài với ký ức, vật nào quen thuộc sẽ được nhận ra ngay tức thì, còn vật nào ít gặp thì sẽ mất nhiều thời gian hơn.  Cho nên, xa mặt cách lòng (out of town out of mind,) người quen mấy chục năm không gặp, vì quá nhiều thay đổi theo thời gian, chúng ta có thể không còn nhận ra hoặc phải mất một thời gian định tâm, đối chiếu, gợi nhớ mới nhận ra được. Thói quen của con người không chỉ ở ý thức (conscious), nó còn ở rất sâutrong tiềm thức(subconscious,) nó dính dáng tới cả 6 giác quan (six senses, lục thức) chứ không phải chỉ ở thấy và nghe.  Bên ngoài là những cấu trúc ảo, bên trong là ký ức và ý thức, đó chính là cơ chế tạo ra vật và tạo ra thế giới, tạo ra văn hóa và đời sống của muôn loài, mà cao cấp nhất, phong phú nhất là con người, cái ta (ngã, self.)  Nếu thói quen bị tẩy sạch, kể cả ý thức lẫn tiềm thức thì vật không còn hiện hữu.   Đó là lúc không còn gì dính mắc, tất cả đều là không, thân ngũ uẩn cũng không, tất cả 18 giới cũng đều không.
Thử nhìn thật kỷ vào bức hình dưới đây.  Chúng ta thấy gì? Nói rỏ hơn, cái não bắt mình thấy gì?  Và vậy thì cái gì cho mình thấy: não, tâm?  Hay cái ta (ngã, self) biểu cái não thấy như vậy. Đây là một ví dụ điễn hình của vô ngã.  Không có ngã để mà thấy, chỉ có cái tâm vô minh lừa cái kiến ngã.  Đây có thật là như thị tri kiến hay vô thị như kiến không? Thấy vậy mà không phải vậy mà nó như vậy?


Figure 25Xoán Ốc ngoài tầm kiểm soát của mắt
 
Thử quan sát cái áo đầm này xem nó là màu gì?  Rồi hỏi nhửng người khác xem thử họ thấy nó là màu gì?
 

Figure 26Tại sao không ai đồng ý với màu sắc của chiết áo này?

Thị giác, thính giác, vị giác, xúc giác, hương giác, ý tưởng,không gian, thời gian và số lượng vật chất, lẫn tinh thần cũng chỉdo thói quen do tâm thức tạo ra chứ chẳng phải có thật.  Khi lục căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân thể và bộ não) tiếp xúc với lục trần (sắc, thanh, hương, vị, xúc và pháp [tinh thần lẫn vật chất]) tạo ra lục thức (thấy, nghe, ngửi, nếm, cảm giác và ý thức.)  Đó là lúc mà bộ não siêu tuyệt của con người phát ra nhất niệm vô minh, tưởng tượng cấu trúc ảo đó thành vật chất hữu thường.  Tâm  ý của chúng ta tin tưởng tất cả vạn vật đều là thật, là hữu thường vì được chứng nghiệm bởi nhửng dụng cụ đo lường sai lạc của lục căn cùng với kinh nghiệm của lục trần, giải thích sai lạc của lục thức, và tập quán phân biệt, lý luận nhị nguyên . 
Chúng ta ‘như thị tri kiến’ qua lăng kính (filter) của vô minh. Tâm có thể củng bị bịp, thông tin sai lạc (misrepresentation,) nó bắt ta thấy như vậy?  Chứ ta không thể cho ta thấy, ta củng không có thể bắt tâm thấy như vậy.  Nói theo khoa học thì ý thức não bộ giải thích sự kiện được ghi nhận như vậy, rồi biễu ta thấy như vậy, làm như vậy chứ ta không có thể điều khiễn não thấy như vậy hay tự phản ứng như vậy.  Điều này đã chứng minh, không có cái ‘Tôi’ làm chủ nhân ông trong nhục thể của chúng sinh.  Không có cái ngã (self) mà đạo Phật gọi là vô ngã.  Nhưng nếu không có cái tôi thì cái gì đang làm gì đây? Cái gì là ‘bản lai diện mục của Thượng Tọa Minh?’ (câu hỏi của Lục Tỗ)

14.      Lý Vô Thường

14.1      Hạnh Vô Thường

14.2      Thân Vô Thường

14.3      Sátna Vô Thường

14.4      Sanh Diệt Vô Thường

14.5      Tự Tánh Vô Thường

14.6      Luật Vô Thường Của Vũ Trụ

14.7      Kinh Pháp Đàn, Phẩm Đốn Tiệm Thứ 8

15.      Không Tu Cũng Thành Phật

16.      Tứ Niệm Xứ

17.      Vô Thượng Bồ Đề, Vô Thượng Niết Bàn

17.1      Phật Hoàng Trần Nhân Tông

Figure 27Đền Thờ Phật Hoàng Trần Nhân Tông
Tương tự như Thái Tử Tất Đạt Đa, Phật Hoàng, Vua Trần Nhân Tông (chữ Hán: 陳仁宗; 1258 – 1308),  không muốn làm hoàng thái tử (Crown Prince) trốn vua cha (Trần Thánh Tông, chữ Hán: 陳聖宗; 1240 – 1290) đi tu nhưng không được vua cha chấp nhận.  Lúc giang sơn xã tắc bị giặc Nguyên xâm lăng, ngài cùng vua cha (Thái Thượng Hoàng Trần Thánh Tông) khoát chiến bào ngự giá thân chinh chống giặt cứu nước.  Lúc nước nhà độc lập thái bình, ngài cởi bỏ hoàng bào, nhường ngôi cho con là Vua Trần Anh Tông.  Tuy ngài tu hành khổ hạnh nhưng vẫn làm nhiệm vụ của Thái Thượng Hoàng (Chairman) giám sát vua con (President) trong việc chăn dân, trị quốc, sữa đổi những luật lệ của Trần Anh Tông mà ngài cho rằng không lợi ích cho dân.  Ngài còn đi khắp nơi khuyên dân từ bỏ những tập tục thờ cúng mê tín dị đoan. Ngài là người đã thành lập Thiền Phái Trúc Lâm Yên Tử, lấy pháp hiệu là Đầu Đà Hoàng Giác Điều Ngự.   
Đạt được “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm” là vượt qua bờ mê muội của tâm viên ý mã, vượt bờ an tâm, tới bến kiến tánh; giúp ta sống trong trần mà không bị lòng trần lôi kéo, vẫn thấy sắc, nghe tiếng, ngửi mùi, nếm vị, thân xúc chạm nhưng tâm vẫn không đắm nhiễm, vẫn an nhiên tự tại. Tâm tự tại (an tâm) này chính là tâm “đối cảnh vô tâm” của vua Trần Nhân Tông trong bài thơ “Cư Trần Lạc Đạo,”
 
Cư trần lạc đạo thả tùy duyên
Cơ tắc sang hề khốn tắc miên
Gia trung hữu bảo hưu tầm mịch
Đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền.
 
Dịch
 
Ở đời vui đạo cứ tùy duyên
Hễ đói thì ăn mệt ngủ liền
Trong nhà sẵn ngọc tìm đâu nữa
Đối cảnh vô tâm chớ hỏi thiền.
Ở trong trần mà không bị nhiễm mùi trần, sống tùy duyên, an nhiên tự tại và vô chấp trước cảnh trần, luôn an trú nơi chơn tâm thanh tịnh, đó là lối sống “Đối cảnh vô tâm chớ hỏi thiền” của Phật Hoàng Trần Nhân Tông.  Lối sống “cư trần lạc đạo” của vua Trần Nhân Tông càng chứng minh rằng khi chúng ta thực hành câu “ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm” thì ắt một ngày nào đó chúng ta sẽ đạt đến chổ “đối cảnh vô tâm,” tự tại, qua bờ giải thoát, vượt qua bễ khỗ.  Phật Hoàng Trần Nhân Tông đả nói đến vô tâm, “Đối cảnh vô tâm mạc vấn thiền.” Nhưng mà vô tâm không phải là không có tâm, không còn tâm. Vô tâm thực ra chỉ có nghĩa là cái tâm trong sáng, cái niệm thanh tịnh, đã hoàn toàn không còn phân biệt, không còn dính mắc (chấp trước.)  Trần Nhân Tông vẫn xuống núi, cùng quân dân đánh đuổi quân xâm lăng, cứu nguy dân tộc nhưng khi xong giặc thì trở về núi tu tiếp, không “dính mắc” chi nữa!  
Vua Trần Nhân Tông đả khai được thiên nhãn, thấy được tánh rồi thì dù ở trong chốn binh đao, giữa lằn tên mũi đạn, từ bề hiễm nguy trong lúc chống quân xâm lăng, tánh ngài vẫn tự tại.  Chớ không phải lúc nguy nan bị giặc Nguyên vây khỗn, sợ hải tâm bất an mà mất tánh.  Sau khi, quân ta đại bại, tồn thất lớn một trong một trận đánh tối quan trọng với quân Nguyên.  Quân dân rúng động hoang mang; Hưng Đạo Đại Vương phải rút quân, di tãn chiến thuật để tái phối trí.  Vua Trần Nhân Tông cùng với Thái Thượng Hoàng ngự giá tới trận tiền.  Vua hỏi, “Thế giặc quá mạnh, e rằng ta không thể chống nỗi.  Thôi thì trẫm có nên hàng để các khanh khỏi phải hy sinh và để mưu tồn sự sống còn của quân dân?”  Trần Hưng Đạo, “Kim khẫu thật là từ bi, và nhân đức.  Nếu bệ hạ muốn hàng thì trước hết hảy chém đầu thần.”  Cũng tương tự như Trần Thủ Độ nói với Vua Trần Thái Tông vào năm 1258 trong chiến tranh Nguyên Mông-Đại Việt, “Đầu thần chưa rơi, xin bệ hạ an tâm.”
Câu hỏi lịch sữ trên đây của Vua Trần Nhân Tông vừa là chính trị cao, vừa gián tiếp nữa khích lệ, nữa khích tướng Trần Hưng Đạo.  Kim khẫu bàng bạt cái tâm thiền đầy tánh bi trí dũng.  Trong cơn nguy khốn của tổ quốc, Ngài vẫn an tâm tự tại, quên mình để hy sinh cho dân quân, cho sơn hà xã tắc, quan tâm đến sự khó nhọc, hy sinh của quân dân và các tướng sĩ.  Ngài đúng là một minh quân lẫn thiền sư ngộ đạo, master được Vương Quyền và Phật Pháp.  Ngài là linh hồn và kẻ lãnh đạo quan trọng của dân quân Đại Việt trong hai cuộc kháng chiến chống Nhà Nguyên (quân Mông Cỗ) giữ vững được độc lập cho giang sơn, và đem lại thái bình thịnh trị cho xã tắc. 
Vua Trần Nhân Tông được sử sách ca ngợi là một trong những vị vua anh minh nhất trong lịch sử Việt Nam.  Ngài rất sùng đạo Phật từ thuở bé và sau khi nhường ngôi vua cho con, ngài là sơ tổ sáng lập Thiền Phái Trúc Lâm Yên Tử trở thành một trong những thiền sư với đạo hạnh cao thâm của Phật Giáo nước ta. Phật Hoàng Trần Nhân Tông là tác giả hai bài “Cư trần lạc đạo phú” và “Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca,” ngài vừa là thi sĩ, là triết gia, là người anh hùng chống ngoại xâm, một nhân vật hiển hách trong lịch sử Việt Nam.  Ngài đã thể hiện rất sinh động đạo Phật vào cuộc sống, nhập thế một cách tích cực, diệt giặc, cứu đời, mà vẫn an nhiên tự tại, với tâm hồn thanh thoát, không vướng bận. Tinh thần này đã được thể hiện rõ ràng trong bài phú Cư Trần Lạc Đạo của ngài.

17.1.1   Cư Trần Lạc Đạo

 

Figure 28Tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông
 
Triều đại nhà Trần là triều đại huy hoàng và oai hùng nhất trong lịch sữ của nước ta.  Oai hùng lẫm liệt nhất, là khi trong hội Nghị Dân Chủ Trưng Cầu Dân Ý, Diên Hồng quân dân Đại Việt đả đồng tâm quyết chí, thề quyết chiến để hy sinh vì sơn hà xã tắc, bảo tồn mồ mã tổ tiên và nòi giống tiên rồng chứ không chịu khuất phục đầu hàng quân xâm lăng phương Bắc.  Cái tinh thần bất diệt và ý chí quyết liệt đó của dân quân ta cùng với sự lãnh đạo anh minh của Vua Trần Nhân Tông cùng các danh tướng nhà Trần như Trần Hưng Đạo, Trần Bình Trọng, Trần Khánh Dư, Trần Quốc Toãn, Phạm Ngũ Lão, ... là những yếu tố tâm lý quyết định cho sự bảo toàn lãnh thổ, thành công trong việc đẩy lui 3 lần xâm lăng liên tiếp, và tấn công vủ bảo của đại quân bách chiến bách thắng, Mông Cổ.  Hồi đó, trên thế giới từ Đông sang Tây, từ Bắc chí Nam, chỉ có 2 quốc gia đẩy lui được vó ngựa xâm lăng của đế quốc Mông Cổ đó là Đại Việt và Nhật Bản.  Đây cũng là một giai đoạn mà Phật Giáo cũng như văn chương Việt Nam đả được phát triển rực rỡ, và tuyệt cao.   Nhiều tác phẫm văn chương giá trị đả được may mắn sưu tầm lại được, mà nhất là những án văn thơ của Phật Giáo Việt Nam dưới đây của Phật Hoàng Trần Nhân Tông, tuy đơn giản nhưng đả bộc lộ được cái thâm diệu, và độc thù (unique) của thiền đạo nước ta.  Dưới đây là mộc bản bằng chữ Nôm, được khắc (trên gỗ) lại một phần của các tác phẩm văn học trong thời đại nhà Trần, được lưu giữ ở chùa Vĩnh Nghiêm, tỉnh Bắc Giang, Việt Nam, mà năm 2012, UNESCO đã chính thức ghi danh mộc bản này vào mục lục Tài Sản Quý Giá của Nhân Loại.   Bài Phú, Cư Trần Lạc Đạo Phú của Phật Hoàng Trần Nhân Tông được hai cư sỉ và học giả triết lý Phật Giáo, Nguyễn Hữu Vinh, và Trần Đình Hoành giới thiệu, phiên dịch và giảng giải rất rỏ ràng dưới đây.

Figure 29Bài Phú Cư Trần Lạc Đạo
 
Cư Trần Lạc Đạo Phú
Bài phú
“Sống Đời Vui Đạo”
Mình ngồi thành thị, dùng thói sơn lâm
Muôn nghiệp lặng an nhàn thể tính, nửa ngày thiền tự tại thân tâm (*)
Nguồn tham ái ngừng, chẳng còn nhớ châu yêu ngọc quý
Tiếng thị phi lặng, tha hồ nghe yến hót oanh ngâm
Chơi nước biếc, ẩn non xanh, nhân gian có nhiều người đắc ý
Biết đào hồng, rành liễu lục, thiên hạ có mấy kẻ tri âm ?
Trăng sáng trời xanh, soi mọi chỗ sông thiền lai láng
Liễu mềm hoa tốt, ngất chúng sinh trời tuệ xum xuê
[Thiên hạ]
Lo thay xương, ước bay cao, thuốc thần mới uống
Muốn trường sinh, về thượng giới, thuốc thỏ còn đâm
[Nhưng ta]
Sách, dễ xem chơi, yêu tính sáng, yêu hơn châu báu
Kinh, nhàn thích đọc, trọng lòng thiền, trọng hơn cả vàng
(Trần Đình Hoành viết lại)
Chú thích:
(*) Chữ “rồi” trong Cư Trần Lạc Đạo được dùng nhiều lần. Xem ý tứ thì thấy “rồi”, một từ Nôm với nghĩa là (1) “rỗi” và (2) “xong”, “hết”, đã được dùng để thay thế chữ “thiền” trong tiếng Hán–”thiền” là “hết mọi sự”, “rỗng lặng”. Rõ ràng là đến ngày nay, từ “rồi” không còn được dùng, và từ “thiền” đã thắng thế.Living in the world, joyful in the Way
 

 
Figure 30Thiền Sư Nhật Bản

18.      Tu Tại Gia

19.      Tạm Kết

References:

1. Tứ Niệm Xứ, 2013 Lê Huy Trứ
2. Quantum Logic of Negation, 2014, Lê Huy Trứ
3. Ưng Vô Sở Trụ Nhị Sanh Kỳ Tâm, 2013, Lê Huy Trứ
4. Như Thị, 2014, Lê Huy Trứ
5. Muốn Là Được, 2013, Lê Huy Trứ
6. Trì Luận Bát Nhã Ba La Mật Tâm Kinh của Hòa Thượng Thích Duy Lực giảng, 2014, Lê Huy Trứ
7. Phá Chấp, 2014, Lê Huy Trứ
8. Đại Ngụy Chân Kinh, 2014, Lê Huy Trứ
9. Bờ Bên Kia, 2014, Lê Huy Trứ
10. Vô Tự Kinh
11. Phá Mê Khai Ngộ/Tứ Niệm Xứ, Lê Sỹ Minh Tùng
12. Gươm Báu Trao Tay, BS Đỗ Hồng Ngọc
13. Vậy mà chẳng phải vậy, BS Đỗ Hồng Ngọc
14. Tạp chí Nghiên Cứu Tôn Giáo, Tâm Diệu
15. New Scientist, Quantum gravity takes singularity out of black holes, May 2013 by Katia Moskvitch
16. New Scientist, 10 December 2008 by Anil Ananthaswamy
17. Kiến Tánh Thành Phật, Trần Đình Hoành
18. Ánh Đạo Vàng, Kinh Pháp Hoa Giãng Giải, Lê Sỹ Minh Tùng
19. Học Tây Du Ký 03: Quan điểm về những ý kiến phản bác, hạ thấp giá trị tác phẩm Tây Du Ký, Pháp Minh Khoa
20. Trí tuệ trong Đạo Phật, Thích Minh Châu, 10/10/2009
21. Hãy tự mình thắp đuốc lên mà đi, Thiền viện Vạn Hạnh, Sài Gòn, 1990, Thích Minh Châu
22. Triết lý nhà Phật sâu sắc ở Tây du ký, Cuốn Sách Của Tôi, Thái Hà
23. Đường Về Xứ Phật, tập X
24.  
25. Thần Thông, Biến Hóa Trong Phật Giáo, Nguyễn Hữu Hưng
26. Giới Thiệu Về Các Thần Thông, Bàng Ẩn
27. Tuệ Đạt – Khoa Triết Phật Giáo, Khóa 6, 2009, Hoa Linh Thoại
28. Bài Kệ Lục Như, Huỳnh Ngọc Chiến
29. Một Đời Người, Một Câu Thần Chú, Thinley Nguyên Thành
30. Vấn đề thời gian trong Phật giáo và Vật lý học hiện đại, Nguyễn Thị Toan  
31. Tạng Thư Phật Học, Lục Tổ Huệ Năng, Lâm Thái
32. Đạo Phật qua lời giảng dạy của Lục Tổ Huệ Năng trong Pháp Bảo Đàn kinh, Tâm Nguyên
33. Kinh Pháp Bảo Ðàn, H.T. Thích Minh Trực dịch
34. The Doctrine of Non-duality in the Vimalakiirti Nirde’sa, Dharmachari Ratnaguna
35.  Kinh Pháp Bảo Ðàn, T.S. Thích Duy Lực dịch
36. Kinh Pháp Bảo Ðàn giảng giải, T.S. Thích Thanh Từ.
37. Ðốn ngộ nhập đạo yếu môn, của T.S. Huệ Hải do T.S. Thích Thanh Từ dịch.
38. Truyền tâm pháp yếu của tổ Hoàng Bá, do T.S. Thích Duy Lực dịch.
39. Duy Lực Thiền, Truyền Bình
40. Zen Buddhism, D.T. Suzuki.
41. The Zen, Doctrine of No-Mind, D.T. Suzuki.
42. Zen Buddhism, Christmas Humphreys.
43. Kinh Duy Ma Cật, Đoàn Trung Còn và Nguyễn Minh Tiến, dịch và chú giải
44. Duy Ma Cật Sở Thuyết Kinh (Sanskrit: Vimalakỵrtinirdesa-stra)
45. The Diamond Sutra and the Sutra of Hui Neng, A. F. Price và Wong Mou Lam dịch.
46. A Buddhist Bible của D. Goddard.
47. Bản Chất Của Chân Như, Thích Nhật Từ
48. Con Người và Vũ Trụ, Trần Chung Ngọc
49. VÀI NÉT VỀ : PHẬT GIÁO & KHOA HỌC, Trần Chung Ngọc
50. Thiên Địa Vạn Vật Đồng Nhất Thể, Tuyền Bình
51. Thánh nhân vô phụ, tộc ngoại hôn, Huỳnh Chương Hưng
52. Phật Pháp và Thám Hiểm Không Gian, Tuyền Bình
53. Đạo của vật lý, Fritjof Capra
54. Huyền học đạo Phật và Thiên Chúa, Daisetz Teitaro Suzuki.
55. http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Nh%C3%A2n_T%C3%B4ng
56. http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2n_nh%C6%B0
57. http://www.scienceandnonduality.com/nonduality.shtml
58. http://www.wisdomlib.org/definition/abhijina/index.html
59. http://www.anhduynhat.net/2012/03/van-e-thoi-gian-trong-phat-giao-va-vat.html
60. http://tosuthien.com/kinh-sach/kinh-phap-bao-dan/pham-nghi-van-thu-ba