Sơ lược hành trạng
Đại lão Hòa Thượng Thích Hộ Giác

Đại lão Hòa thượng Thích Hộ Giác, Tăng Thống Giáo hội Tăng già Nguyên Thủy Việt Nam, Phó Tăng Thống Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, thế danh Ngô Bửu Đạt, sanh ngày 14-1-1928. Mẹ mất sớm, thân phụ Ngài xuất gia nên Ngài vào chùa lúc 5 tuổi. Thân phụ Ngài, Hòa Thượng Thích Thiện Luật là một trong những danh tăng đưa Phật Giáo Nguyên Thủy vào Việt Nam và sau nầy trở thành Phó Tăng Thống Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất.

Trong thời niên thiếu, Hòa Thượng Thích Hộ Giác là một học tăng ưu tú của Trường Cao Đẳng Phạn Ngữ Pnom Penh. Sau khi tốt nghiệp ưu hạng tại trường nầy NgàisangMiến Điện và Tích Lan nghiên cứu Phật học. Với sự uyên thâm hai văn hệ Phạn ngữ và Pali, Ngài được tuyển thỉnh làm một trong 2500 thành viên của lần Kết Tập Tam Tạng Kinh Điển thứ VI tổ chức tại Ngưỡng Quang, Miến Điện năm 1957.

Sau nhiều năm du học ở xứ người, Hòa thượng trở về Việt Nam đảm lãnh chức vụ Tổng Thư Ký đầu tiên của Giáo Hội Tăng Già Nguyên Thủy Việt Nam và thành lập Phật Học Viện Pháp Quang nơi đào tạo hơn phân nửa số lượng tăng tài của Phật giáo Nguyên Thủy Việt Nam.

Pháp nạn 1963 là biến cố chấn động toàn thể Phật giáo đồ Việt Nam và thế giới. Ngài tham gia Ủy Ban Liên Phái và bị bắt cầm tù. Khi bản Hiến chương Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất ra đời, Ngài trở thành một trong những thành viên sáng lập cơ cấu Giáo hội và giữ nhiều trách vụ quan trọng như Tổng vụ trưởng Tổng vụ Xã hội, Tổng vụ trưởng Tổng vụ Cư sĩ, Tổng vụ trưởng Tổng vụ Hoằng pháp.

Năm 1967 Ngài giữ chức vụ Phó Giám Đốc Nha Tuyên Uý Phật Giáo, Quân đội Việt Nam Cộng Hoà.

Năm 1981 trước sự thúc ép của Ban Tôn Giáo Chính phủ Cộng sản ép buộc Ngài tham gia Giáo Hội do Đảng và Nhà nước Cộng sản thành lập để làm công cụ chính trị, Ngài quyết định rời Việt Nam vượt biên bằng đường bộ sang Kampuchia. Năm 1982 Ngài định cư tại Hoa Kỳ.

Một năm sau đó, 1983, cùng với tám vị nguyên thành viên của Hội Đồng Viện Hóa Đạo GHPGVNTN thành lập Hội Đồng Lãnh Đạo Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hải Ngoại mà bản thân Ngài được hội đồng thỉnh cử vai trò Tổng Thư Ký.

Năm 1984 do sự thỉnh cầu của Chư Tăng và Phật tử xa gần Ngài nhận lời giữ chức vụ Chủ tịch Hội Điều Hành Tổng Hội Phật Giáo Việt Nam tại Hoa Kỳ.

Năm 1992, khâm tuân lời kêu gọi của Đức Đệ Tam Tăng Thống Thích Đôn Hậu, Ngài cùng đông đảo chư tôn đức và quí cư sĩ thành lập Uỷ ban Vận động và hình thành Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hải Ngoại Tại Hoa Kỳ. Không lâu sau đó, cơ cấu nầy được Đại lão Hòa Thượng Thích Huyền Quang ủy nhiệm Giáo hội tại Hoa Kỳ gánh vác vai trò Văn Phòng II Viện Hóa Đạo mà Ngài làm Chủ tịch, đồng thời cũng là Chủ tịch Hội Đồng Điều Hành Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hải Ngoại Tại Hoa Kỳ cho tới năm 2011.

Năm 1997, Chư Tăng Giáo Hội Tăng Già Nguyên Thuỷ Việt Nam Hải Ngoại suy tôn Ngài lên ngôi vị Tăng Thống của Giáo Hội.

Năm 2008, với sự thỉnh cầu của Hội Đồng Lưỡng Viện, Đức Đệ Tứ Tăng Thống Thích Huyền Quang ban hành Giáo chỉ cung thỉnh Đại lão Hòa Thượng Thích Hộ Giác lên ngôi vị Phó Tăng Thống Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất.

Ngài là một trong những vị Pháp sư lỗi lạc của Phật giáo Việt Nam với 27 tác phẩm đã sáng tác, dịch thuật. Trong đó có 5 tác phẩm lớn chưa ấn hành.

Hoà thượng trút hơi thở cuối cùng vào lúc 6 giờ 19 phút sáng 5-12-2012

Ngài được biết đến nhiều với đức tánh hoà ái, không nặng tinh thần tông phái ; luôn lấy tình người làm phương châm xử thế. Ngài ra đi trong sự thương kính khôn cùng của đông đảo chư tăng ni phật tử xa gần.

Tỳ kheo Giác Đẳng